به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، همزمان با سالروز تاسیس انجمن صنفی ویراستاران، نشست نقد کتاب «خطه ویراستاران» (سه‌شنبه ۸ آبان‌ماه) به همت انتشارات کلهر و فرهنگان پاسداران برگزار شد.
در ابتدای این نشست که با حضور جمعی از فعالان حوزه ویراستاری همراه بود، هومن عباسپور، نائب‌رئیس انجمن صنفی ویراستاران در سخنانی با اشاه به تاسیس این انجمن از اردیبهشت ۱۳۷۲، گفت: در آن سال مراحل تاسیس انجمن صنفی را از طریق وزارت کار، پیگیری کردیم و تلاش‌هایی ازسوی مهدی قنواتی و مهناز مقدسی برای تأسیس انجمن در وزارت علوم و وزارت کشور انجام شد.
وی با بیان اینکه در این مسیر افراد مختلفی همراه انجمن بودند، افزود: افرادی چون کامران فانی، سیروس پرهام، موسی اسوار، رضا رضایی، استاد احمد سمیعی (گیلانی)، اسماعیل سعادت، میرشمس‌الدین ادیب‌سلطانی، بهاءالدین خرمشاهی، حسن ذوالفقاری، حسن انوری، فتح‌الله مجتبایی و جلال خالقی مطلق، هرمز همایون‌پور، مجید رهبانی، سیدعلی آل‌داود، عباس حسینی‌نیک، مهشید نونهالی، محمدحسین ساکت، فریبرز مجیدی، کریم امامی، اصغر مهرپرور، جواد رسولی و عبدالحسین آذرنگ، همواره به انجمن مشورت می‌دادند.
عباسپور در ادامه معرفی کوتاهی از کمیسیون‌های انجمن صنفی ویراستاران ارائه داد، گفت: ما در انجمن صنفی ویراستاران میراث‌دار گروهی از ویراستارانی بوده‌ایم که پیش از ما به فکر تشکیل سندیکا و اتحادیه بوده‌اند و راهی را پیموده‌ایم که پیش از ما دست‌کم دو بار آغاز شد.
به گفته وی، این راه یک بار به همت زنده‌یاد کریم امامی مدتی به بار نشست و یک بار به همت کارمندان مرکز نشر دانشگاهی در همان مراحل آغازین متوقف شد. در این انجمن، دست‌کم به خودمان اثبات کردیم که، بر خلاف نظر رایج، در ایران می‌توان کارِ گروهی کرد. امیدواریم در ادامه راه، همچنان با راهنمایی پیشکسوتانِ این صنف و البته به کمک جوان‌تران، به سلامت و توانمندی و صمیمیت انجمن ادامه دهیم.
در بخش دیگر این نشست، بهرام پروین گنابادی، نیز در سخنانی، عنوان کرد: نویسنده کتاب در این اثر از ویراستارانی نام بردند که هم کتاب را می‌نوشتند و هم صفحه‌بندی و ویراستاری انجام می‌دادند، زیرا آنها خودشان در زمان خود ادیب بودند و شما نمی‌توانید از شاگردان سید حسن مشکان طبسی کسی را آگاه‌تر در زمینه ادب فارسی پیدا کنید.
وی ادامه داد: شما در ویرایش زمانی موفق هستید که فقط به آموزش تکیه نکنید، اول ذوق و تسلط بر زبان فارسی می‌تواند به شما کمک کند که ویراستاری موفق شوید، پیشنهاد من به نویسنده کتاب این است که محل نزاع را مشخص کنید که چرا خراسان را انتخاب کردید و چرا شهر مشهد که خواننده متوجه شود از لابه لای مصاحبه‌ها چه چیزی را می تواند بدست بیاورد.
پروین گنابادی با بیان اینکه من این کتاب را با لذت خواندم و بسیار از آن آموختم، تاکید کرد: از دل این مصاحبه‌ها مسائلی در می‌آید که بسیار ارزشمند هستند؛ از دقت استاد یوسفی و زنده یاد علی اکبر فیاض شگفت زده می‌شوید، چون دکتر یوسفی، تعصبی که روی زبان فارسی داشتند را به دانشجویان خود منتقل کردند و باعث انتشار آن شدند. اگر امروزه دانشگاه‌ها و مدارس ما در زمینه ادبیات و زبان فارسی ضعف دارند، بخشی از آن به ما آموزگاران این حوزه بر می‌گردد.
وی دربارۀ خطۀ ویراستاران و ادبیان و بزرگان فرهنگی این خطه گفت و به جایگاه ادیب نیشابوری در حوزۀ فرهنگی اشاره کرد و افزود: همه آنها که در این کتاب هستند، از جمله علی‌اکبر فیاض، محمد پروین گنابادی، شعفیعی کدکنی همه از دل مکتب ادیب نیشابوری برخاسته بودند.
پروین گنابادی با بیان اینکه انتخاب مشهد برای این پژوهش مورد سؤال است و بهتر بود بیشتر به این موضوع اشاره می‌شد که چرا این خطه و این شهر مستقل مورد پژوهش قرار گرفته است، گفت: از نکات مثبتی که دربارۀ این کتاب در سخنان ایشان مطرح شد، ذکر خاطرات پیشکسوتانی چون استاد ناظران‌پور بود که از ورود دستگاه‌های چاپ از روسیه خبر می‌داد که همراه با این دستگاه‌های چاپ واژه‌ها و اصطلاحات روسی نیز در بین اهالی چاپ رواج پیدا کرده بود که این موضوع می‌تواند محل توجه باشد.
وی به موارد دیگری اشاره کرد ازجمله اینکه در این کتاب به نکته‌سنجی و ریزبینی و دقت استاد غلامحسین یوسفی اشاره شده که با چه دقتی متن‌ها را ویرایش می کرده است.
تاریخچه شفاهی ویراستاری در یک کتاب
همچنین مهناز مقدسی، دبیر انجمن صنفی ویراستاران نیز در سخنانی با بیان اینکه هم ناشر و هم پدیدآورنده اهل مشهد هستند و در شغل ویراستاری و نشر تجارب ویژه‌ای دارند، گفت: خاطرم هست که در انجمن در نمایشگاه نشستی داشتیم در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ که در آن دربارۀ نشر و ویرایش در شهرها و شهرستان‌ها یا به عبارتی در خارج از پایتخت را بررسی کردیم و ده نفر از اعضا گزارش‌هایی از وضعیت موجود ناشران در شهرهای خودشان مثل قم، رشت، استان مازندران، لار، اصفهان، شیراز صحبت کردند.
وی افزود: درباره موضوع تاریخ شفاهی و اهمیت آن و جایگاه این کتاب در دستۀ تاریخ شفاهی باید گفت که در چند دهه اخیر دستاوردهای تاریخ شفاهی کمک بزرگی به پژوهشگران حوزۀ علوم انسانی به ویژۀ تاریخ و تاریخ‌نگاری کرده است. عمر تاریخ شفاهی به معنای امروزی آن در جهان به سال ۱۹۴۸ و جریان جمع‌آوری اسناد تاریخی در دانشگاه کلمبیا در امریکا برمی‌گردد.
مقدسی با بیان اینکه تاریخ شفاهی چشم‌انداز جدیدی است، ادامه داد: این تاریخ در عرصه تحقیق و پژوهش که طی آن موضوعات و وقایع وحوادث و شخصیت‌های و زوایای پنهان و پیدای آنها از منظری نو نگریسته می‌شود. تاریخ شفاهی تکنیکی است که با استفاده از ابزاری چون ضبط صوت، دوربین فیلم‌برداری و عکاسی به ثبت خاطرات و مشاهدات و تصاویر و اسناد یک حوزه خاص می‌پردازد و با کنار هم قرار دادن این اطلاعات، یافته‌هایی مستقیم و غیرمستقیم حاصل می‌شود.
وی یادآور شد: یافته مستقیم، آن یافته‌هایی است که برای هدف شکل‌گیری آن تاریخ شفاهی به دست می‌آید و غیرمستقیم یافته‌هایی است که در حاشیه اطلاعات اصلی حاصل می‌شود.
وی درباره اطلاعات مستقیم و غیرمستقیم در حوزۀ ویرایش که از این کتاب می‌توان به دست آورد نیز توضیح داد: هستۀ اصلی کتاب مقالۀ تاریخچه شفاهی ویراستاری در مؤسسات فرهنگی آستان قدس رضوی است که در سال ۱۳۹۲ پدیداورنده کتاب و محمدجواد شکوری انجام داده بودند و از پنج نفر از مدیران و کارکنان پرسابقه در این سازمان صحبت کرده بودند.
مقدسی با بیان اینکه نقطه طلایی نشر و ویرایش در مشهد همین مجموعه آستان قدس است که در بیشتر صحبت‌ها به بخش بنیاد پژوهش‌های آن اشاره می‌شود، گفت: در این کتاب روش کار بخش‌های همکاری با نویسنده و مترجم، گروه‌های نمونه‌خوانی، ویراستاری و چاپخانه و خرید دستگاه‌های چاپ و نحوه چاپ کتاب‌ها را می‌خوانیم و بسیار هم جذاب است. افرادی که در این کتاب آمده‌اند گاهی با ذکر تاریخ‌های دقیق اطلاعات قابل استنادی به پژوهشگر می‌دهند مثلاً در سال ۱۳۶۳ عنوان شغلی ویراستاری در حکم استخدامی بیناد پژوهش‌ها بوده.
وی با طرح این موضوع که بینم که حدود ۳۲ نفر مستقیم محل مراجعۀ پدیدآورنده بودند، یادآور شد: باقی افراد که فکر کنم حدود ۸۰ یا ۹۰ نفر باشند برای من روشن می‌شود که خیلی‌ها را گذرا در بین صحبت‌ها می‌شنوم، مثل مراودات فرهنگی و رفت‌وآمدهای شخصیت‌های فرهنگی یا گوشه‌هایی از خاطرات کسانی که به تهران آمدند و از تهران به مشهد رفته‌اند دربارۀ از مکتب فرانکلین و تأثیر آن حرف می‌زنند.
مقدسی همچنین افزود: اگرچه هدف این کتاب معرفی افراد نبوده اما این اشخاص فقط در همین کتاب به این دقت ثبت شده‌اند و جا دارد در جایی مثل همین کتاب کوتاه به معرفی آنها اختصاص داده شود.
حفظ میراث ناملموس فرهنگی
در بخش دیگر این نشست، علی‌اصغر سمیعی‌فرد، مدیر انتشارات کلهر ضمن تشکر از انجمن ویراستاران و فرهنگان بابت گفت: توصیه‌ای که به عزیزان ویراستار دارم این است که این پژوهش را در استان‌های دیگر ادامه بدهند؛ تاریخ شفاهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باید توسط افرادی نگاشته شود.
وی در ادامه از اهمیت نقش ویراستار سخن گفت و افزود: جامعه نشر باید بیشتر به ویرایش توجه کند چرا که ویراستاری هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری است و برای رشد جامعه بسیار ارزشمند است، علاوه بر این اثری که از کیفیت بالا برخوردار است مخاطب بیشتری را جذب خواهد کرد و خواننده عمق مطلب را بهتر و بیشتر درک خواهد کرد؛ بنابراین سطح فهم و دانش جامعه افزون خواهد شد.
همچنین جواد رسولی، نویسنده کتاب در سخنانی از افرادی که در کتاب با آنها گفت‌وگو کرده بود تشکر کرد و گفت: پدیدآورندگان اصلی کتاب در اصل ایشان بودند همچنین از انتشارات کلهر و انجمن صنفی ویراستاران و مجموعه فرهنگان تشکر می‌کنم.
وی در ادامه از لزوم نگارش این اثر سخن گفت و افزود: نگاشتن تاریخ شفاهی امری ضروری است. در مورد حرفۀ ویراستاری این امر از نظرم ضروری بود چرا که در جاهایی که من حضور داشتم و دربارۀ تاریخ نشر و ویرایش سخن می‌گفتند صحبتی از شرق ایران نمی‌شد و همین تلاشی شد که به حفظ میراث ناملموس فرهنگی کمکی کنم.
رسولی ادامه داد: انگیزۀ دیگری که برای گردآوری این کتاب بود پرهیز از پایتخت‌گرایی و تحریف تاریخ بود و ثبت و نشر ناگفته‌های تاریخ برای اهل نظر. کتاب‌هایی که در حوزۀ نشر و ویرایش است هیچ اشاره‌ای به خارج از تهران نمی‌کنند تنها یک مورد است که به قم اشاره شده. تأکید کتاب بر پیشینۀ ویرایش بر خراسان یکپارچه بوده به ویژه قبل از ۱۳۷۰ اما به ضرورت‌هایی به زمان‌های جلوتر نیز اشاره شده است.
وی همچنین به نحوۀ گردآوری گفت‌وگوها و مشکلاتی که در این مسیر داشته اشاره کرد و خاطراتی شنیدنی نیز نقل کردو گفت: من به زحمت زیاد مطالب را جمع‌آوری کردم، عده‌ای وقتی برای مصاحبه نداشتند و در قالب پیام صوتی با من گفت‌وگو می‌کردند و تعدادی نیز با تردید پاسخ می‌دادند.
رسولی افزود: گاهی از می‌پرسند که چرا از عده‌ای در کتاب سخن گفته‌ام از عده‌ای دیگر خیر. پاسخ من این است: که اگر عزیزی کتاب را بخواند و نقدی کند قطعاً آن را خواهم پذیرفت اما بدون خواندن کتاب و به صرف دیدن چند نام نمی‌توان قضاوت درستی کرد.
درباره کتاب «خطه ویراستاران»
کتاب «خطه ویراستاران»، کتابی است که به تازگی و به همت جواد رسولی منتشر شده، ما را با فعالیت‌های فرهنگی، به‌ویژه شغل ویراستاری، در خارج از پایتخت و در مرکز فرهنگی خراسان یعنی مشهد آشنا می‌کند. این نخستین بار است که کتابی با این موضوع و با تفکیک منطقه‌ای منتشر می‌شود. پیش‌تر کتاب‌هایی درباره ویراستاران تهران منتشر شده و مصاحبه‌های متعددی در نشریات در این زمینه به چاپ رسیده بود.
خطۀ ویراستاران مطالب متعددی دارد و رسالتش آن است که به نشرپژوهان یاری رساند تا حوزه پژوهش خود را وسیع‌تر کنند و حصار تمرکزگرایی پایتخت‌نشینان را بشکنند. در این کتاب ۱۲ مصاحبه، یک میزگرد و ۱۵ مقاله به قلم و گفته ۳۲ تن از ویراستاران و ناشران استان خراسان با تمرکز بر مشهد است. گفته‌ها و نوشته‌ها ذیل چند تقسیم‌بندی آمده: پیشکسوتان، ناشران خصوصی، دانشگاه فردوسی، آستان قدس رضوی، مطبوعات، صداوسیما، ویراستاران آزادکار.
نظر شما