به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «مبانی اکتشاف مواد معدنی» عنوان اثری است که در نوزدهمین دوره جایزه کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران به عنوان اثر برگزیده معرفی شد. این کتاب، به تازگی عنوان کتاب برتر را در دومین جشنواره بین‌المللی تحقیق و توسعه نیز به دست آورده است.

مهندس حسن مدنی، استادیار دانشکده مهندسی معدن و متالورژی دانشگاه صنعتی امیرکبیر تهران، مولف «مبانی اکتشاف مواد معدنی» تاکنون بیش از 40 عنوان کتاب را تالیف و ترجمه کرده و یکی از پرکارترین استادان دانشگاهی در حوزه تالیف کتاب به‌شمار می‌آید. به بهانه برگزیده شدن وی در جشنواره تحقیق و توسعه پای صحبت‌هایش نشستیم و وی برخی از تجربیات خود را در حوزه تالیف و ترجمه در اختیار ما قرار داد.

نقاط ضعف و قوت منابع درسی رشته معدن و ویژگی‌هایی که یک مولف را به فردی موفق در حوزه کاری‌اش تبدیل می‌کند، آغازگر گفت‌وگویمان بود. وی وضعیت منابع علمی رشته معدن در کشور را ضعیف ارزیابی کرد و گفت: در این حوزه خوب عمل نکرده‌ایم و دانشجویان هم با کمبود منبع مواجهند.

مولف کتاب «در جست‌وجوی مواد معدنی» علاقه‌مندی و انگیزه دانشجو به مطالعه را تا پیش از ورود به دانشگاه دانست و اظهار داشت: متاسفانه در طول تحصیل دانشجو از کتاب و خرید آن استقبال خوبی نمی‌کند و عده زیادی حتی حاضر نیستند منابع درسی را که باید انتهای ترم بر اساس آن مورد آزمون قرار بگیرند، خریداری کنند. 

مدنی درباره گرانی کاغذ و مشکلات پیش روی صنعت نشر گفت: پیش از گران شدن کتاب هم دانشجویان بسیاری منابع درسی یک ترم خود را از کتابخانه دانشگاه تهیه می‌کردند چه رسد به ماه‌های اخیر كه بهای کاغذ و كتاب به شدت افزایش یافته است؛ البته باید در نظر داشته باشیم که کتاب به نسبت کالاهای دیگر، رشد قیمتی کمتری داشته و در برابر زحمتی که برای آن کشیده می‌شود هنوز هم بهای چندان زیادی ندارد.

وی که بسیاری از آثارش به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند گفت: همین  بی‌رغبتی افراد به خرید کتاب سبب شده کتاب‌های بسیاری با شمارگان هزار نسخه هم به فروش نرسند و  سال‌ها در بازار کتاب باقی بمانند.

نویسنده کتاب «خدمات فنی در معادن» یکی از دلایل بی‌رغبتی استادان دانشگاه به ترجمه و تالیف کتاب را ارزشگذاری‌های دانشگاهی دانست و گفت: در گذشته تالیف کتاب هم در ارتقای استادان دانشگاه امتیاز داشت اما سال‌هاست که فقط مقاله‌های علمی تاثیرگذارند و حتی افرادی هستند که در دانشگاه به مقام استادتمامی می‌رسند اما هیچ کتابی تالیف نکرده‌اند! 

مدنی بر نیاز جامعه دانشگاهی به کتاب‌های متنوع تاکید کرد و ادامه داد: بسیاری از مباحث در رشته معدن هستند که فقط یک منبع برای تدریس آن‌ها وجود دارد و سال‌هاست کسی به سمت تالیف اثری جدید و به‌روز نرفته است.

وی درباره وضعیت رشته معدن در دانشگاه‌های کشور گفت: مهندسی معدن انتخاب نخست دانشجویان در زمان انتخاب رشته نیست و به دلیل سختی‌های کار در این رشته، گرایش دانشجویان به آن کم است. با این حال باید در نظر داشت که پذیرفته‌شدگان این رشته از نخبگان دانشگاهی کشور محسوب می‌شوند و سطح درآمدی آن‌ها به نسبت سایر رشته‌های مهندسی کم نیست.

مدنی، برگزیده دو دوره کتاب فصل جمهوری اسلامی ایران و یکی از موفق‌ترین مولفان کتاب‌های دانشگاهی در حوزه معدن است. وی درباره معیارهایی که یک مولف برای موفقیت باید داشته باشد اظهار کرد: نوشتن کتاب علاوه بر نیاز به تسلط علمی فرد، به علاقه نیز بستگی دارد. در واقع تالیف کاری نیست که بدون علاقه بتوان آن‌ را به انجام رسانید زیرا بعد از آماده شدن متن کتاب، که فرایندی طولانی است، حدود یک سال برای اصلاح اثر و تهیه تصاویر و جزییات کار زمان لازم است.

بازدهی مالی کتاب موضوع دیگری بود که مهندس مدنی به آن اشاره کرد و گفت: مولف نباید در هنگام نگارش کتاب به فکر کسب درآمد باشد زیرا هر کار دیگری به نسبت تالیف، درآمدی بیشتر خواهد داشت. آن‌چه در نگارش کتاب اهمیت می‌یابد گستردگی دسترسی افراد و بالابودن کارآیی کتاب به نسبت مقاله‌های علمی است؛ برای مثال مشاهده کتابی که تالیف کرده‌ام در یک موسسه یا معدن و در حالی که افراد زیادی در حال استفاده از مطالب آن هستند برایم با هیچ لذتی قابل مقایسه نیست.

وی تالیف را متفاوت از گردآوری مطالب دانست و گفت: در کتاب‌های فنی عمده مطالب از منابع دیگر استخراج می‌شوند و هنر مولف یکسان کردن مطالب، به گونه‌ای است که بیان ارایه مطالب یکی شود. در کتاب «مبانی اکتشاف مواد معدنی» حدود 30 درصد از مطالب به کار گرفته شده بر اساس تحقیقات خودم بوده و در تالیف هم ناگزیر باید از یافته‌های دیگران استفاده کرد زیرا علم به قدری پیشرفت کرده که یک فرد نمی‌تواند در همه حوزه‌ها به دانش کامل دست یابد.

وی درباره ویژگی‌هایی که در نگارش کتاب «مبانی اکتشاف مواد معدنی» رعایت کرده و سبب شده در دو جایزه مختلف برگزیده شود گفت: این کتاب تقریبا پر حجم‌ترین اثر در حوزه رشته معدن است که به زبان فارسی به چاپ رسیده و جلد دوم آن هم در دست چاپ است. هر جلد از این کتاب حدود هزار و 300 صفحه حجم دارد و در تشریح مطالب متعدد آن ساختاری مشخص رعایت شده است.

استادیار دانشکده مهندسی معدن درباره این ساختار توضیح داد: در ابتدای کتاب مبانی ضروری بحث را مطرح کردم و تقسیم‌بندی جدیدی را برای تشریح مطالب برگزیدم. به این صورت که مباحث از اکتشافات ماهواره‌ای و سپس هوابُردی آغاز شده و به اکتشافات در سطح زمین و در نهایت به کمک ژئوفیزیک به عمق آن رسیده است. ارایه مطالب با منطق و ترتیب مشخص، آن‌طور که در این کتاب آمده، تاکنون در هیچ یک از منابع داخلی و خارجی رعایت نشده بود و به عقیده من یکی از دلایلی بود که این کتاب مورد توجه قرار گرفت.

وی وسواس در نحوه نگارش و آوردن دقیق فهرست مطالب، نمایه و واژگان مهم را از دیگر ویژگی‌های این کتاب دانست و افزود: پیش از انتشار کتاب تقریبا سه بار به طور کامل این کتاب را بازبینی کردم و برخی از دانشجویانم هم در این فرایند به من کمک کردند اما باز هم اشکالاتی در کتاب وجود دارد که امیدواریم در چاپ‌های آینده کتاب برطرف شوند. 

حسن مدنی در سال 1322 در شهر شاهرود به دنیا آمد و حدود 40 سال سابقه تدریس در دانشگاه را دارد.

از کتاب‌های وی می‌توان به آبکشی و آبرسانی در معادن، آشنایی با معدن‌کاری، اصول استخراج معادن، اصول اکتشاف مواد معدنی، اصول پی‌جویی، اکتشاف و ارزیابی ذخایر معدنی، تهویه در معادن، در جست‌وجوی مواد معدنی، زغال سنگ، زمین‌شناسی ساختمانی و تکتونیک، زمین‌شناسی عمومی، کانی‌ها را بشناسیم، مقاومت مصالح و مکانیک سیالات و هیدرولیک اشاره کرد.