به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی مجموعه نمایشنامه «وقتی زمین دروغ می‌گوید» نوشته سعید تشکری، عصر دیروز، ‌دوشنبه، 26 فروردین، با حضور امیرکاووس بالازاده، همایون علی‌آبادی و دبیر نشست، مهبود مهرنوش در سرای اهل قلم برگزار شد. 

امیرکاووس بالازاده، مدیر گروه نمایش دانشکده هنر و معماری در این نشست گفت: این کتاب شامل سه نمایشنامه است، همراه با یک «سه‌گانه» که در مجموع چهار نمایشنامه می‌شود. یک اثر در این مجموعه معاصر است و به روزگار ما برمی‌گردد، یک نمایشنامه نیز داستانش در دوران امام حسین می‌گذرد، داستان اثر دیگر نیز درباره «امامزاده سلطانعلی» در مشهد اردهال است. 

وی افزود: نویسنده با این «سه‌گانه»، به مخاطب می‌گوید که در همه جای جهان ظلم وجود دارد. به همین منظور نمایشنامه‌نویس در این اثر چند موقعیت مختلف را برای مخاطب به نمایش می‌گذارد. در بخش‌های از این اثر زبان از یک استواری خاص برخوردار است، اما نویسنده وقتی روایتش به گذشته دور می‌رود، از یک زبان کهن استفاده می‌کند و این زبان کهن توسط خود نویسنده خلق شده است. 

نویسنده کتاب «جنگ، نمایش، اسطوره» در ادامه با اشاره به این نکته که خلق زبان برساخته، معمولا توسط نمایشنامه‌نویس‌ها صورت می‌گیرد، گفت: ما مقوله‌ای به نام زبان کهن داریم، مانند زبان نثر کتاب «تاریخ بیهقی». در کنار این زبان کهن معمولا در نمایشنامه‌ها و داستان‌ها نیز یک زبان برساخته به وجود می‌آید. به عنوان مثال در نمایشنامه‌های آقای بهرام بیضایی از یک زبان برساخته استفاده شده است. شما نمایشنامه «مرگ یزدگرد» را در نظر بگیرید. شخصیت‌های این اثر مانند آن دوران خاص تاریخی صحبت نمی‌کنند، چرا که زبان آن دوره پارسی میانه است و مخاطب به هیچ عنوان از این زبان سر در نمی‌آورد و آن را نمی‌فهمد. 

بالازاده گفت: به هر حال نویسنده مجبور است از زبان کلاسیک استفاده کرده و اثر خود را با استفاده از آن بنویسد، اما نمی‌تواند نثری مانند «تاریخ بیهقی» خلق کند، چرا که دوره این زبان گذشته و نگارشش کار آسانی نیست. 

این مدرس دانشگاه در ادامه توضیح داد: درست است که نویسنده به زبان فارسی مسلط است، اما در نهایت چیزی که می‌نویسد، زبانی برساخته از خود نویسنده است و یک نوع تقلید از نثر کلاسیک فارسی. به نظر من نثر برساخته ایشان به ویژه در آن دو نمایشنامه‌ای که روایتش در روزگار کهن می‌گذرد، موفق نیست. به این دلیل که نمی‌تواند مانند آن بنویسد. 

بالازاده در ادامه با مقایسه آثار تشکری و بهرام بیضایی گفت: بهرام بیضایی نثر فارسی را بسیار عالی می‌شناسد و البته با ادبیات کلاسیک ایران نیز آشناست، بنابراین شما وقتی نمایشنامه «مرگ یزدگرد» را مطالعه می‌کنید، از آن بسیار لذت می‌برید. 

وی همچنین با اشاره به این نکته که «کهن نویسی» دام بزرگ برای نویسندگان است، گفت: نویسنده وقتی در دام کهن‌نویسی افتاد، دیگر به سختی می‌تواند از آن دربیاید. بسیاری از فیلمنامه‌نویس‌ها و نمایشنامه‌نویس‌ها در این دام می‌افتند؛ به عنوان مثال همه ما سریال سربداران را دیده‌ایم. زبان فارسی شخصیت‌های این سریال عجیب و غریب است و کاملا می‌لنگد. 

بالازاده همچنین به اشکالات چاپی این کتاب اشاره کرد و گفت: در این کتاب اشکالات تایپی فراوان وجود دارد؛ به عنوان مثال واژه «حظ» در این کتاب «حذ» نوشته شده است. اگر این واژه تنها یکبار به این صورت نوشته می‌شد، اشکال از حروفچین بود، اما در چند جا این مساله تکرار شده است. 

علی‌آبادی، دیگر منتقد این نشست گفت: سعید تشکری نسبت به قلم متعهد است. چه زیباست که قلم ایشان نسبت به مسایل مهم و معضلات امروز جامعه ما جهت گرفته است. یکی از سه‌گانه‌های ایشان درباره غزه و فلسطین است، دیگری درباره بوسنی و هرزگوین و نمایش سوم به بمباران شیمیایی شهر حلبچه توسط رژیم بعثی عراق اختصاص دارد. 

وی افزود: از نظر ساختاری نیز انتخاب نوع زبان در این اثر بسیار زیباست. زبانی که نویسنده برای این اثر انتخاب کرده برگرفته از زبان کهن پارسی و زبان فاخرِ سعدی است. در این مجموعه 170 صفحه‌ای ما با سه نوع سبک ساختاری و سه نوع زبان، روبه‌رو می‌شویم و این بسیار مغتنم است و برای دانشجویان نمایشنامه‌نویسی یک کلاس درس. در مجموع این مجموعه را بسیار می‌پسندم. 

علی آبادی در ادامه با اشاره به این نکته که باید به نقد ساختاری بیشتر توجه کرد، گفت: ما باید خود نمایشنامه و ساختار آن ـ و نه قصه یا روایت آثار ـ را بسنجیم. زبان در نخستین نمایشنامه از این سه‌گانه، یک زبان آرگو و شکسته است. این زبان کاملا همسو با محتوای خود اثر است، یعنی در این اثر هماهنگی بین فرم و محتوا وجود دارد. باید بیان کنم که نویسنده نمی‌توانست این اثر را با زبان آرکائیک بنویسد و اگر این کار را انجام می‌داد، در نهایت با یک اثر مبتذل روبه‌رو بودیم. 

مجموعه نمایشنامه «وقتی زمین دروغ می‌گوید» نوشته سعید تشکری سال گذشته (1391) در 164 صفحه و بهای پنج هزار و 500 تومان، از سوی انتشارات کتاب نیستان به چاپ رسید. همچنین این اثر در زمستان گذشته در بیست و دومین جشنواره کتاب فصل به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد.