به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، برنامه نقد و بررسی کتاب «راهبردهای ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی ایران پس از برجام» با حضور محسن بیوک، مولف کتاب، داود رضایی، منتقد و عضو هیئت علمی دانشگاه، جواد اسحاقی، منتقد و رضا جهان‌فر، دبیر برنامه یکشنبه 11 دی‌ماه در سالن سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

دکتر داوود رضایی، عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: با توجه به شرایط محیط بین‌الملل و اهمیت قدرت در روابط میان کشورها، برجام موضوعی بود در مسائل داخلی و جهانی که به هر حال تاثیرگذار بوده و برای جمهوری اسلامی یک ظرفیت داشت که می‌توانست از این فرصت استفاده کند و دامنه قدرت ژئوپلتیکی به ویژه در فضای داخلی در عرصه بین‌المللی را افزایش دهد. 

او افزود: با توجه به چالش‌هایی که طی یکی دو دهه گذشته در زمینه مسائل هسته‌ای داشتیم در این کتاب مولف دنبال این بوده که چگونه با حل و فصل موضوعات هسته‌ای بتوانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم و ظرفیت‌هایی که که در فضای بین‌الملل وجود دارد به فرصت تبدیل کنیم. نویسنده از فصل نخست تلاش کرده وارد بحث ارتباط برجام با مبحث ژئوپلتیک شود و مباحث ژئوپلتیک را برای مخاطب خودش باز کند و نظریه‌های ژئوپلتیکی را به عنوان شاکله کار خودش شرح دهد.

این منتقد با اشاره به جزئیاتی از فصول کتاب عنوان کرد: به نظرم اگر مولف نظریه‌های ژئوپلتیکی بیشتری را در فصل دوم کتاب جای می‌داد، به فهم و درک مخاطب کمک بیشتری می‌کرد. خوب بود در فصل سوم کتاب که به نظرم بهترین فصل کتاب به شمار می‌آید، نظریات متعدد ژئوپلتیکی را به گونه‌ای مطرح می‌کرد که ایران را در رابطه با آنها تجزیه و تحلیل قرار می‌داد. 

داود رضایی گفت: کاش مولف سعی می‌کرد نظریاتی را که در کتاب مطرح کرده است همراه با نقشه ارائه دهد و محیطی که این نظریات در ارتباط با جمهوری اسلامی مطرح شده است در واقع به مخاطب نگاه تصویری در رابطه با محیط ارائه می‌داد تا نکاتی را که مولف به خوبی ارائه کرده باعث ارتباط بیشتر مخاطب شود. 

او درباره نقطه قوت کتاب ادامه داد: مولف کار زیبایی انجام داده و جداول و آمارهای متعدد اقدامات و توافق‌های برجام را در مسائل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در ابعاد داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی ارائه کرده است. توجه نویسنده به جزئیات در سطح داخلی و بین المللی نشان‌دهنده نقطه قوت کتاب و عمق پژوهش است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه با تاکید بر نکات مثبت کتاب از جمله ارائه راهبرد بیان کرد: در اینجا نکته‌ای را باید مطرح کنم. به نظرم خوب بود مولف بخشی از آمارها را از منابع معتبر مثل اوپک، بانک مرکزی و... استخراج کند تا بر قوت کار بیفزاید. یکی دیگر از کارهای خوب مولف، ارائه راهبرد است. او راهبردهای متعددی را در سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با کشورهای متعدد از همسایگان، اتحادیه اروپا و آمریکا ارائه داده مبنی بر اینکه چه کار کنیم پس از برجام  قدرت ژئوپلتیکی خودمان را در فضای نظام بین‌الملل تقویت کنیم و از طرفیت‌های خودمان استفاده ببریم که در واقع حرفی برای گفتن داشته باشیم.

ارائه ساختارهای نوین ژئوپلتیک 
جواد اسحاقی گفت: پر واضح است که نظام بین‌الملل، نظامی پرآشوب و دارای آشفتگی است. این نظام اگر به هر شکلی؛ سلسله مراتبی، تک قطبی یا دو قطبی، دارای حق وتو باشد هیچ قانونی و قاعده‌ای در آن نیست. هر چند وقتی نظام را تعریف می‌کنند، این‌طور می‌گویند نظامی که به فرض ما درباره حق وتو تعریف کردیم برای این برهه یا پارادایم قواعد و قوانینی دارد. 

او افزود: همه ما می‌دانیم نظام بین‌الملل نظامی است بر مبنای منافع. هیچ اخلاقی در آن نیست و نباید دنبال اخلاق در این نظام باشیم. نظام بین‌الملل نظامی است واقع‌گرا؛ در نظام واقع‌گرا باید دستت را روی پایت بگذاری و بلند شوی؛ به قول ما یا علی. در نظام واقع‌گرایی قدرت مهم است و بازدارندگی می‌آورد و در نظام بین‌الملل فاکتورهایی وجود دارد که اگر لحاظ نشود کشورها چه بخواهند یا نخواهند دچار آشفتگی می‌شوند. همان آشفتگی که در نظام بین‌الملل است.   

این پژوهشگر حوزه ژئوپلتیک عنوان کرد: جمهوری اسلامی ایران نیز بر اساس ایدئولوژی حاکم که ما در آیات و روایات داریم دنبال کسب و ارتقای قدرت است. در واقع پرستیژ کشور را در نظام بین‌الملل بالا می‌برد. قدرت چانه‌زنی را افزایش می‌دهد و نقش کشور را در مناقشات پررنگ می‌کند و قس علیهذا.

جواد اسحاقی گفت: بازدارندگی سلاح هسته‌ای اصلی‌ترین عامل برخورداری از آن است. یعنی بدون تعارف می‌توان گفت رسیدن به سلاح هسته‌ای برابر قوانینی که هست کشور را از بعضی گزندها و آفت‌ها بیرون نگه می‌دارد. جمهوری اسلامی در زمینه انرژی هسته‌ای دست به کار و بعد درگیر برجام شد. از این نگاه که برجام به تصویب رسید و ایران تا کجا با آن کنار آمد؟ به نظر می‌آید در این زمینه جمهوری اسلامی گام‌های خوبی برداشت. 

او ادامه داد: ما به عنوان پژوهشگری که در زمینه برجام و مسائل مربوط به آن پژوهش می‌کنیم باید بدون تعارف در این زمینه تحقیق و پژوهش و و فواید و معایب را منتقل کنیم. وقتی محققانه به موضوع نگاه کنیم هر چند منافع ملی برای ما مهم است، اما وقتی بدون تعارف باشد خیلی از معایب و روزنه‌ها مشخص می‌شود، اما بدون تعارف جمهوری اسلامی در این زمینه خوب جلو آمد و تمام قوانین و قواعد را رعایت کرد. 

این پژوهشگر و منتقد بیان کرد: اما به هر دلیلی زیر این قانون و قاعده زدند و برجام به هم ریخت. در این وضعیت جمهوری اسلامی پس از برجام چه باید می‌کرد؟ در کتاب «راهبردهای ژئوپلتیکی جمهوری اسلامی پس از برجام» به دقت مولفه‌های ژئوپلتیک مطرح شده است. وقتی صحبت از ژئوپلتیک به میان می‌آید یعنی باید چه کرد که قدرت بیشتر شود؟ به نظر می‌آید شاکله انسان هم در فلسفه با قدرت عجین شده است. اگر بخواهیم گذری به فلسفه و حکمت بزنیم، قدرت اصلی‌ترین امانت الهی که در دست انسان است. شاید عده‌ای بگویند پس جایگاه تفکر و اختیار چه می‌شود؟ همه اینها منتهی می‌شود به قدرت.

جواد اسحاقی گفت: ما در سطح فرد دنبال قدرت هستیم. قدرت هم اشکال مختلف دارد. اما مولفه‌های کسب قدرت برای یک کشور مشخص است. در ژئوپلتیک قدیم مولفه‌ها ثابت و متغیر است و مولف خیلی خوب به آن پرداخته است. در ابتدا به این مهم پرداخته شده که ژئوپلتیک چیست؟ ما در ژئوپلتیک دنبال چه هستیم؟ چه مولفه‌هایی برای ژئوپلتیک وجود دارد؟ مولفه‌های متغیر و ثابت از ساختار، قلمرو و ... جالب این است که مولف در کتاب به ساختارهای نوین ژئوپلتیک هم پرداخته است. در ژئوپلتیک جدید بحث تغییر پیدا می‌کند، رفاه، منزلت اجتماعی، ساختار سیاسی، دانش و تکنولوژی، محیط زیست، دیپلماسی و گفت‌وگوهای بین‌المللی و حتی قوای نظامی جایش مشخص است.