به گزارش خبرگزاري کتاب ايران (ايبنا)، همايش روز دوم «همزمان و در زمان با حافظ» عصر سه‌شنبه (19 مهر) در تالار اجتماعات مرکز فرهنگي شهر کتاب با حضور جمعي از پژوهشگران، حافظ‌شناسان و علاقه‌مندان اين حوزه برگزار شد.
اعظم حيدري، کارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي از دانشكده ادبيات دانشگاه بوعلي سيناي همدان به ارايه مقاله‌اي درباره «بررسي آشنايي زدايي در شعر حافظ» پرداخت و گفت: آشنايي‌زدايي و هنجارگريزي دو شگرد از شگردهاي مهم حافظ براي ماندگاري و تازه ماندن اشعارش است.
وي افزود: علاوه بر تمام صنايع بديعي و بياني که باعث برجسته‌سازي و آشنايي‌زدايي در غزليات حافظ شده است، متناقض‌نما (پارادوکس) و طنز نيز در صنايع معنوي، دو ترفند مهم براي ايجاد آشنايي‌زدايي در حوزه لفظ و معنا در ديوان حافظ‌ند. حافظ بسيار هنرمندانه و استادانه از اين دو ترفند در رويکرد برجسته‌سازي و آشنايي‌زدايي در اشعارش بهره برده است.
حيدري اظهار كرد: متناقض‌نما (پارادوکس) و طنز از مهمترين جذبات شعري حافظ است که از بسامد بالايي در ديوان او برخوردارند. با توجه به بررسي انجام شده به اين نتيجه رسيديم که نيمي از مفاهيم متناقض‌نما و طنز، آشنا زداينده در اشعار حافظ را عشق، و مفاهيم مربوط به آن، و نيمي ديگر را مي و ميخانه و مسايل مربوط به آنها، مذهب و زهد ريايي، رند و خرابات و مسايل متفرقه تشکيل مي‌دهند.
آشنايي‌زدايي يکي از مهمترين تکنيک‌هاي هنري در شعر
وي افزود: آشنايي‌زدايي يکي از مهمترين تکنيک‌هاي هنري در شعر و متن ادبي است که با متفاوت کردن آنچه شناخته شده است، باعث ايجاد تمايز بين زبان روزمره و زبان ادبي مي‌شود. آشنايي‌زدايي يکي از اساسي‌ترين مفاهيم مطرح شده در نظريه فرماليست‌هاي روس است. اين اصطلاح نخستين‌بار توسط شکلوفسکي منتقد روسي در نقد ادبي به کار برده شده است.
حيدري اظهار كرد: در يک تعريف گسترده آشنايي‌زدايي عبارت است از تمام شگردها و فنوني که شاعر يا نويسنده از آن استفاده مي‌کند براي اينکه جهان شعر و متن را در چشم خوانندگان خود بيگانه کند. اين رويکرد با به وجود آوردن حس تازه و شگفت‌انگيز در مخاطبان تبديل به زبان ادبي مي‌شود.
وي افزود: بسياري از شاعران از کلاسيک و معاصر از اين شيوه براي برجسته‌سازي شعر خود و ابداع شيوه‌هاي نو بهره گرفته‌اند. يکي از اين شاعران، غزلسراي نامي، خواجه شمس‌الدين حافظ شيرازي است. بي‌شک عوامل بسياري در برجسته شدن شعر حافظ نقش داشته است که يکي از اين موارد آشنايي‌زدايي است.
اين پژوهشگر ادبيات ادامه داد: حافظ با استفاده از طنز و تناقض نمايي نوعي آشنايي‌زدايي معنايي به وجود آورده است که اين مقاله در نظر دارد تا با تكيه بر چند غزل از حافظ آشنايي‌زدايي و هنجار گريزي معنايي در شعر او را که در آنها از شگردهاي طنز وتناقض براي اين رويکرد استفاده شده است مورد بررسي قرار دهد.
حافظ و آشنايي‌زدايي با متناقض‌نما (پارادوکس)
وي افزود: متناقض‌نما يا پارادوکس علاوه بر يکي از ترفندهاي مهم ادبي حافظ در ايجاد آشنايي‌زدايي در اشعارش است. سروده‌هاي رندي‌گري حافظ با توجه به اينکه متناقض نما يکي از بديع‌ترين و برجسته‌ترين شگردهاي شاعري و کلام ادبي است؛ شگردي سخت زيبا و رندانه كه محملي مناسب براي ايجاد آشنايي‌زدايي به وسيله متناقض نما شده است. زيرا بينش‌هاي عرفاني و باورهاي صوفيانه همه در فضايي فراتر از آنچه عرف وعقل مي‌شناسد، قرار دارند.
حيدري گفت: به همين دليل حافظ، شيوه متناقض‌نما را براي بيان حالات عميق روحاني خود در اشعارش برگزيده است. اکثر متناقض‌نماهاي موجود در اشعار حافظ، سنايي، عطار و مولوي برخاسته از همين بيان ناپذيري تجربه‌هاي عرفاني است. مکاشفات عارفانه و تجربه‌هاي ژرف شاعرانه قلمرو رويش محالات عقلي و تناقض‌هاي روحي است.
سخنرانی‌های علمی دومين روز همايش «همزمان و در زمان با حافظ» عصر سه‌شنبه (19 مهر) در تالار اجتماعات مرکز فرهنگی شهر کتاب از ساعت 15 تا 19 با حضور جمع كثيري از علاقه‌مندان حافظ برگزار شد.
چهارشنبه ۲۰ مهر ۱۳۹۰ - ۱۳:۰۹
نظر شما