دكتر ضيمران در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، با پذيرش ضمني آغاز جريان جدي ترجمه فلسفي در كشورمان گفت: بر اين باورم كه چنين جرياني در ايران آغاز شده است، زيرا تعداد آثار منتشر شده فلسفي ايران نشان مي‌دهد كه اين تعداد دست‌كم با سي سال گذشته قابل مقايسه نيست. اين حجم از آثار منتشره در قلمرو فلسفه نشان مي‌دهد كه يك جريان ناخواسته و تفنني كه هيچ پشتوانه و برنامه‌ريزي‌اي ندارد، در كشورمان شكل گرفته است.
مترجم كتاب «فلسفه و نشانه‌شناسی» افزود: اين جريان ترجمه از آن جهت ناخواسته است كه بدون برنامه‌ريزي شكل گرفته است و مترجمان تنها بر حسب علايق فردي‌شان و بر اساس نيازي كه خودشان آن را احساس مي‌كنند، بعضي از آثار فلسفي را به فارسي برمي‌گردانند. بنابراين، جريان جديد ترجمه فلسفي در ايران واقعيت دارد و اين امر به طور واضحي از آمار نشر اين حوزه پيداست. در واقع، اثبات يا باور اين موضوع نيازي به بحث ندارد، زيرا يك واقعيت آماري است.
ضيمران درباره امكان مقايسه جريان فعلي ترجمه فلسفي با نهضت ترجمه دوره خلفاي عباسي گفت: نهضت ترجمه دوره خلفاي عباسي از حمايت دستگاه خلافت برخوردار بود و در واقع، نهادي دولتي اين نهضت را به جريان انداخت اما جريان ترجمه‌اي كه امروز با آن مواجهيم، با علاقه شخصي مترجمان جهت پيدا مي‌كند و ضرورت آن را علاقه اهالي فلسفه جامعه‌مان تعيين مي‌كند.
نويسنده كتاب «فلسفه میان حال و آینده» يادآوري كرد: البته فلسفه در يك دوره هشت ساله در دوران معاصر از پشتيباني نهادي برخوردار بود اما به طور كلي ابتكارات فردي متفكران و علاقه‌مندان به فلسفه ايراني است كه به جريان فعلي ترجمه فلسفي جهت بخشيده است.
ضيمران به ويژگي‌هاي مثبت پشتيباني نهادي از جريان ترجمه اشاره كرد و گفت: اگر چنين پشتيباني وجود داشته باشد، مباني برنامه‌ريزي شده‌اي براي انتخاب كتاب‌ها براي ترجمه وجود خواهند داشت و هدف و پيامدهاي اين جريان نيز مشخص خواهند شد. ضمن اين‌كه هزينه‌اي نيز براي اين كار در نظر گرفته خواهد شد. در جريان فعلي، علاوه بر اين‌كه مترجمان كتاب‌ها را بر حسب ذايقه شخصي‌شان ترجمه مي‌كنند، بايد براي انتشار كتابشان دنبال ناشر هم بگردند و در برخي موارد نيز با هزينه خودشان كتاب را منتشر كنند. جريان ترجمه‌اي ناخواسته امروز با وجودي كه با مشكلات و نقصان‌هايي همراه است، خوبي‌هايي هم دارد و نبايد آن را يكسره منفي دانست.
نويسنده كتاب «فلسفه هنر ارسطو» دراين‌باره توضيح داد: وقتي جريان ترجمه ناخواسته باشد، نشان از علاقه‌مندي خودجوش جامعه دارد، علاقه‌منداني كه سختي‌هاي كار را به جان مي‌خرند و نتيجه‌اش را هم مي‌بينند. جريان ترجمه‌اي كه ابتكار فردي تنها عامل تاثيرگذار آن باشد، جنبه‌هاي مثبت و منفي را باهم دارد.
ضيمران تفنني بودن جريان ترجمه را سبب تشخيص ذايقه فلسفي جامعه دانست و گفت: بر اساس اين جريان مي‌توان ذايقه فلسفي ايرانيان را فهميد. براي مثال، ما ترجمه و تاليف زيادي درباره فوكو، دريدا، بودريار و نيچه داريم اما كتابهاي بسيار اندكي درباره فيخته، شلينگ و پل ويريليو به فارسي منتشر شده‌اند. بسياري از ما حتي اسم برخي از متفكران تاثيرگذار غرب را نشنيده‌ايم، زيرا ذايقه علاقه‌مندان به فلسفه كشورمان خود را به انديشه آن‌ها نزديك ندانسته است. كانت يك فيلسوف موسس و بسيار تاثيرگذار است اما ما تنها نقدهاي سه‌گانه او را ترجمه كرده‌ايم.
وي عنوان كرد: اين موضوع جنبه منفي هم دارد، زيرا توازن در شناخت فلاسفه را از ميان مي‌برد. براي مثال، ما بسيار از نيچه ترجمه كرده‌ايم و نوشته‌ايم اما آثار انگشت‌شماري از شوپنهاور كه تاثير بسيار بر نيچه داشت، به فارسي داريم. اين موضوع درباره فلاسفه مهم ديگري مانند لايب‌نيتس و اسپينوزا هم صدق مي‌كند. بي‌برنامه بودن ترجمه‌هاي ما، توازن و هماهنگي در شناخت فلسفه غرب را از ميان مي‌برد.
اين مترجم آثار فلسفي در پاسخ به اين سوال كه «آيا با نظر بسياري از كارشناسان مبني بر نابساماني و نقصان‌هاي زياد ترجمه‌هاي فلسفي موافقيد؟» گفت: براي پاسخ دادن به اين سوال بايد نخست اين توضيح را بدهم كه ما ايراني‌ها تا اندازه‌اي ايده‌آل‌گراييم. ما بايد موقعيت فعلي تمدني‌مان را در نظر بگيريم و به همان اندازه از خودمان انتظار داشته باشيم. اين يك واقعيت است كه ما در همه حوزه‌ها پيشتاز نيستيم كه بخواهيم در حوزه ترجمه فلسفي نيز بي‌عيب باشيم.
ضيمران افزود: من در شرايط امكاني به جريان ترجمه نگاه مي‌كنم و بر مبناي آن نظر مي‌دهم. به نظر من، جريان ترجمه فلسفي كه امروز داريم، آن‌قدرها كه عده‌اي از ما معتقديم، افتضاح نيست و حتي خوب هم هست و بايد آن را فال نيك گرفت. اين افراد معتقدند ما هنوز مهم‌ترين آثار تفكر غربي را هنوز ترجمه نكرده‌ايم و ترجمه‌هايي كه داريم نيز پر از نقصانند، در حالي كه ما بايد خودمان را با كشوري مانند تركيه كه به لحاظ فرهنگي با ما قابل مقايسه است، بسنجيم. در اين مقايسه بايد گفت كه فعاليت فلسفي ما بسيار بالاتر از تركيه است.
نويسنده كتاب «ميشل فوكو دانش و قدرت» ادامه داد: افرادي كه جريان ترجمه فلسفي‌مان را ناقص و همچنين پركم و كاست مي‌بينند، ما را با كشورهايي مانند انگلستان و نروژ و سوئد مقايسه كرده‌اند كه به چنين نتيجه‌اي رسيده‌اند. شتاب كاروان حركت اين كشورها با ما متفاوت است. به نظر مي‌رسد گاهي جايگاهمان را در جغرافيا نديده مي‌گيريم و به همين دليل دچار خودبزرگ‌بيني مي‌شويم. فرهنگ امروز ما دچار نوعي خودبزرگ‌بيني است كه گاهي ما را متضرر مي‌كند. افرادي كه انتقادات جدي را به جريان ترجمه امروز وارد مي‌كنند، اندكي ايده‌آل‌گرايند كه ترجمه‌ها را ناقص مي‌دانند و مدام بر اين تاكيد مي‌كنند كه ما هنوز كتابهاي مهم فلسفي غرب را ترجمه نكرده‌ايم.
ضيمران افزود: من نيز قبول دارم كه ترجمه‌هاي ما ناقصند و بسياري از كتابهاي مهم فلسفي غرب را هنوز ترجمه نكرده‌ايم اما براي نقد اين جريان، شرايط امكاني را در نظر مي‌گيرم نه شرايط ايده‌آل را. من به آينده فلسفي كشورمان در حوزه ترجمه خوش‌بينم و افق‌هاي روشني را مي‌بينم هرچند بعضي از روشنفكران، بدبيني را ركن اصلي روشنفكري مي‌دانند.
چهارشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۰ - ۱۰:۱۹
نظر شما