مدیر انتشارات «شباویز» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره مشکلات عرصه نشر کتاب کودک توضیح داد: انتشار کتاب کودک مشکلاتی مضاعف نسبت به سایر بخش‌های صنعت نشر دارد. کتاب کودک به جذابیت نیاز دارد چون در نگاه نخست کودک کتاب را به خاطر زیبایی ظاهری‌ انتخاب می‌کند و بعد به محتوا می‌رسد و در این مرحله، محتوا او را به عنوان خواننده کتاب نگه می‌دارد و به مطالعه علاقه‌مند می‌کند.

خلعتبری افزود: جذابیت ظاهری کتاب به تصویرگری، گرافیک، انتخاب فونت مناسب، صفحه‌آرایی، نوع کاغذ، مقوا و تزیینات کتاب بستگی دارد، بنابراین این‌ها را نمی‌توان از کتاب کودک حذف کرد؛ هرچند بسیاری از ناشران روی کتاب کار گرافیکی نمی‌کنند، فونت درست را برنمی‌گزینند و از بدترین کاغذها برای انتشارکتاب استفاده می‌کنند.

این نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان افزود: در انتشارات شباویز برای ایجاد جذابیت‌های ظاهری در کتاب، راهكارهای متعددی را دنبال می‌کنیم به عنوان مثال با استفاده از «U.V» و روکش سلفون براق و مات جلد کتاب را برای بچه‌ها زیبا و ماندگارتر می‌کنیم. لبه کتاب‌های مناسب گروه‌های سنی پایین را گرد می‌کنیم یا جلد را به شکلی طراحی می‌کنیم که بخشی از اطلاعات شناسنامه‌ای صفحه نخست کتاب قابل مشاهده باشد اما این تزیینات هزینه سنگینی دارد، علاوه بر این‌ها هزینه گرافیک کتاب، تصویرگری و کاغذ و مقوا هم اضافه می‌شود و کتاب بسیار گران‌ می‌شود.

خلعتبری درباره استقبال مخاطبان از چنین کتاب‌هایی اظهار کرد: در ایران خانواده‌ها فکر می‌کنند کتاب کودک باید ارزان‌ باشد و کمتر به محتوا و زیبایی‌های بصری که باعث علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه می‌شود توجه دارند. پدر و مادرها کتاب کودک را کالایی مصرفی و برای پاره شدن در نظر می‌گیرند و فکر می‌کنند باید آن را پس از مطالعه مثل پاکت پفک دور انداخت!

وی با تاکید بر نقش محتوای اثر در جذب مخاطب و از بین بردن نگاه مصرفی به کتاب، در این‌باره توضیح داد: محتوا می‌تواند چنین نگاهی را از بین ببرد. اگر داستانی قابلیت بزرگ شدن با مخاطب را داشته باشد، هر چه کودک بزرگتر می‌شود به برداشت‌های تازه‌ای از اثر می‌رسد اما اگر داستان فقط در یک سطح باشد، چیزی برای مراجعه مجدد او باقی نمی‌ماند. داستان‌های چند لایه سبب می‌شوند کودک در هر بار خواندن کتاب چیز جدیدی به دست بیاورد، از مطالعه لذت ببرد و به دنبال خواندن کتاب‌های بیشتری باشد. به دلیل مواردی که بیان شد مرحله انتخاب داستان در چرخه نشر کتاب کودک اهمیت زیادی دارد، چون می‌تواند تمامی زحمات قبل و بعد از خود را هدر بدهد.

مدیر نشر «شباویز» نیاز کتاب کودک به تصویرگری را یک نیاز کلان این حوزه نامید و گفت: هزینه بالای تصویرگری و توقعات تصویرگران ایرانی باعث شده است که ناشران کتاب‌های کودک و نوجوان به سمت انتشار کتاب‌های ترجمه شده بروند یا کتاب‌های بزرگسال منتشر کنند که درآمد خوبی دارد و از دردسر مدعیانی مانند تصویرگران راحت است. در حقیقت کتاب تالیفی برای کودک و نوجوان به هزینه‌ای بی‌‌درآمد برای ناشر تبدیل می‌شود.

وی بار مالی ناشی از تصویرگری را تنها یکی از مشکلات این عرصه دانست و اظهار کرد: جوایز بین‌المللی تصویرگری که به نسبت جوایز نویسندگی پرتعداد هستند باعث مطرح شدن تصویرگران ایرانی در سطح جهانی شده است و همین باعث شده است تا برخی از تصویرگران خودشان را تافته جدا بافته بداندد و علاوه بر دستمزد توقعات بیشتری از ناشر داشته باشند. با وجود این مشکلات، می‌توان به جرات گفت که نشر شباویز تصویرگری ایران را احیا کرد. اکنون نیز با وجود بار مالی ما تمامی آثارمان را با تصویرگری اصیل ایرانی منتشر می‌کنیم اما زمانی که دیگر درآمدی وجود ندارد صبر و تحمل هم از بین می‌رود و بسیاری از ناشران به انتشار کتاب‌های ترجمه روی می‌آورند.

وی با بیان اهمیت دوران کودکی، درباره کتاب‌های مناسب کودکان گفت: کودکان در شروع زندگی باید با فرهنگ و آداب و رسوم کشور خودشان آشنا شوند. هر کودکی در ابتدا باید ایرانی باشد و بعد موقعیت جهانی پیدا کند. ما تا اصالت خودمان را نداشته باشیم‌ نمی‌توانیم موفق باشیم بنابراین باید معیارهای اخلاقی، آداب، رسوم و ارزش‌های فرهنگ‌مان را به کودکان‌مان بیاموزیم.

این ناشر و نویسنده با بیان این‌که «من توصیه نمی‌کنم کودک کم سن و سال کتاب ترجمه بخواند.» اظهار کرد: وقتی بخواهیم کودک را از ابتدا با یک فرهنگ خارجی تربیت کنیم سردرگم می‌شود. اگر نوشته یک ارزش را منتقل کند و عمل نشان‌دهنده ارزش دیگری باشد، کودک نمی‌تواند به ارتباط این دو را تجزیه و تحلیل کند. متاسفانه بچه‌‌های ما قهرمانان خارجی مانند زورو و رابین‌هود را می‌شناسند اما رستم و سیاوش را نمی‌شناسند.

نویسنده کتاب «شیرین‌تر از عسل» افزود: متاسفانه از کتاب‌های تالیفی حمایت نمی‌شود و تمام کتاب‌هایی که نهاد کتابخانه‌ها و مدارس خریداری می‌کنند، کتاب‌های ناشرانی دوست و آشنا یا ترجمه‌های بازاری و بدون محتواست به همین دلیل ناشران به دلیل عدم حمایت و هزینه‌های بالا مجبور می‌شوند به سمت انتشار کتاب‌های ترجمه بروند.

این ناشر درباره دلیل نوبت‌های طولانی چاپ در عرصه نشر کتاب‌های کودک و نوجوان اظهار کرد: هر ناشری ظرفیت محدودی برای چاپ کتاب دارد، به عنوان مثال نشر شباویز که با حدود صد نویسنده در ارتباط است، توانایی چاپ 10 کتاب در سال را دارد؛ اگر هرکدام از این نویسندگان 10 کتاب برای چاپ به این نشر عرضه کنند صد سال طول می‌کشد تا همه این آثار منتشر شوند، بنابراین طبیعی است که نوبت‌های چاپ کتاب طولانی شوند. به طور کلی می‌توان گفت حجم دریافت آثار بسیار بیشتر از توانایی ناشر برای انتشار کتاب است.

مدیر نشر «شباویز» ادامه داد: نکته دیگری که برخی از نویسندگان به آن توجه ندارند این است که تصویرگری کتاب کودک فرایندی زمان‌بر است. من با تصویرگری کار می‌کنم که آثار درجه اولی پدید می‌آورد اما هر کتابی را در مدت سه‌یاچهار سال تصویرگری می‌کند.

پدیدآورنده کتاب «خانه اجاره‌ای» اخذ مجوز برای کتاب‌های کودک و نوجوان را یکی دیگر از معضلات این حوزه دانست و در این‌ باره توضیح داد: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای صدور مجوز انتشار کتاب لوح فشرده اثر را می‌خواهد و این به آن معناست که کتاب باید تصویرگری شده و کارهای گرافیکی آن نیز انجام شده باشد و این سبب می‌شود که هزینه بی‌دلیلی به ناشر تحمیل شود چون پیش آمده است که این وزارتخانه بدون هیچ بحثی کتاب را غیرمجاز می‌داند و تمام هزینه‌های انجام شده به هدر می‌رود. در 28 سال گذشته من حدود یک میلیارد تومان صرف چنین کتاب‌هایی کرده‌ام.

خلعتبری ادامه داد: پیشنهاد من به وزارت ارشاد این است که برای صدور مجوز تنها به دست‌نوشته نویسنده و «اتد»های تصیرگر اکتفا کند. کسانی که در حوزه فرهنگ کار می‌کنند به واسطه عشق در این عرصه هستند؛ آن‌ها به اندازه کافی درگیری دارند و حداقل کاری که می‌شود برای چنین افرادی انجام داد این است که مانع از اذیت و آزار اضافی آن‌ها شویم.

خلعتبری متولد دی ماه 1326 است. وی مدرک دکترای اقتصاد بین‌الملل خود را از انگلستان گرفته و به ایران بازگشته است تا در عرصه فرهنگ این کشور فعالیت کند. او انتشارات «شباویز» را در سال 1363 تاسیس کرده و در کنار انتشار کتاب، تالیفاتی نیز برای کودکان داشته است.