به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، امروز پنجم ژوئن، روز جهاني محيط زيست است. اين نامگذاري در سال 1972 ميلادي و با هدف افزایش آگاهی مردم برای حفظ محیط زیست و ترغیب مسوولان به اتخاذ تدابیری برای مقابله با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی ‌جانوري، توسط مجمع عمومی سازمان ملل صورت گرفته است. در ايران نيز به مناسبت روز جهانی محیط زیست، 16 تا ۲۱ خردادماه به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است. 

پرويز کردوانی چهره ماندگار كشورمان در رشته جغرافيا و صاحب آثار متعدد در زمينه جغرافيا و محيط زيست در ابتداي سخنانش به محيط زيست اشاره كرد و به «ایبنا» گفت: محیط زیست قسمتی از آب و خاک و هوا را شامل مي‌شود که زیستگاه موجودات زنده است، یعنی وقتی صحبت از محیط زیست می‌شود باید درباره مسایل آب، خاک و هوا سخن گفته شود و مباحث گسترده‌ای را در بر می‌گیرد.

وي ادامه داد: در کشور ما مباحث مطرح درباره محیط زیست بیشتر متمرکز بر آلودگی هوا (و این روزها، ریزگردها) است که در این باره کتاب‌های تخصصي در ايران نوشته نشده است. 

این استاد دانشگاه افزود: از سوی دیگر کتاب‌های موجود در ایران درباره مباحث مرتبط با محیط زیست، بیشتر ترجمه‌اند، از جمله می‌توان به کتاب‌های موجود با موضوع گردشگری و اکوتوریسم اشاره کرد.

وی با اشاره به اقدامات کشورهای اروپایی در بحث حفاظت از محیط زیست گفت: محیط زیست در کشورهای اروپایی یکی از موضوعات مهم مطرح در جامعه است، به طوری که کاندیداهای ریاست جمهوری یا نمایندگی مجلس بخشی از شعارهای تبلیغاتی خود را به آن اختصاص می‌دهند، در حالی که در کشور ما گاهی مشاهده می‌کنیم که برخی مسوولان محیط زیست قدرت اجرایی لازم برای تعطیل کردن کارخانه آلوده‌کننده هوا یا آب را ندارند و اعمال نفوذها جلوی عملکرد مطلوب آنان را می‌گیرد.

نویسنده کتاب «خشکسالی و راه‌های مقابله با آن در ايران» با اشاره به آلودگی دریای خزر و هشدارهايي كه امسال درباره عواقب شنا کردن در این مکان داده شده است، افزود: در اروپا و آمریکا ریختن فاضلاب‌ها به دریا ممنوع است. در این کشورها به طور مرتب درباره این مباحث تحقیق صورت گرفته و کتاب نوشته می‌شود، حتی امروزه در اروپا کتاب‌های خوبی در بحث محیط زیست به زبان انگلیسی نوشته می‌شود تا برای تمامی کشورهای دنیا قابل مطالعه باشد، در حالی که در کشور ما تعریف و شناخت درستی از محیط زیست و مباحث مرتبط با آن وجود ندارد و دست اندرکاران این امر نیز از تخصص لازم برخوردار نیستند.

کردوانی با تاکید بر لزوم آموزش مباحث محیط زیست به کودکان از دوران ابتدایی در کشورمان گفت: نداشتن تخصص‌هاي لازم براي مسوولان محیط زیست کشور باعث شده است که آنان آلودگی امروز هوای تهران را به گردن یکدیگر بیندازند و اقدام عملی مناسبی در این باره انجام ندهند، در حالی که مسوول سازمان محیط زیست و همچنین مدیران نهادهای مرتبط با این امر باید به طور تخصصی با محیط زیست آشنا باشند.

چهره ماندگار کشورمان در رشته جغرافيا با انتقاد از نحوه تدریس رشته محیط زیست (و رشته‌های مرتبط) در دانشگاه‌های کشورمان افزود: برخی سرفصل‌های تعریف شده برای رشته محیط زیست در دانشگاه‌ها تنها در حد نام باقی مانده‌اند و به خاطر گسترده بودن سرفصل یا ناکافی بودن تخصص استاد، مطالبی كه در این درس‌ها تدریس می‌شود ارتباط چندانی با سرفصل تعریف شده ندارد یا محتوای جامعی نیست.

وی رشته محیط زیست را مجموعه‌ای از دانش‌ها از جمله شیمی و کشاورزی دانست و داشتن آگاهی کافی از این علوم را لازمه تحصیل در مقاطع عالی رشته محیط زیست و متخصص شدن در این حوزه عنوان کرد.

کردوانی ميان رشته‌ای بودن دانش محیط زیست در مقاطع عالی تحصیلات دانشگاهی در کشورمان را یک آسیب دانست و گفت: در حال حاضر محیط زیست ميان رشته‌ای است و هر کس با هر تخصصی می‌تواند آن را در مقاطع عالی ادامه دهد، در حالی که این صحیح نیست. به عنوان مثال فردی که در رشته جغرافیا تحصیل کرده نمی‌تواند در دوره دکتری وارد رشته محیط زیست شود، زیرا این رشته انباشته از فرمول‌های شیمی است. این کمبود تخصص‌هاي لازم، باعث می‌شود که به طور مثال، فردی در بحث محیط زیست کتاب بنویسد یا ترجمه کند اما در طراحي سوال امتحانی از همان کتاب دچار اشتباه شود، یعنی چون شخص تخصص‌های لازم را در علومی از جمله شیمی و آناتومی ندارد، سوال غلط طراحي می‌کند.

بنیانگذار مرکز تحقیقات کویری و بیابانی دانشگاه تهران، ضعف در زبان خارجی را یکی از عوامل مهم بازدارنده در ارتقای فرهنگ مواجهه مردم کشورمان با محیط زیست دانست و افزود: در کشور ما متاسفانه تا مقطع دکتری برنامه خاصی برای آموزش زبان خارجی (انگلیسی) وجود ندارد، بنابراین کتاب‌های خارجی که در بحث محیط زیست در کشورمان چاپ شده‌اند به خاطر ضعف زبان خارجی مترجمان آن‌ها، کتاب‌های مناسبي نیستند.

این استاد دانشگاه همچنین به ارتقای فرهنگ برخورد مردم با محیط زیست در کشورهای توسعه یافته اشاره کرد و گفت: محیط زیست کشورهای دیگر و همچنین برخورد مردم آنان با محیط زیست با نحوه رفتار ما متفاوت است و به همین دلیل کتاب‌های آنان در این حوزه برای ما کاربرد چندانی ندارد. به عنوان مثال در کشورهای پیشرفته مانند کشورهای اروپایی، مباحثی مانند جلوگیری از ریختن فاضلاب‌ها به دریا و بحث تفکیک و بازیافت زباله نهادینه شده است، در حالی که ما همچنان زباله‌ها را دفع می‌کنیم و فاضلاب‌هایمان به آب‌ها سرازیر می‌شود. بنابراین اگر بخواهیم مطابق کتاب‌های كشورهاي ديگر عمل کنیم هیچ توفیقی نخواهیم داشت.

نویسنده کتاب «جغرافياي خاك‌ها» گفت: افزون بر لزوم بالا بردن سطح زبان خارجی دانشجویان، باید برنامه‌ای برای آموزش‌های محیط زیست از دوران ابتدایی تا دانشگاه در کشورمان تدوین شده و بر این اساس کتاب نوشته شود. این کتاب‌ها باید از موضوعات محدود و کوچک آغاز شده و به تدریج گسترش یابند تا برای گروه‌های سنی هدف مناسب باشند. در کتاب‌های محیط زیست ایران نباید الگوهای کشورهای پیشرفته را مطرح کرد زیرا محیط زیست ما و همچنین رفتارهای ما در مواجهه با محیط زیست با این کشورها متفاوت است. بنابراین باید الگوهای محیط زیستی متناسب با شرایط کشور ما، توسط افراد متخصص طراحي و در اين راستا كتاب‌ نوشته شود.

چهره ماندگار کشورمان در سال 84 پیشرفت فرهنگ کشورهای پیشرفته (به‌ویژه کشورهای اروپایی و آمریکایی) در برخورد با محیط زیست را نتیجه برنامه‌های صحیح تشویقي و تنبیهي دانست و اظهار کرد: در اروپا سطح فرهنگ مردم در رفتار با محیط زیست بالا رفته است. انسان‌ها به وجدان خود رجوع می‌کنند و کاری را که برای طبیعت و در نتیجه خود آنان مضر است انجام نمی‌دهند.

وی با اشاره به برخی ضعف‌های کتاب‌های موجود در کشورمان در حوزه محیط زیست گفت: نه در بخش دانشگاهی و نه در بخش غیر دانشگاهی، داوری مناسب و اصولی درباره کتاب‌ها صورت نمی‌گیرد، به همین دلیل تعداد اندکی کتاب خوب در این حوزه وجود دارد. از سوی دیگر برخی کتاب‌ها اگرچه تالیف‌اند اما در حقيقت رونویسی از کتاب‌های خارجی به‌شمار مي‌آيند.

چهره ماندگار علمی کشورمان با اشاره به کار روی چند کتاب نیمه تمام خود اظهار کرد: كتابي با عنوان «اکوسیستم کویر و سوکسسیون بیابان‌های ایران» در دست نگارش دارم که چیزی به اتمام آن نمانده است. همچنین کتاب‌هایی درباره موضوعات بیابان، مناطق خشک و آب در دست نگارش دارم که اگر فرصتی به دست آورم آن‌ها را به آخر خواهم رساند.