به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) به نقل از ستاد خبري بيست و ششمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران، در ابتدای این جلسه اسفندیاری با بیان این‌که اصل بر ننوشتن و نگفتن است، اظهار کرد: ما اصل را بر سخن گفتن و نوشتن گذاشته‌ایم، درحالی که باید عکس این قضیه اتفاق بیفتد و تنها زمان نگارش و سخن‌گفتن زمانی است که بخواهیم حقی را بر کرسی بنشانیم.

اسفندیاری به مقوله‌های فرهنگ، تاریخ و دین اشاره کرد و افزود: ما در این مقوله‌ها چنته پُری داریم. یک محقق کارکشته می‌تواند حق را باطل نشان دهد یا برعکس عمل کند اما این‌جا مبحث اخلاق علمی برای محققان مطرح می‌شود و اين كه یک پژوهشگر باید خود را مقید به چنین اخلاقی بداند و مهم‌ترین دغدغه وی را باید حقیقت‌طلبی دانست.

در ادامه نشست فرامرز قراملکی اخلاق و پژوهش را مولفه‌هایی دوسویه عنوان کرد و افزود: پژوهش فرایند پیچیده‌ای است که دچار سلطه سازمانی شده و سخت نیازمند اخلاق است. در این زمینه می‌توان به اخلاق پزشکی اشاره کرد و انصاف، دغدغه حقیقت و راستگویی عناصری‌اند که در اخلاق علم نیاز مبرمی به آن‌ها داریم.

وی افزود: اخلاق پژوهش می‌تواند برنامه‌ای برای گذار از تهدید به سوی فرصت باشد و هرچه مدیران، مسوولان و خود ما از آن غفلت کنیم، شتابمان به سوی تهدید بیشتر است. در نقطه مقابل باید گفت که اخلاق هم نیازمند پژوهش است.

مدیر گروه اخلاق حرفه‌ای دانشگاه تهران در ادامه با اشاره تولد علم «بایو انفورماتیک» اضافه کرد: این علم،‌ دانش جوانی است که پژوهش‌های متعددی برای حل مشکلات آن به وجود آمده است.

قراملکی در توضیح نیاز‌های اخلاق کاربردی گفت: در این حوزه هم نیاز به پژوهش و تحقیق بیش از پیش احساس می‌شود. ضمن احترام به ترجمه‌های اخلاق فلسفی، معتقدم تحقیقات اخلاق حرفه‌ای و کاربردی رشد چندانی در کشورمان نداشته است و تا زمانی که چنین پژوهش‌هایی جایگاه خود را پیدا نکنند، نظریه‌های فلسفی و اخلاقی هم نخواهیم داشت.

نویسنده کتاب «اخلاق سازمانی» در ادامه گفت: نگاه سلامت‌محور به اخلاق، ریشه‌ قرآنی هم دارد و در واقع، از آموز‌ه‌های قرآنی به دارو تعبیر شده است. 

وی با بیان دیدگاه‌ زکریای رازی در باره علم اخلاق، گفت: به اعتقاد رازی، سلامتی در نفس ‌یعنی حاکمیت مطلق عقل بر همه شئونات زندگی. وی به چالش و تعارضی اشاره می‌کند که درون انسان با هم مبارزه می‌کنند و آن‌ها را عقل و هوی می‌داند و معتقد است که سرنوشت سلامت انسان به جنگ این ‌دو مربوط می‌شود و در این بین، اخلاق به حاکمیت عقل کمک می‌کند.

قراملکی اضافه کرد: وی در آثاری مانند «طب روحانی» هم دیدگاه خودگروی اخلاقی را مطرح می‌کند که نظریه اخلاق کمال‌محور در مقابلش به وجود آمده است. رازی در آثار عمومی‌ اخلاق خودگروی دارد اما نباید از این نکته غافل شد که در زمینه اخلاق پزشکی، نظریه اخلاقی وی حقوق‌‌محور است.

وی با انتقاد از پژوهش‌های اندکی که درباره آثار زکریای رازی در کشورمان شده است، افزود: غربی‌ها در این زمینه عملکرد بیشتری داشته‌اند. برای نمونه، «لری گودمن» مقالاتی درباره وی نوشته که در آن‌ها ظلم عجیبی به رازی‌ شده است. مخالفان سیاسی رازی از وی یک ملحد ساخته‌اند و این مساله در آثار بسیاری از محققان نمود دارد و تنها استاد مطهری در خدمات متقابل ایران و اسلام،‌ چنین فرضیه‌‌ای را مردود دانسته است.

محمدحسین ساکت دیگر منتقد این جلسه بود که سخنانش را با بیان تفاوت روش‌های تحقیق در علوم انسانی و فنی آغاز کرد و افزود: در رشته‌های فنی، تحقیقی انجام نمی‌شود مگر این‌که بخواهد به محصولی برای رفع نیاز‌های بشر تبدیل شود اما تحقیق در رشته‌های علوم انسانی چنین نیست و بیش از مباحث عملی، مولفه‌های تئوری مطرح می‌شود.

وی اخلاق مهندسی را مبحثی مهم در این علم دانست و اضافه کرد: همه پیشرفت‌های بشر در زمینه علم و تکنولوژی وام‌دار مهندسان و محققان است. اخلاق مهندسی زیرمجموعه‌ اخلاق حرفه‌ای است و کارکرد آن برای حل و فصل معضلات اخلاقی است.

مترجم کتاب «آموزشنامه» از مغفول ماندن اخلاق مهندسی در ایران انتقاد کرد و افزود: درس اخلاق مهندسی تنها در دانشگاه‌های صنعتی شریف و امیرکبیر به صورت سه واحد اختیاری تدریس‌ می‌شود اما در این زمینه کارهای زیادی می‌توان انجام داد. 

وی افزود: ضمن مطالعاتی که داشتم، اخلاق‌پژوهان بسیاری را تا قرن هفتم هجری که حدود 136 نفر بودند، شناسایی کردم. این پژوهش‌ها از عبدالله‌بن مقفع ‌آغاز می‌شود که باید از وی به عنوان منتقل کننده اخلاق کاربردی از ایران به اعراب یاد کرد. به غیر از وی می‌توان به دانشمندان و فیلسوفانی مانند زکریای رازی، کندی و فارابی اشاره کرد. 

بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 21 اردیبهشت در مصلای امام خمینی(ره) تهران برپاست.