سيدمسعود رضوي در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با اشاره به اين كه اين اثر به زودي از سوي انتشارات اطلاعات منتشر مي‌شود، عنوان داشت:‌ اين كتاب حاوي مجموعه مقالات تحقيقي است كه به استاد ايرج افشار تقديم شده‌اند. در اين مجموعه 22 مقاله پژوهشي جاي دارند. تعدادي از اين مقالات به پيشنهاد مرحوم ايرج افشار تدوين و گردآوري شده‌اند و ساير مقالات نيز هم‌سو با يكديگر پديد آمده‌اند.

وي افزود: جوانمردي، موضوعي اجتماعي در تاريخ ايران است و به قرن دوم هجري و پس از آن باز مي‌گردد. فرايند تغيير و تحولات جوانمردي در ايران و فزارها و فرودهاي آن ماجراهاي جالب توجهي را دربر دارد كه اين اثر به آنها مي‌پردازد.

روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه رسانه يادآور شد:‌ همچنان كه در متن اين كتاب نيز آمده است، در قرون دوم تا پنجم هجري با نوعي جوانمردي خاص در ايران مواجهيم كه به تدريج با تصوف افرادي مانند «احمد خضرويه بلخي»، «نوح ايار» و «ابو حفص حداد»‌ درخششي مي‌يابد كه تمامي بزرگان تصوف مي‌كوشند خود را به جوانمردان نزديك كنند. در اين زمان جوانمرداني مانند بايزد بسطامي و ابوسعيد ابي‌الخير در شمار افرادي بودند كه افتخار مي‌كردند خودشان را ايار بنامند.

رضوي با بيان اين كه «در اين زمان جوانمردي تا حدي اوج مي‌يابد كه ركن پنجم تصوف در رساله قشيريه معرفي مي‌شود، اما برخي كتاب‌ها مانند "قابوسنامه" تصوف را ذيل جوانمردي عنوان كرده‌اند» گفت: در دوره بعدي جوانمردي، فتوت از خراسان به غرب ايران انتقال يافت و در بغداد توسط خلفاي عباسي به كار گرفته شد.

وي اظهار داشت: در اين زمان محبوبيت جوانمردي به عنوان نظام اخلاقي كه جايگاه والايي نزد مردم داشت، سبب مي‌شود خلفاي عباسي آن را به عنوان ايدئولوژي مورد بهره‌برداري قرار دهند. اوج اين مساله را در زمان «خليفه الناصر لدين‌الله» مي‌بينيم، زماني كه وي دستگاه ديواني و حكومتي خود را بر اساس سلسله مراتب فتوتي كه آداب خاصي دارد، شكل مي‌دهد. او اين موضوع را تا حدي بسط مي‌دهد كه خود را به عنوان بزرگ و نقيب فتوت مي‌نامد.

نويسنده و پژوهشگر حوزه سياسي و اجتماعي درباره تحولات آيين جوانمردي در ايران اظهار داشت: پس از قرن ششم كه مغولان به ايران حمله كردند، فتوت در سرزمين بغداد و نقاط ديگر به عنوان ايدئولوژي لوطي‌ها و برخي قلندرهاي خياباني مطرح شد و آنها حتي مزاحمت‌هايي را براي مردم عادي ايجاد كردند؛ به‌گونه‌اي كه برخي مفاهيم اين عرصه مانند اياري به راهزني، مي‌خواري و عربده‌كشي و ... تبديل شد. اين‌گونه رفتارهاي ضداجتماعي پس از آن در تاريخ اجتماعي دوره صفويه و قجر ادامه يافت تا اين كه سرانجام به جاهل‌هاي دوره پهلوي رسيدند، اما آن فكر اخلاقي فتوت با هسته مركزي تفكر اخلاقي و جوانمردي همواره تداوم داشت و هيچ‌گاه از ميان نرفت.

وي با بيان اين كه «تحقيقات ما شاهد دوره كهن و ريشه‌هاي كهن جوانمردي مي‌شود» گفت: در اين مسير با برخي روشنفكران مانند ميرجلال‌الدين كزازي، دكتر نصرالله پورجوادي و ... درباره مفاهيم پهلواني، اياري، ورزش باستاني و ساير مسايلي كه به نحوي مرتبط با آيين جوانمردي‌اند، گفت‌وگو شده است.

رضوي با اشاره به تاليف مقاله «تاريخ، فرهنگ و آداب ورزش باستاني و زورخانه‌ها» و تحقيقاتي درباره بسياري از «فتوت‌نامه‌ها» يادآور شد: در اين مسير به نتايج گوناگوني دست يافتيم نظير اين كه در اروپا نيز مساله جوانمردي را به صورت شواليه‌گري مشاهده مي‌كنيم. برخي معتقدند اين رسم از طريق بغداد به فرانسه راه يافت و شواليه‌گري، همان فتوت خودمان است.

وي با تاكيد بر اين كه جوانمردي امري مربوط به تاريخ است، عنوان داشت: در اين اثر مقاله‌اي به نام «جوانمردي زنان» داريم كه نشان مي‌دهد انجمن‌هايي در قرن دوم هجري وجود داشتند كه تا زمان مشروطيت و برخي تا دوره كنوني نيز به حيات خود ادامه داده‌اند. از اين ميان مي‌توان به انجمن‌هاي سري، انجمن‌هاي نسوان و ... كه فعاليت‌هاي فراواني اعم از دخالت در امور سياسي و نوشتن نامه‌هايي به مجلس مشروطه و ... داشتند، اشاره كرد. حتي گزارشاتي از جنگيدن آنها در سنگرهاي نبرد و مبارزه براي آزادي‌خواهي موجود است. بر اساس شواهد مشخص شده است در نبرد محاصره تبريز كه به رهبري ستارخان و باقرخان انجام شد، دست‌كم 20 زن با لباس مردانه حضور داشتند و كشته شدند.

رضوي درباره اهداف تشكيل اين انجمن‌ها گفت: اين زنان جوانمرد براي آموزش دختران قيام مي‌كردند، آموزشي كه در آن دوران به دليل نوع تفكر مردسالار و متعصب براي بانوان و دختران با دشواري‌هاي فراواني همراه بود.

وي ادامه داد: از ديگر زمينه‌هاي فعاليت اين بانوان جوانمرد مي‌توان تشكيل انجمن‌هاي خيريه‌اي براي كمك به دختران بي‌سرپرست و احياي حقوق آنها، جمع‌آوري مبالغي براي زناني كه همسران خود را از دست داده بودند و ... را نام برد. اين زنان جوانمرد، اين فتوت‌ها را بدون آن كه نامي از آنها به ميان آيد، انجام مي‌دادند. در دوره‌هاي كهن نيز با نام زناني مانند «فاطمه ام علي» همسر احمد خضرويه آشنا مي‌شويم كه تاحدي در جوانمردي و فرهنگ فتوت برجسته بود كه بايزيد بسطامي درباره وي گفته است؛ بايد فتوت را از اين زن آموخت. متاسفانه اين تاريخ زنان همواره به دليل سيطره افكار مردسالارانه انكار و فراموشي شده است.