به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نخستين نشست از سلسله نشست‌هاي «درباره شعر انقلاب اسلامي» با موضوع «هستي و چيستي شعر انقلاب اسلامي» و حضور «محمود اكرامي‌فر» شاعر، پژوهشگر و عضو هيات علمي پژوهشگاه دفاع مقدس، «محبوبه مباشري» عضو هيات علمي دانشگاه الزهرا (س)، «علي‌محمد مؤدب» شاعر و منتقد ادبي و «محمود بشيري» عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي، عصر امروز (2 آبان ماه) در تالار عضدي دانشكده ادبيات فارسي و زبان‌هاي خارجي دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد.

محمود اكرامي‌فر، نشست را با اين پرسش‌ها آغاز كرد كه آيا شعر انقلاب وجود دارد؟ آيا اين شعر داراي مؤلفه است؟ و چه وجه مشتركي با ديگران مقوله‌هاي شعري دارد؟

محبوبه مباشري در پاسخ گفت: با وجود گذشت حدود سه دهه از ظهور انقلاب اسلامي و دفاع مقدس، شاهد پيدايش و بالندگي شعر انقلابيم. پيدايش شعر انقلاب را نمي‌توان به زمان مشخصي نسبت داد. زيرا انقلاب اسلامي يكي از بزرگترين حادثه‌ها در ايران بود كه خود باعث رخدادهاي ديگر شد. 

عضو هيات علمي دانشگاه الزهرا (س) افزود: پيش از انقلاب به ويژه در دهه 1340 شاعراني را داريم كه شعر انقلابي مي‌سرودند. اما اشعار آنان مفهوم شعر انقلاب اسلامي نداشت. بلكه با نزديك شدن به سال‌هاي پيروزي انقلاب اسلامي، اشعار ماهيت انقلابي ـ آييني به خود گرفتند و به عنوان شعر انقلاب مطرح شدند.

وي در ادامه گفت: بسيار دشوار است كه تعريف جامعي از شعر انقلاب بيان كنيم يا براي آن نقطه آغازي قائل شويم. زيرا مرزهاي محتوايي شعر انقلاب در هم پيچيده‌اند. اما بعد از گذشت سه دهه اينك مي‌توانيم بگوييم كه با شاخصه‌هاي هويت، گستردگي و مرزبندي خاص و تعدد و تنوع شاعران، شعري با مفهوم انقلاب وجود دارد.

علي‌محمد مؤدب نيز درباره شعر انقلاب اظهار كرد: از باب هستي شعر انقلاب، بي‌ترديد وقتي انقلابي اتفاق بيفتد، شعر انقلاب هم در پس آن توليد مي‌شود. عبارت انقلاب اسلامي از دو كلمه انقلاب و اسلام ساخته شده است و سابقه پشتوانه شعري آن را مي‌توان در تمدن اسلامي و تاثير‌پذيري شاعران از آن جست‌وجو كرد.

محمود بشيري نيز درباره مفهوم شعر انقلاب گفت: تعريف اين واژه كار چندان ساده‌اي نيست. اما به اجمال شعر انقلاب، هم ريشه در گذشته خيلي دور و هم خيلي نزديك دارد. ريشه شعر انقلاب را مي‌توان در اشعار سيدعلي احمد پيشاوري ديد كه براي شهادت شيخ فضل‌الله نوري سرود. در واقع اواسط دهه 1340 را مي‌توان نقطه آغاز شعر انقلاب در نظر گرفت.

اكرامي‌فر هم ادامه داد: تاكنون بيش از 100 مجموعه شعر درباره انقلاب سروده شده اند و از سال 1342 به بعد با وجود فراز و فرودهاي مختلف، اين كار به طور مستمر و با تنوع محتوا ادامه دارد. شعر انقلاب محتوا گراست. يعني داراي فراواني خالق و فراواني اثر است. بر اين اساس مي‌توان گفت كه شعري با عنوان شعر انقلاب وجود دارد.

اكرامي‌فر، پرسشي درباره «موضعي» يا «موضوعي» بودن شعر انقلاب يا تلفيقي از اين دو زاويه مطرح كرد و محبوبه مباشري، شعر انقلاب را تلفيقي از موضع و موضوع خواند و گفت: قبل از پيروزي انقلاب اسلامي، موضع در اشعار شاعران برجسته بود و بعد از پيروزي، موضوع انقلاب محور اين اشعار را در بر گرفت.

محمود بشيري هم در تأييد صحبت مباشري گفت: شعر انقلاب اسلامي، گفتمان اسلامي و هم موضع و هم موضوع انقلاب را در بر دارد، مانند اشعار علي معلم دامغاني. يكي از موضوع هاي انقلابي در اشعار وي احياي ميراث كهن اسلامي و همچنين ميراث باستاني است. آنچه به عنوان موضوع در ميان اشعار شاعران مشترك بوده، مسأله اتحاد است.

مؤدب نيز در اين باره گفت: بين سال‌هاي 1342 تا 1357 بيشتر موضع انقلاب مطرح و هدف، تحول وضعيت بوده است. اما بعد از انقلاب موضوع انقلاب با هدف دروني كردن ارزش‌ها و باورها به واسطه بهره‌گيري از احاديث و روايات مورد نظر شاعران قرار گرفت.

اكرامي‌فر سوال كرد كه شعر انقلاب چه مؤلفه‌هايي دارد؟ محتواي آن چيست و شاعران آن چه شاخصه‌هايي دارند؟ و علي محمد مودب، شاخصه‌هاي انقلاب را در دو مولفه كليدي توحيد و عدالت عنوان كرد و گفت: عدالت، دليل مفهوم توحيد در انقلاب و شاخصه اصلي آن است. براي پيگيري و شناخت پديده‌هاي قبل از انقلاب مي‌توان به افكار دكتر علي شريعتي كه پشتوانه فكري شاعران بود و نيز ريشه عدالت‌‌خواهي در تاريخ اسلام، تشيع و عاشورا رجوع كرد كه در سير تاريخي با ظهور انقلاب برجسته مي‌شود.

پرسش ديگر اكرامي فر درباره چيستي شعر انقلاب اسلامي بود كه خود آن را به دو شاخه عام و خاص تقسيم كرد و گفت: شعر انقلاب در معناي عام، جهان شمول است و ريشه در فطرت دارد و در معناي خاص، با مذهب و دين اسلام و تشيع سازگار است.

مؤدب نيز درباره چيستي شعر انقلاب به تاثير عملي حادثه عاشورا در شكل‌گيري انقلاب و برجسته شدن آن در ميان اشعار شاعران اشاره كرد و افزود: شناخت جامعه از اسلام و عدالت خواهي منجر به بيداري و ظهور انقلاب شد. در واقع شعر انقلاب تحليل و شناختي از عاشورا را به معناي عملي شدن آن حادثه بيان مي‌كند.

دومين نشست تخصصي از سلسله نشست‌هاي درباره شعر انقلاب عصر سه‌شنبه سوم آبان با موضوع «ويژگي‌هاي شعر انقلاب» در دانشكده ادبيات فارسي و زبان‌هاي خارجي دانشگاه علامه طباطبايي برگزار مي‌شود.