يكصد و پنجاه و دومين شماره ماهنامه تخصصي اطلاعرساني و نقد و بررسي كتاب با عنوان «كتاب ماه دين» ويژه جامعهشناسي دين(1) به سردبيري علي اوجبي از سوي خانه كتاب منتشر و روانه بازار نشر شد.\
سيدهدايت جليلي(سردبير ماهنامه) در سرآغاز اين شماره مجله با عنوان «جامعهشناسي دين؛ همچنان غريب!» مينويسد: «دين به مثابه امري كه همزاد بشر بوده، همواره از منظر و موضعهاي مختلفي مورد بررسي و تامل قرار گرفته است. رويكردهايي كه تاكنون به دين صورت گرفته، از تنوع و گونهگوني بسياري برخوردار بوده است تا آنجا كه نميتوان اين تنوعها را در يك دستهبندي وفاداري جاي داد. اما در كنار اين تنوع رويكردها از اين نكته نبايد غافل بود كه گاهي خود آنچه كه موضوع تامل و مطالعه است، يك امر واحد نيست، گرچه يك عنوان واحد دارد. به عبارت روشنتر، در اين رويکرد گاهي از واژه "دين" معناهاي مختلفي اراده ميشود. مراد من از اين عبارت اين نيست كه از دين، تلقيها و تعاريف مختلف وجود دارد. نيز مراد من اين نيست كه اديان مختلفي چون اسلام، مسيحيت، يهوديت، زرتشت و آيين بودا، هندو، شينتو، جين، كنفوسيوس و سيك و... از يك واژه واحدي چون "دين" اراده ميشود. گرچه اين دو سخن درست است، اما محل بحث من نيست، بلكه سخن در اين است كه گاهي ميگوييم "دين" و مراد ما "ماهيت دين" است و گاهي واژه "دين" را به کار ميبريم، اما "وجود دين" را اراده ميكنيم. دين دو ساحت دارد: ماهيت دين و وجود دين. و از اينرو، دو ساحت از مطالعات ديني از هم قابل بازشناسي هستند: ساحتي كه به مطالعه ماهيت دين ميپردازد، و ساحتي كه در وجود دين مطالعه ميكند. هر كدام از اين دو ساحت، مفاهيم و مقولات خاص خود را دارند و احكام خاصي در آنها بر دين بار ميشود. خلط ماهيت و وجود دين، عدم بازشناسي احكام اين دو از هم و باركردن حكم يكي در ديگري از آسيبهاي مهمي است كه دينپژوهي و دينپژوهان را به مخاطره هولناكي ميافكند. گفتني است كه فيلسوفان، فقيهان و متكلمان با ماهيت دين سر و كار دارند و از حق و باطل گزارهها و احكام دين ميپرسند. اما در اين سو، مورخان، جامعهشناسان و روانشناسان با وجود دين سروكار دارند و از كاركردها و فونكسيونهاي فردي و جمعي و تاريخي آن سخن ميگويند. اينان صورت عيني و تحقق يافته دين در ساحت فردي و جمعي آدميان را بررسي ميكنند و هر حكمي را كه صادر ميكنند ناظر به اين ساحت از دين است و نه ناظر به ماهيت دين. اما اين تفكيك، عليالاغلب، در ميان تودههاي مردم ديندار، و گاه نزد عالمان رسمي دين كه صرفا با ماهيت دين سروكار داشتهاند و ساحت وجود دين و مقام تحقق يافته آن هرگز محل تامل آنها نبوده، چندان قابل هضم نيست. به همين روست كه پژوهش مورخانه و نگاه جامعهشناسانه در دين، نزد لايههايي از دينداران غريب، نامانوس و حتي گاه مطعون و مطرود است و مورخان دين و جامعهشناسان دين با ناملايمتيها و بيمهريها و مرارتها روبهرو ميشوند. آنها گمان ميكنند كه احكام صادره از سوي مورخان و جامعهشناسان، ناظر به ماهيت دين است؛ احكامي كه دين را پديدهاي فرهنگي و اجتماعي تلقي ميكند كه در تعامل و داد و ستد و همكنشي با ساير عناصر فرهنگي و اجتماعي قرار دارد و اين، به مذاق دينداران خوش نميآيد؛ حال آن كه بايد ساحت ماهيت دين را از ساحت وجود دين بازشناخت.
كتاب ماه دين، در اين شماره و شماره آتي، پروندهاي را در موضوع جامعهشناسي دين گشوده است. در اين پرونده، اهتمام اصلي در ارائه چشماندازي كلي و جهاني به جامعهشناسي دين و آنگاه، نگاهي به كوششهايي است كه در مقياس بومي در عرصه كتاب صورت گرفته است.»
گزارشي از نشست وضعيت علوم اجتماعي در تمدن اسلامي (نقد و بررسي كتاب ابنخلدون و علوم اجتماعي) و گزارش دو نشست بررسي آثار قرآنپژوهي ايزوتسو، عناوين نشستهاي اين شماره ماهنامه را تشكيل ميدهند.
جامعهشناسي دين (گريس داوي، ترجمه و تلخيص: فاطمه محمد)، بررسي كتاب تاريخ تفكر اجتماعي در اسلام از آغاز تا دوره معاصر (محمد رحماني)، تاملي در كتاب جامعهشناسي دين (اثر ملكم هميلتون، سيدمجيد كمالي)، معرفي و نقد كتاب مجموعه مقالات مسائل اجتماعي دين در ايران (عليرضا صادقي)، منظري جامعهشناختي به دين، نگاهي به كتاب جامعهشناسي دين (اثر گريس داوي، مهدي ابراهيمي)، راهنماي بلكول براي جامعهشناسي دين (ريحانه هاشميان)، نگاهي به درونمايه كتاب مقالاتي درباره دين (هاجرخاتون قدمي)، زيمل در بوته نقد، بررسي كتاب مقالاتي درباره دين (فلسفه و جامعهشناسي دين) (سياوش سينايي)، عناوين مطالبي است كه در پرونده اين شماره نشريه با موضوع «جامعهشناسي دين» درج شدهاند.
در بخش «بررسي كتاب» كتابهاي «آرامش در باغهاي خداوند، گشتي در گلشن حقيقت (اثر دكتر سيدحسين نصر، مسعود رضوي)، نظري به كتاب هشامبن حكم (اثر عليرضا اسعدي، عباس بشيري گودرزنيا)، تاريخ اجمالي اديان جهان (اثر دكتر مسعود جلالي مقدم، الهام رضايي)» نقد و بررسي شدهاند.
يكصد و پنجاه و دومين شماره ماهنامه «كتاب ماه دين» در 136 صفحه و بهاي 12000 ريال راهي بازار نشر شد.
نظر شما