«گلستان سعدي» به تحشيه و تعليق دكتر حسن احمدي گيوي كه چندي پيش به تلاش سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در شكلي منقح به منظور استفاده گروه سني جوان منتشر شده بود، به فاصله دو ماه از چاپ نخست به چاپ مجدد رسيد.
از جمله اين موارد كه گيوي به آنها اشاره كرد، يكي توضيح لغات دشوار در ذيل هر صفحه و با بياني كاملا معاصر و امروزي است. گيوي در اين باره يادآور شد: بيشتر توضيح واژگان در ديگر چاپهاي گلستان بر اساس لغات كمتر مانوس عربي است؛ در حالي كه در اين چاپ، ما لغات را بر اساس لغات كاملا مانوس فارسي شرح دادهايم كه براي جوانان مورد استفاده بيشتري دارد و به گمانم، زيباتر و روانتر نيز هست.
از ديگر ويژگيهاي اين كتاب كه آن را براي جوانان آنچنان جذاب و دلپذير ساخته كه در اين مدت كوتاه نياز به چاپ مجدد آن را ناگزير كرده است، سي گفتار پژوهشي و آموزشي دكتر احمدي گيوي در آغاز آن است.
از جمله اين گفتارها كه نقش بسياري در ايجاد آشنايي بيشتر جوان با اين اثر بيبديل نثر فارسي ايفا ميكند، ميتوان به گفتارهاي "از كودكي تا آغاز نويسندگي سعدي"، "ويژگي هاي اخلاقي سعدي"، "جهان گلستان"، "سبك گلستان و ويژگيها و امتيازها و نوآوريهاي آن"، "ضرب المثل شدن سخن سعدي" ،" گلستان و سجع"، " گلستان و طنز" ،" سعدي و نثر ديرين و امروزين"، "گلستان و زبان عربي"، "سعدي و سخن سهل و ممتنع"، "سعدي و سبكهاي ادبي"، "سعدي و عرفان"، " سعدي و عشق"، "گلستان و ترجمه به زبانهاي ديگر"، "شعر سعدي در چين"، " سعدي و تقليدگران و نظيرهگويان"، "سعدي و بيمهريهاي سده اخير" و "سعدي و سعدي شناسان" اشاره كرد.
حجم مطالب گويا، آموزنده و خواندني دكتر احمدي گيوي در اين بخش به قريب 100 صفحه بالغ ميشود. اما شايد مهمترين فصل از اين سلسله گفتارها، مربوط به گفتار پاياني، يعني گفتار سيام باشد. احمدي گيوي در اين گفتار با عنوان "گلستان و دستور"، به بررسي دقيق و تحليلي دستور زبان و ساختارهاي به كار رفته توسط سعدي در شكل دادن به نثر گلستان ميپردازد.
گيوي در اين باره به خبرنگار ايبنا ميگويد:تاكنون متاسفانه هيچ يك از گلستان شناسان جنبه دستوري آن را جدي نگرفتهاند؛ در صورتي كه دستور زبان امروز تا ميزان بسيار زيادي بر مبناي گلستان است. تنها فردي كه تا حدي به اين جنبه از گلستان توجه داشته، استاد من دكتر خطيب رهبر است. ولي ايشان نيز به تذكر چند نكته بسنده كردهاند و بحث مبسوطي در اينباره ارايه ندادهاند.
اين بحث تا آنجا براي گيوي اهميت داشته كه آن را در 50 بخش ترتيب داده است. بررسي شكلهاي مختلف فعلهاي ماضي ساده، ماضي نقلي، ماضي بعيد، ماضي التزامي، مضارع اخباري، مستقبل، فعل وصفي، فعل دو وجهي، فعل پيشوندي، عبارت فعلي، گروه فعلي و بحثهاي مستقل صفت، ضمير، قيد و شبه جمله و بسياري بخشهاي ديگر، گفتار "گلستان و دستور" احمدي گيوي را تشكيل ميدهند. حجم اين گفتار به تنهايي به 56 صفحه بالغ ميشود.
از ديگر نكات قابل توجه و احترام برانگيز اين چاپ از گلستان، اين است كه با وجود آن كه براي جوانان به چاپ رسيده، ولي تمامي متن گلستان را بدون هيچ گونه دخل و تصرفي در جهت سادهسازي آن در بر ميگيرد. ديگر اين كه تمامي لغات دشوار، حتي در صورتي كه در صفحات پيشين شرح شده باشند، در ذيل هر صفحه با سادهترين واژگان ممكن فارسي توضيح شدهاند. نكته ديگر به طول زماني بازميگردد كه گيوي براي آماده سازي كتاب به كار مشغول بوده است.
در واقع با تصميم سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در جهت انتشار تعدادي از مهمترين آثار ادب كلاسيك فارسي براي استفاده جوانان در سال گذشته، با بسياري از كارشناسان و استادان اين حوزه تماس گرفته ميشود كه در جريان آنها، مشخص ميشود كه دكتر احمدي گيوي در كنار ديگر فعاليتهاي خود، بيش از 20 سال است كه به آماده سازي و شرح «گلستان» نيز اشتغال دارد.
بنابراين اگرچه از زمان انعقاد قرارداد و آغاز مراحل مذاكرات براي انتشار اين كتاب كمي بيش از يك سال ميگذرد، اما در واقع اين چاپ از گلستان سعدي حاصل بيش از دو دهه فعاليت يكي از دستورشناسان و استادان برجسته ادب كلاسيك فارسي روي متن «گلستان» است.
گيوي درباره منابع و مآخذ اين چاپ خاطرنشان كرد: نخستين منبع، «گلستان سعدي» به تصحيح غلامحسين يوسفي است، چرا كه از نتايج تحقيقات همه دستورشناسان و دستور پژوهان استفاده كرده و ماخذ هم داده. پس از آن، «گلستان» دكتر حسن انوري، سپس «گلستان» دكتر خطيب رهبر و بعد از آن تصحيحات آقايان عبدالعظيم قريب و استاد بزرگوارم، دكتر محمد جواد مشكورو نيز دكتر خزائلي.
وي با بيان اين كه هر كدام از اين چاپ ها اشكالاتي دارند، اظهار داشت: مثلا دكتر انوري شرحها را نه ذيل هر صفحه، كه در پايان حكايت آورده. گاه ميشود كه يك حكايت حدود 5 صفحه را دربر ميگيرد و در اين حالت مراجعه مدام به پايان آن براي درك آنچه ميگذرد، به ويژه براي جوانان كار خسته كنندهاي است. ديگر اين كه براي لغات دشواري كه شرح كرده شماره نگذاشته.
دكتر گيوي در ادامه به فهرستهاي پاياني كتاب اشاره كرد و گفت: فهرستها در 10 دسته مرتب شدهاند كه مراجعه موردي به متن را بسيار ساده ميكند.
اين فهرستها شامل فهرست آيههاي قرآني، فهرست اعلام(نامنامه)، فهرست اخبار و احاديث، فهرست شعرهاي تازي و كشف الابيات اشعار پارسي و نمايه(فهرست موضوعي) است.
گيوي در پايان تاكيد كرد: هيچ متني از متون نثر كهن به اندازه گلستان به زبان امروز ما نزديك نيست. چون نثر امروز اصولا بر مبناي گلستان است. شعرهاي زيباي اين متن نيز در كنار بخشهاي منثورش، چون عروس و داماد دست در گردن هم انداختهاند. مطالعه اين متن براي جواناني كه امروز بخواهند درك درستي از زبان فارسي و ساختهاي دستوري آن داشته باشند، كمك حال بسيار مناسبي است.
همچنين جدا از تجديد انتشار اين متن طي دو هفته آتي، به زودي نسخه نفيسي از اين متن با جلد چرم و كاغذ ويژه به شكل خوشنويسي به خط كاوه اخوين و نظارت استاد عباس اخوين منتشر خواهد شد.
نظر شما