به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، حوزه تاریخ و جغرافیا به‌سبب گستردگی، دارای زیرشاخه‌های جذابی مانند گردشگری، ایرانشناسی، جغرافیا، تاریخ ایران باستان، اسطوره‌ها، تاریخ پس از اسلام و معاصر، همچنین دیگر موضوع‌هایی به‌شمار می‌رود که مخاطب ایرانی با آن‌ها پیوندی ناگسستنی دارد. «ایبنا» در این گزارش فعالیت‌های یک‌سال گذشته حوزه تاریخ و جغرافیا را مرور می‌کند.

نگاهی به چند کتاب گردشگری در ایران
کتاب‌های «سیمای فرهنگ و طبیعت» استان‌های تهران، سمنان، البرز، مرکزی و قم از «مجموعه کتاب‌های ایران‌زمین» از سوی انتشارات کریم‌خان زند برای علاقه‌مندان حوزه گردشگری به‌چاپ رسیده‌ است. در این کتاب‌ها علاوه‌بر جغرافیا، تاریخ، طبیعت، گردشگری، صنایع‌دستی، بناهای تاریخی و موزه‌ها به شهرستان‌های هر استان، مکان‌های تاریخی و همچنین مشاهیر آن استان پرداخته شده است.

از دیگر مجموعه‌های گردشگری، «مجموعه ملل امروز» است که از سوی انتشارات ققنوس منتشر شده است. این مجموعه به معرفی تاریخ، جغرافیا و فرهنگ هر کشور، وضعیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن‌ها پرداخته است. «یونان»، «ايالات متحده آمريكا»، «افغانستان»، «ژاپن»، «هندوستان»، «پاكستان»، «عربستان سعودی» ، «آلمان»، «فرانسه»، «سوئد» و «تایلند» برخی کتاب‌های این مجموعه‌ به‌شمار می‌روند.

موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی نیز با «اطلس راه‌های ایران 1391» و انتشارات دنیای سحاب با «دومین اطلس جغرافیایی دوره قاجار» و «مسجد کبود» سهمی در بازار کتاب این حوزه داشتند.

کارنامه کتابی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری
رونمایی از نخستین کتابچه «راهنمای تخصصی طبيعت‌گردی ايران»، آغاز به کار پایگاه اینترنتی نشریات سه‌گانه این سازمان، رونمایی از مرحله نخست طرح تهیه نقشه باستانشناسی ایران، انتشار کتابچه «آثار ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی» با 15 اثر، «راهنمای نقشه‌های تاريخی شهر تهران» و «راهنمای موزه‌ها و بناهای تاریخی ایران» گوشه‌ای از فعالیت‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در حوزه نشر در یک‌سال گذشته است.

این سازمان همچنین انتشار بیش از 40 عنوان کتاب را در دست چاپ دارد که می‌توان به «نظری بر آثار دستكند ایران»، «جاذبه‌های گردشگری استان فارس»، «گزارش‌های شهر سوخته»، «مجموعه مقالات 80 سال باستان‌شناسی ایران»، «شهر سوخته، آزمایشگاهی كوچک در بیابانی بزرگ» و «ویژگی‌ها و نمادهای فرهنگی نخل و نخل‌گردانی»، «گزارش‌های باستان‌شناختی تپه حصار دامغان» و «فعالیت‌های فرهنگی هنری ارمنیان تهران»، «نظری بر آثار دستكند ایران» اشاره کرد.

مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان نیز به بازچاپ بیش از 16 جلد كتاب و نسخه خطی همت گماشت که كتاب «خاطرات و دست‌نوشته‌های ناصرالدین‌شاه» نمونه‌ای از این آثار است. همچنین «تكیه دولت»، «كاخ گلستان»، «مرمت آثار تاریخی اصفهان»، «معبد آناهیتا»، «گزیده نسخه‌های مصور خطی»، «نقش جهان اصفهان»، «قرآن یک‌هزار و 400 ساله» از مجموعه قرآن‌های نفیس خطی كاخ گلستان، چاپ مجموعه هشت جلدی «الرشیدیه» از مجموعه كاخ گلستان، مجموعه 31 جلدی «سیمای میراث استان‌ها»، «نصایح خواجه عبدالله انصاری»، ترجمه كتاب «تپه یحیی»، تالیف كتاب «طبس شهری كه بود» و «ایران در پیش از تاریخ» در حال تالیف یا نشر است.

کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا در جست‌وجوی راه حل
کتاب‌ماه در سالی که گذشت تلاش کرد تا با نقد و بررسی تعدادی از متون و منابع تاریخ و جغرافیا، نشریه‌های دیگر، بزرگان، پایگاه‌های اینترنتی، همچنین اخبار تاریخ و جغرافیا، مسایل این حوزه را بازتاب دهد.

«دریای خزر» در منابع جغرافیایی و تاریخی، «تاریخ محلی ایران»،‌ «تاریخ و تمدن اسلام؛ ایران در دوره سلجوقی»، «سنخ‌شناسی تاریخ‌نگاری اسلامی: از یعقوبی تا بیهقی»، «نشانه‌شناسی تاریخی»، «تاریخ‌نگاری آکادمیک در ایران معاصر»، «تاریخ مرزهای ایران»، «ایران در تاریخ‌نگاری عثمانی و ترکیه»، «حافظه تاریخی»، «ایران و شبه‌قاره»، «منبع‌شناسی/سکه‌شناسی ایران باستان» و «آسیب‌شناسی پژوهش‌های تاریخی» موضوع‌هایی به‌شمار می‌روند که در یک‌سال گذشته «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» به بررسی آن‌ها پرداخت.

نگاه کارشناسی به مسایل حوزه تاریخ و جغرافیا 
مجموعه گفت‌وگوهایی که چهار ماه پایانی سال با کارشناسان و پژوهشگران حوزه‌های تاریخ و جغرافیا انجام شد در دو موضوع‌ با عنوان‌های «درستی منابع تاریخی در تالیف کتاب‌ها» و «دلیل نبود کتاب‌های مقدماتی جغرافیا برای عموم» بررسی شد و کارشناسان به بیان دیدگاه‌هایشان در این‌باره پرداختند.

در حوزه تاریخ، برخی کارشناسان معتقد بودند، نبود نهادهای نظارتی بر تالیف کتاب‌های علمی و درجه‌بندی آن‌ها، سطحی‌زدگی کتاب‌های تاریخی که منجر به ترویج خرافه می‌شود و نبود دسته‌بندی مناسب کتاب‌های این حوزه را دلیل‌هایی بر مخالفت وجود رمان‌های تاریخی در بازار عنوان کردند. از سوی دیگر برخی پژوهشگران وجود کتاب‌های تاریخی رمان‌گونه را باعث علاقه‌مندی عموم به تاریخ دانستند اما هر دو دسته بر گردآوری منابع تاریخی اصیل برای نگارش و پژوهش‌های آینده تاکید کردند.

کارشناسان حوزه جغرافیا درباره کم بودن کتاب‌های عمومی حوزه جغرافیا، دلیل‌های بسیاری برشمردند. نمایش ظاهری بی‌روح و خشک از جغرافیا، ناآشنایی عموم با این علم و محدود شدن آن در نقشه و اطلس‌ها، خروجی نامناسب دانشگاه‌ها در رشته جغرافیا، همکاری نداشتن گروه‌های علمی، استادان و پژوهشگران باعث بی‌توجهی و انزوای جغرافیا شده است.

 سرای اهل قلم و گرامیداشت بزرگان حوزه تاریخ و جغرافیا
جشن تولد هفتاد و سه سالگی استاد عبدالمجید ارفعی، پنجم شهریورماه در سرای اهل قلم برگزار شد. وی پژوهشگر و تنها متخصص زبان‌های باستانی آکدی و ایلامی، ایلام‌شناس و از آخرین بازماندگان مترجم خط میخی ایلامی در جهان، همچین از مهم‌ترین كتیبه‌خوانان ایرانى به‌شمار می‌رود و بسیاری از لوح‌های گلی تخت جمشید با تلاش وی ترجمه و به‌چاپ رسیده‌ است. عبدالمجید ارفعی نخستین مترجم استوانه کوروش از زبان اصلی بابلی‌نو به فارسی است.

10 آبان‌ماه، مراسم بزرگداشت پروفسور «ورنر زوندرمان» ‌ایرانشناس فقید آلمانی بود که بر زبان‌های سُغدی و متون مانوی تورفان پژوهش می‌کرد. وی با رساله «مشروعیت فرمانروایان حکومت ساسانی» دکترا گرفت و برجسته‌ترین مانی‌شناس دنیا بود. زوندرمان 21 مهرماه در سن ۷۷ سالگی درگذشت.

دیگر مراسمی که در سرای اهل قلم در بزرگداشت یکی از اندیشمندان ایرانی برگزار شد، 16 مهرماه و به‌یاد دکتر عبدالحسین نوایی بود. وی از ایرانشناسان و تاریخ‌نگاران معاصر به‌شمار می‌رفت که تاکید بسیاری بر استناد تاریخ داشت.

مروری بر آمار کتاب‌های منتشر شده دو حوزه تاریخ و جغرافیا
در سال 1391 در حوزه تاریخ، دوهزار و 327 عنوان کتاب منتشر شده که در مقایسه با سال گذشته (702 عنوان) با کاهش روبه‌رو بوده است. در حوزه جغرافیا نیز یک‌صد و 52 عنوان کتاب منتشر شده که کاهش چشمگیری نسبت به سال 1390 با یک‌صد و 68 عنوان نداشته است اما باید به این نکته اشاره کرد که در حوزه جغرافیا کتاب‌ها بیشتر جنبه آموزشی و سوال‌های کنکور دارند که نشان از کم‌توجهی به علم جغرافیا است.