به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اثر حاضر، ديدگاه‌هاي اصوليان معاصر را درباره موضوع تعارض ادله بررسي و آن را با نظريات پيشينيان مقايسه كرده است.
يكي از عوامل بقاي دين مبين اسلام و خاتميت آن، اجتهاد و استنباط و به عبارتي تفقه و بصيرت كامل در دين است كه با استفاده صحيح از اجتهاد، اصول و كليات اسلامي موجود در كتاب و سنت، قابليت انطباق بر فروع نامتناهي را دارد، زيرا خطوط اصلي راه و رسم زندگي در همه شوون و ابعاد، اعم از مادي و معنوي، فردي و اجتماعي، در كتاب و سنت تبيين شده، ولي حوادث زندگي بشر نامحدود و متغير است. از اين رو، مجتهد در امور ديني، با استفاده درست از كليات و اصول ثابت و لايتغير تبيين شده در كتاب و سنت، احكام حوادث و مسائل متغير و نامتناهي را اجتهاد را بيان مي‌كند و اين اجتهاد و استنباط احكام فروع نامحدود از اصول و كليات محدود، در هر عصر و زماني لازم است، همان‌گونه كه شيخ‌الرئيس بوعلي سينا گفته است: «يحب أن يقوض كثير من‌الاحوال، خصوصا في‌المعاملات الي الاجتهاد فان للاوقات احكاما لا يمكن أن يضبط؛ لازم است بسياري از احكام (حوادث و مسائل) به خصوص در معاملات، به اجتهاد واگذار شود، چرا كه حوادث زمان نامحدود و غير قابل ثبت است».
به تعبير علامه شهيد مرتضي مطهري «كليات اسلامي ثابت و لايتغير و محدود است، اما حوادث و مسائل نامحدود و متغير است و هر زماني مقتضيات مخصوص خود و مسائل مخصوص خود را دارد؛ به همين جهت ضرورت دارد كه در هر عصر و زماني، گروهي متخصص و عالم به كليات اسلامي و عارف به مسائل و پيشامدهاي زمان، عهده‌دار اجتهاد و استنباط حكم مسائل جديد از كليات اسلامي بوده باشند.»
«سكوني» از امام صادق(ع) روايت كرده كه پيامبر گرامي اسلام(ص) درباره قرآن فرموده است: «ظاهر قرآن، زيبا و باطن آن ژرفاست، قرآن داراي مرزها و نشانه‌هايي است و بر مرزها و نشانه‌هاي آن [نيز] مرزها و نشانه‌هايي است. عجايب [و شگفتي‌هاي] آن، شمارش نمي‌پذيرد و غرايب [و تازگي‌هاي] آن كهنه نمي‌گردد». از حضرت رضا(ع) روايت شده كه شخصي از امام صادق(ع) پرسيدند: چه رمزي است كه قرآن هرچه بيشتر پخش و قرائت مي‌شود و هرچه بيشتر مورد بحث و تحقيق قرار مي‌گيرد، جز بر طراوت و تازگي آن نمي‌افزايد؟ امام(ع) فرمودند: «براي اين كه خداوند، قرآن را براي زمان خاصي و مردم معيني نفرستاد، از اين‌رو قرآن در هر زماني نو و براي همه مردمان تا قيامت تازه و شاداب است.»
درباره پيشينه تعارض ادله فقهي در مقدمه اين كتاب مي‌خوانيم: «تعارض ادله فقهي، يكي از مباحثي است كه برخي سابقه تاريخي آن را به عصر پيامبر اسلام(ص) برمي‌گردانند، زيرا آن حضرت، پس از اقامه نماز ظهر در مدينه و هنگام اعزام سپاه به سوي بني‌قريظه فرمودند: "لا يصلين احد العصر الا في بني‌قريطة؛ كسي نماز عصر را جز در بني‌قريظه نخواند". اما سپاه در زمان مقرر به آن جا نرسيد، برخي از آن‌ها به استناد اين خطاب، نماز عصر خود را نخواندند و بعضي به موجب ترغيب آن حضرت به اقامه نماز در وقتش بر مبناي: "احب‌الاعمال [يا: افضل‌الاعمال] الي الله تعالي الصلاة لوقتها"، نماز عصر را خواندند. اختلاف مزبور از آن جا شروع شد كه برخي خطاب "لايصلين" را ترجيح دادند و به آن عمل نمودند، و گروهي به "افضل‌الاعمال..." عمل نمودند كه پيامبر گرامي اسلام(ص) به هيچ كدام خرده نگرفتند.
بنابراين، مبحث تعارض ادله در زمان صحابه نيز سابقه داشته است و حتي آن‌گونه كه در تاريخ فقه و فقها آمده، قديم‌تر از ظهور اسلام است.»
«تعارض ادله» كه از آن به «تعادل و ترجيح» تعبير مي‌شود، اصول مباحث اين باب نيز عقلي و يا عقلايي است، مانند اصل تساقط متعارضين، جمع عرفي در مواردي كه متعارضين جمع عرفي دارد و به ندرت به مسائلي بر غير اين نحو برخورد مي‌كنيم، مانند رجوع به مرجحات منصوصه، در اين صورت اين نوع هم اغلب ريشه ديرين‌تر از اسلام دارد.
كتاب حاضر، مشتمل بر يك مقدمه و دو بخش است. بخش نخست با عنوان «تنقيح موضوع تعارض» دربردارنده مطالبي است از تعارض در لغت، تعارض در اصطلاح، و مواردي كه از تعريف تعارض خارج است. بخش دوم نيز با عنوان «حكم تعارض ادله» در دو مقام بحث مي‌شود. مقام اول متضمن چهار مطلب است:؛وجه تاسيس قاعده اولي؛ مقتضاي قاعده اولي؛ نفي حكم ثالث؛ اقسام تعارض و مساله انقلاب نسبت. مقام دوم نيز در مقتضاي قاعده ثانوي و اخبار علاجيه است.
در انتهاي اين اثر، نمايه‌اي از آيات، روايات، اعلام و موضوعي نيز درج شده است.
چاپ اول كتاب «پژوهشي در تعارض اخبار» در شمارگان 1200 نسخه، 180 صفحه و بهاي 38000 ريال راهي بازار نشر شد.
دوشنبه ۱۴ دی ۱۳۸۸ - ۱۰:۳۲
نظر شما