خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)- كتابخانه‌هاي متعددي در سطح شهر وجود دارد كه زير نشر شهرداري و اكثرا توسط نهاد كتابخانه‌هاي عمومي اداره مي‌شود؛ احتمالا بسياري از ايرانيان گذرشان به كتابخانه‌هاي عمومي نمي‌افتد و آنان كه مي‌روند هم از مشكلات اين مكان‌ها مي‌گويند.

موانع موجود در استفاده از كتابخانه‌ها موضوعي هستند كه مراجعان به اين مكان‌هاي فرهنگي را آزرده و علاقه‌مندان به استفاده از اين مجموعه‌ها را نااميد مي‌كنند.

زهرا كرمي كه به تازگي مقطع پيش دانشگاهي را تمام كرده و مدتي است براي شركت در امتحانات كنكور از سالن مطالعه كتابخانه استفاده مي‌كند، درباره شرايط عضويت در كتابخانه‌هاي عمومي گله‌مند است و مي‌گويد: من پيش از اين‌كه از كتابخانه عمومي «شهربانو» به عنوان سالن مطالعه استفاده كنم از كتابخانه‌هاي ديگري هم مانند كتابخانه حرم مطهر شاه عبدالعظيم استفاده كردم. كتابخانه حرم شرايط عضويت سختي دارد و تنها از افراد كنكوري و مقاطع بالاتر تحصيلي ثبت‌نام مي‌كند و در واقع خود كتابخانه به گونه‌اي فعاليت مي‌كند كه انگار اين كتابخانه فقط يك سالن مطالعه است و  عموم مردم نمي‌توانند از آن استفاده كنند. از طرف ديگر اين كتابخانه عمومي هيچ كتابي به افراد امانت نمي‌دهد كه اين خود موضوع عجيبي است.

وي ادامه مي‌دهد: امكاناتي هم كه در اين كتابخانه به افراد ارايه مي‌شود اصلاً مناسب نيست؛ به طور مثال كتابخانه ظرفيت حضور همزمان 50 نفر را دارد اما گاهي 100 نفر در سالن مطالعه حضور دارند و كتابخانه جوابگوي خدمات‌دهي به مراجعان نيست.

وي مي‌افزايد: همين دلايل موجب شد كه من شخصاً نتوانم از اين كتابخانه استفاده كنم و در يك كتابخانه ديگر ثبت‌نام كنم. اين كتابخانه هم علي رغم اين‌كه فضاي مناسب‌تري دارد ولي محلي كه كتابخانه در آن قرار داد كنار يك پارك است، پارك هم پر از معتاداني است كه گاهي ما آن‌ها را در حال تزريق مي‌بينيم! بنابراين امنيت چنداني براي ما وجود ندارد.

كرمي در ادامه با اشاره به گران بودن مبالغ عضويت مي‌گويد:‌ براي عضويت در اين كتابخانه كه نه كتاب مناسبي دارد و نه امكاناتش چندان مناسب است بايد 5 هزار تومان پرداخت كرد كه شايد براي بسياري از اهالي اين محله زياد باشد.

اين مراجعه كننده به كتابخانه عمومي راهكارهاي خود را براي استفاده بهتر از كتابخانه‌هاي عمومي پيشنهاد مي‌كند و مي‌افزايد: مهمترين نكته براي يك كتابخانه عمومي ارايه خدمات مناسب مانند امانت دادن كتاب است؛ ولي در حال حاضر بسياري از كتابخانه‌هاي عمومي اين منطقه اين كار را انجام نمي‌دهند. محلي كه براي ساخت كتابخانه در نظر گرفته مي‌شود بايد امن باشد تا افراد بتوانند به راحتي از آن استفاده كنند. شرايط عضويت نيز بايد به گونه‌اي باشد كه همه بتوانند از كتابخانه استفاده كنند؛ اكنون تعدادي از كتابخانه‌هاي اين منطقه تنها از دانشجويان و مقاطع ليسانس به بالا ثبت‌نام مي‌كنند اين كار باعث مي‌شود تا همه افراد نتوانند از كتابخانه‌ها استفاده كنند.

وي مي‌افزايد: بهتر است تا هر از چند گاهي نمايشگاهي از تازه‌هاي كتاب‌هاي موجود در كتابخانه به نمايش گذاشته شود؛ چون مخازن بسته است ما نمي‌دانيم چه كتاب‌هايي در كتابخانه وجود دارد و كتابدارها هم كه اصلاً كمكي به ما نمي‌كنند بنابراين لازم است تا اطلاع‌رساني در اين زمينه قوي‌تر باشد.

معصومه خادمي 28 ساله، مراجعه كننده ديگري است كه ظاهراً براي پيدا كردن يك كتابخانه عمومي مناسب، كتابخانه‌هاي متعددي را از ديد گذرانده است. او كه شاغل است با اشاره به محدوديت‌هاي زماني كتابخانه‌هاي عمومي مي‌گويد: من شاغل هستم و طبيعي است كه در ساعات كاري نمي‌توانم به كتابخانه‌ مراجعه كنم. متاسفانه بسياري از كتابخانه‌ها هم ساعت كاريشان محدود است و تنها تا ساعت 18 كتاب امانت مي‌دهند يا حتي نمي‌توان از سالن مطالعه آن استفاده كرد. همين موضوع باعث شده تا من نتوانم آن طور كه دلم مي‌خواهد از يك كتابخانه استفاده كنم.

وي با تأكيد بر نبود منابع مناسب در كتابخانه‌هاي عمومي مي‌گويد: اكنون كتابخانه‌ها تبديل به سالن مطالعه شده‌اند و حتي بيشتر كتاب‌هايي كه در كتابخانه‌ها وجود دارد ويژه دروس كمك آموزشي و تست است و كتاب‌هاي غير درسي كم است؛ از طرف ديگر منابعي هم كه در كتابخانه وجود دارد قديمي و كهنه است و اصلاً قابل استفاده نيست. با اين شرايط اسم اين گونه كتابخانه‌ها را چطور مي‌توان عمومي گذاشت در حالي‌كه عموم مردم نمي‌توانند از آن استفاده كنند.

گفت‌وگوهاي ايبنا با مراجعان كتابخانه‌ها به همين جا ختم نمي‌شود. مهناز اميري دانشجوي پژوهشگري علوم اجتماعي به خبرنگار ايبنا مي‌گويد: كتابخانه‌هاي ما اصلاً امكانات مناسبي ندارد؛ برخي خدماتي كه اين كتابخانه‌ها ارايه مي‌دهند بسيار قديمي است؛ من مدتي از كتابخانه شيخ كليني در شهر ري استفاده مي‌كردم اين كتابخانه علاوه بر اين‌كه در كنار اتوبان قرار دارد و دسترسي به آن سخت است حتي يك سيستم جستجوي ساده هم براي پيدا كردن كتاب‌هاي مورد نياز افراد ندارد و ما بايد فهرست كتاب‌ها را از روي دفترچه‌هاي مخصوص به اين كار ببينيم و حتي يك برگه‌دان نيز در اين كتابخانه وجود ندارد.

وي ادامه مي‌دهد: برخي از كتابخانه‌هاي عمومي كه من به آن‌ها مراجعه مي‌كردم به لحاظ محيطي براي مراجعان مناسب نبود. به طور مثال در سالن‌هاي مطالعه به دليل نداشتن عايق‌هاي صوتي،  تمام صداهاي بيرون شنيده مي‌شد كه اين كار را بسيار دشوار مي‌كرد.

وي اضافه مي‌كند: شرايط عضويت برخي از كتابخانه‌ها هم كه خود قصه‌اي مفصل دارد؛ برخي مبالغ عضويت بسيار گران است و از طرفي كتاب هم امانت داده نمي‌شود.

وي معتقد است، بايد كتابخانه‌هاي عمومي مكاني براي استفاده همه افراد جامعه باشند.

وي بر به‌روز رساني منابع در كتابخانه‌ها تأكيد مي‌كند و مي‌افزايد: در حال حاضر بيشتر منابع قديمي است و شايد اگر كتاب خوبي هم وجود داشته باشد اهدايي باشد؛ من نمي‌دانم مسوولان بودجه ويژه اين كار را چه مي‌كنند، ولي با توجه به اين‌كه از كتابخانه‌هاي عمومي متعددي استفاده كردم واقعاً نديدم منابع خوبي در كتابخانه‌ها وجود داشته باشد. 

 خلجي اما به علت ديگري براي استفاده نكردن از كتابخانه‌هاي عمومي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: من معتقد هستم عشق به كتاب بايد از كودكي در فرد تقويت شود. زماني كه بچه بودم پول‌هاي توجيبي‌ام را جمع مي‌كردم و به جاي خوراكي كتاب مي‌خريدم. اين علاقه در خانواده براي من ايجاد شد و باعث شد بزرگتر كه شدم براي خواندن كتاب به كتابخانه‌ هم بيايم. البته بايد بگويم كتابخانه‌هاي ما هم شرايط خوبي ندارند ولي اگر تشنگي ايجاد شود  فرد خودش به دنبال كتاب مي‌رود.

وي با اشاره به روش‌هاي ارايه كتاب در كتابخانه‌هاي عمومي مي‌گويد: با توجه به اين‌كه از كتابخانه‌هاي زيادي استفاده كردم، معتقدم روش مخزن باز كمك بسياري به علاقه‌مندي افراد به كتاب و استفاده خوب از كتابخانه‌هاي عمومي مي‌كند چون كتابخانه‌هايي كه با روش مخزن بسته كار مي‌كنند حتي كتابدارانش انگيزه جواب دادن به سوالات ما را ندارند. به‌نظرم برخورد كتابدار در جذب مراجعه كننده بسيار تاثير گذار است.

در نگاهي كلي به گفته‌هاي مراجعه كنندگان به كتابخانه‌هاي عمومي كه بخشي از آن در گزارش آمد،مي‌توان گفت خدمات‌دهي نامناسب از سوي كتابخانه‌ها، شرايط سخت امانت دادن كتاب و نيز عضويت در كتابخانه‌ها، قديمي بودن منابع، مكان نامناسب كتابخانه‌هاي عمومي و متخصص نبودن كتابداران مي‌تواند از عمده‌ترين دلايل مراجعه نكردن مردم به كتابخانه‌ها و يا دلسردي مراجعه‌كنندگان باشد.

نهاد كتابخانه‌هاي عمومي به عنوان اصلي‌ترين اداره كننده كتابخانه‌ها به نظر از اهدافش دور شده و سياست‌ها و شرايط عمومي كتابخانه‌هاي كشور نيازمند بازبيني و بهبود است.