به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی مجموعه شعر «خواب گنجشک‌ها» سروده سیدعلی میرافضلی با حضور محمدرضا ترکی، سیداحمد نادمی، فریبا یوسفی، دبیر نشست و همچنین جمعی از علاقه‌مندان این حوزه عصر دیروز (15 شهریور) در سرای اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست یوسفی با قرائت نمونه شعری از میرافضلی به معرفی مختصر این شاعر پرداخت.

یوسفی در تشریح کلی ویژگی اشعار میرافضلی توضیح داد: میرافضلی قالب نیمایی را کاملا به روز و مطابق نیاز زمان به‌کار گرفته است. این شاعر توجه ویژه‌ای به وزن و آهنگ کلمات دارد. این مساله را حتی با نگاه به فهرست اسامی اشعار نیزمی‌توان حس کرد. از سوی دیگر شاعر توجه ویژه‌ای به معنای عمیق کلمات داشته است.

نادمی: شعر نیمایی تثبیت شعر کهن است 

در ادامه نادمی به عنوان منتقد، صحبت‌هایی را پیرامون این مجموعه شعر ارایه کرد.

نادمی گفت: این مجموعه شعر از جمله کتاب‌‌هایی است که یکی از پرسش‌های مهم شعر امروز را دوباره مدنظر ما قرار می‌دهد. به عبارت دیگر به سبب این اثر به یاد می‌آوریم که کارگزاران ادب امروز یعنی همان نظریه‌پردازان و منتقدان یکی از اصلی‌ترین کارهایشان که همان تبیین شعر نیمایی است را به سرانجام نرسانده‌اند.

وی در ادامه توضیح داد: متاسفانه به واسطه کتاب‌های مختلف شعر نیمایی یک تصور گنگ وجود دارد و گاهی افراد می‌‌اندیشند شعر نیمایی و صحبت درباره آن یک پروژه تاریخی-موزه‌ای است و دوران آن به پایان رسیده است. به عبارت دیگر صحبت درباره این نوع شعر از نظر آن‌ها تنها شایسته درج در تاریخ ادبیات است. این اندیشه به شکل یک خرافه خودش را در ادبیات ما تبیین کرده است.

این منتقد افزود: حتی در دهه 40 و 50 که پیروان جدی شعر نیمایی هنوز زنده بودند هم ماجرای شعر نیمایی نتوانست با یک تعریف پویا روبرو شود.

وی درباره یکی از دلایل رویکرد دوباره به شعر نیمایی اظهار کرد: یکی از دلایل این امر ماجرای انقلاب بوده است. جریان و رویکردی که شاعران انقلاب به دانشگاه و ادبیات آکادمیک داشته‌اند سبب شده است شعر نیمایی همچنان زنده باشد.

نادمی به دهه‌های اخیر و جایگاه شعر نیمایی اشاره و تصریح کرد: در دهه‌های اخیر عملا رویکرد بسیار محدودی به شعر نیمایی وجود دارد اما این قالب شعری با رویکرد محدود نیز ارتباط بسیار خوبی را با خوانندگان شعر برقرار کرده است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال شعرهای مرحوم قیصر امین‌پور یکی از بهترین نمونه‌های شعر نیمایی است. همچنین بسیاری از شاعرانی که با اقبال عمومی نسبت به اشعارشان روبرو شده‌اند، افرادی هستند که ارتباط خود را با شعر نیمایی حفظ کرده‌اند.

این شاعر با تاکید بر این موضوع که شعر نیمایی تثبیت شعر کهن است تشریح کرد: مسئله وزن در شعر همواره یکی از مسایل بسیار جدی این حوزه است. نیما نیز خود به‌طور مفصل به این مبحث پرداخته است. شعر نیمایی در حقیقت تثبیت شعر کهن با رویکردهای مدرن است.

وی درباره مجموعه شعر «خواب گنجشک‌ها» توضیح داد: این مجموعه می‌تواند پاسخ مناسبی برای این مساله باشد که با رویکردهای مدرن می‌توان از یکی از شکل‌های اصلی شعر امروز استفاده کرد. میرافضلی پیش‌تر نیز در مجموعه شعر «گنجشک ناتمام» خودش به تثبیت جریان جدی شعر کوتاه کمک کرد.

نادمی افزود: این امر نشان می‌دهد که میرافضلی به عنوان یک شاعر زبان زمان خودش را درک می‌کند و پاسخ شاعرانه خودش را می‌دهد. این‌که آیا دغدغه شعر نیمایی تنها وزن است از جمله مسائلی است که این کتاب ما را به فکر کردن به آن وامی‌دارد.

شناسنامه‌ای برای رفتارهای ادبی یک شاعر 

وی در بخش دیگر از سخنانش اظهار کرد: میرافضلی به عنوان شاعر در این مجموعه شعرهایش را به آیینه‌ای از رفتارهای اندیشه‌ای خویش بدل می‌کند. به عبارت دیگر رفتارهای ادبی‌اش را شناسنامه‌دار می‌کند.

این منتقد درباره موضوع و مضمون اصلی شعرهای میرافضلی توضیح داد: موضوع کلی این اشعار مسایل عاطفی است. در حقیقت ما با یک اثر تغزلی روبه‌رو هستیم. از سوی دیگر غم‌خواری شاعر با دردهای مردم و اجتماع را می‌توان در تصویرهای روایی که در شعرهایش ارایه می‌دهد، به خوبی درک کرد.

وی به آخرین شعر این اثر با عنوان «سیدعلی میرافضلی» اشاره و تشریح کرد: شاعر با حروف اسم خودش در این شعر مکاشفه ویژه‌ای دارد. بر اصطلاح مکاشفه تاکید دارم؛ چراکه یکی از کلید واژه‌های فهم زیبایی شعرهای کهن، کشف‌های شاعرانه است.

نادمی در توضیح دیگر ویژگی‌های شعری میرافضلی گفت: شاعر از قابلیت‌های وزنی به صورت گسترده استفاده می‌کند. همچنین لحن ویژه‌‌ای دارد. از یک سو شوخ طبعی او دیده می‌شود و از سوی دیگر گفت‌و‌گوهای محاوره‌ای را به‌کار گرفته است.

گنیجنه شعر فارسی و شعر فرهیخته 

وی ادامه داد: میرافضلی شعرهای کوتاهش را با یک نخ نامرئی به یکدیگر وصل کرده است. در حقیقت شعر شاعرانی هم‌چون او، شعر فرهیخته‌ای است. این ویژگی در شعر مرحوم امین‌پور، محمدرضا روزبه و ترکی نیز دیده می‌شود. به عبارت دیگر این ویژگی را در شعر شاعرانی می‌توان دید که از گنجینه شعر فارسی بهترین استفاده را کرده‌اند و پیشنهادات ادبی را در اشعار آن‌ها می‌توان مشاهده کرد.

وی در پایان افزود: این شاعر از وزن نیمایی تنها به عنوان یک عنصر ساختاری در شعرش استفاده نمی‌کند، بلکه رویکرد او به این وزن همانند موضوع و مضمون شعرهایش است.

ترکی: میرافضلی وزن شعری را نرم و روان به‌کار می‌گیرد

در ادامه ترکی، دیگر منتقد نشست با تاکید بر قالب نیمایی و شعر کوتاه که از ویژگی‌های مهم شعر افضلی هستند گفت: شعر میرافضلی بدون شناخت و فهم این دو نکته غیر قابل درک خواهد بود.

وی به آشنایی‌اش با میرافضلی اشاره و تشریح کرد: نخستین‌بار در سال 1366 در دوران دانشجویی با میرافضلی که آن دوران در سال‌های پایانی دبیرستان به تحصیل مشغول بود، آشنا شدم. اقبال به شعر در آن زمان بسیار بیشتر از زمان حاضر بود. درخششی که میرافضلی در شعر آن زمان داشت ادامه یافت و سبب شد او به عنوان یکی از جدی‌ترین شاعران امروز شناخته شود.

این شاعر در ادامه توضیح داد: میرافضلی جدا از جنبه شاعری‌اش یک محقق برجسته در عرصه متون قدیمی است. برخلاف تصور ساده‌لوحانه برخی که می‌اندیشند نیما کار را در سرایش شعر آسان کرده، برعکس او کار را بسیار دشوار کرده است. اما موفقیت میرافضلی به دلیل پشتوانه عظیم این شاعر از دانش، فرهنگ و ذوق او است؛ چراکه میرافضلی در عرصه شناخت رباعی کهن حرف نسخت را می‌زند.

وی افزود: طنز میرافضلی از دقیق‌ترین، لطیف‌ترین و دلنشین‌ترین طنزها با درون‌مایه ادبی در روزگار ماست. همچنین این شاعر در عرصه وبلاگ‌نویسی نیز سابقه طولانی دارد. 99 درصد اشعار این مجموعه پیش‌تر در وبلاگ میرافضلی منتشر شده‌اند.

لزوم درک شعر قدمایی 

ترکی با تاکید بر توجه میرافضلی به شعر کوتاه اظهار کرد: رویکرد این شاعر به شعر کوتاه ناشی از توجه او به شعر و ادبیات دوران سبک هندی است. این شاعر، تک‌بیت‌ها، شعر کوتاه قدمایی و به ویژه قالب رباعی را به‌طور عمیق درک کرده است. بدون مبالغه می‌توان آثار میرافضلی را با آثار مهدی اخوان‌ثالث یا مهرداد اوستا مقایسه کرد.

وی در بخش دیگر از سخنانش ادامه داد: متاسفانه در روزگار ما به شعر نیمایی ستم شده است. افرادی که هیچ صلاحیتی ندارند برای ادبیات امروز و شعر نیمایی تعیین و تکلیف می‌کنند و آن‌را پایان یافته می‌دانند. اگر چنین باشد پس نمونه‌های ارزشمند شعر نیمایی در دوران حاضر از کجا پدید آمده است.

این منتقد در ادامه به کابرد وزن در شعر میرافضلی اشاره کرد و گفت: کاربرد وزن در شعر او به شدت نرم و روان است اما آن‌را از سیاق عادی کلام متفاوت می‌کند. این ویژگی تاحدی در شعرهای میرافضلی دیده می‌شود که حتی ناشر مجموعه نیز در مقدمه‌ای که بر این اثر نوشته در آن از شعرهای نیمایی و سپید شاعر یاد کرده است. در حالی که تمامی این اشعار در قالب نیمایی سروده شده‌اند.

وی با تاکید بر توانایی میرافضلی در سرایش غزل توضیح داد: زبان شعرهای میرافضلی بسیار صمیمی و سالم است. در عین حال زبان او قدمایی نیز نیست و حتی به زبان محاوره نزدیک می‌شود. از سوی دیگر برخی از بندهای شعرش می‌تواند شعری مستقل باشند. همچنین ذهن این شاعر به سوی ایجاز تمایل دارد.

ترکی در پایان با تاکید بر این موضوع که فضای عاطفی اشعار این مجموعه بسیار ملایم هستند، به بررسی چند نمونه از اشعار میرافضلی و ذکر ویژگی‌های بارز هر یک از این سروده‌ها پرداخت.

نخستین شعر کتاب با عنوان «نوبت پلنگ» یکی از این اشعار بود. استفاده از تیتر روزنامه برای آغاز شعر، نگاه حماسی شاعر به ماجرا و نزدیک شدن زبان معیار به زبان محاوره از جمله ویژگی‌هایی بودند که ترکی درباره این سروده بر آن‌ها تاکید کرد.

در بخش دیگر این نشست میرافضلی به قرائت چند نمونه از اشعارش پرداخت. 

میرافضلی متولد 1348 در رفسنجان و فارغ‌التحصیل رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است.

از جمله آثار او می‌توان به مجموعه شعرهای «تقویم برگ‌های خزان»، «گنجشک ناتمام»، «رباعیات خیام در منابع کهن»، «گوشه تماشا» (مروری بر جریان رباعی معاصر از 1300 تا 1382)، تصحیح «رباعیات فکری مشهدی»، تصحیح «رباعیات سنایی غزنوی» و تصحیح «رباعیات حامدبن ابی‌الفخر اوحدالدین کرمانی» اشاره کرد.

«خواب گنجشک‌ها» پنجمین مجموعه شعر این شاعر و دربرگیرنده اشعار نیمایی سروده شده او طی سال‌های 1385 تا 1389 است. اشعار این مجموعه پیرامون موضوعات و مضامین متنوع عاطفی و اجتماعی سروده شده‌اند. این دفتر از سوی انتشارات انجمن شاعران ایران راهی بازار نشر شده است.

نشست نقد و بررسی مجموعه شعر «خواب گنجشک‌ها» سه‌شنبه (15 شهریور) از ساعت 17 تا 19 در سرای اهل قلم برگزار ‌شد.