طنز؛ مانع مطالعه گریزی در کودکان
این نویسنده کودک و نوجوان با اشاره به اینکه بچهها مطالعه گریز شدهاند گفت: در حال حاضر به دلایل مختلفی مانند وجود رسانههای تصویری جذاب، کمبود کتابها و نوشتههای مورد علاقه کودکان، افزایش کتابهای ترجمه و کاهش تولیدات بومی گرایش کودکان و نوجوانان به کتابخوانی کاهش یافته است و بیشتر حرفهایی که درباره ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی بیان میشود جنبه شعار دارد و کار کارشناسی و عملی انجام نمیشود.
وی با تاکید بر این که طنز چراغ مطالعه را روشن نگه داشته است، عنوان کرد: زمانی که کودک تازه وارد مدرسه میشود بهدلیل اینکه دایره لغات کمی دارد، میتوان با استفاده از طنز مصور او را به مطالعه تشویق کرد زیرا توانایی برقرار کردن ارتباط با موضوعات جدی در کتابها برای کودکان مشکل است. باید توجه داشت مطلبی که در یک کتاب درسی استفاده میشود از اهمیت بسیار بیشتری نسبت به مطالب موجود در نشریات برخوردار است زیرا کتاب ماندگار است و نسلهای زیادی آنرا مطالعه میکنند.
شفیعی با اشاره به اینکه خط و نگارش زمینه مناسبی برای انتقال فرهنگ است، اظهار کرد: وقتی به متنهای موجود از قدیمیترین تا جدیدترین متنها حتی متنهای مقدس مراجعه میکنیم، نتیجه میگیریم هیچ متنی بدون طنز نمیتواند وجود داشته باشد. متن آئینه ذهن انسان است و ذهن انسان دائما در حال کنکاش و دور و نزدیک کردن پدیدههای اطرافش است که این کار ناخودآگاه در ذهن انسان نوعی طنز ایجاد میکند.
طنز و تفکر؛ دو موضوع تفکیک ناپذیر
وی ادامه داد: اصولا تفکر حرکتی است که وجود طنز در آن اجتنابناپذیر است. اینکه ما بخواهیم به طنز به شکل چاشنی بپردازیم جایگاه واقعی طنز را نفهمیدهایم. تفکر از طنز جدا نیست، اگر به تفکر به شکل طنز نگاه کنیم باز هم تفکر ما ناقص است. ذهن بشر همیشه دارای خلاقیت بوده و همواره اگر مدل ذهنیمان را جور دیگری بچینیم نوعی طنز ایجاد میشود.
شفیعی افزود: با اینکه غالبا طنز را با نشانه خنده میشناسیم اما بهدلیل رابطه مستقیمی که با تفکر دارد بسیار جدی است. با وجود اینکه طنز همیشه مخاطب دارد و اثر مهمی در روح و ذهن انسان بهجا میگذارد اما متاسفانه در سیستم فرهنگی ایران مظلوم واقع شده است و مظلومیت آن بهدلیل عدم آگاهی به عمق قضیه است. باید به مطایبه میدان دهیم و در کتابهای درسی بهوسیله نویسندگانی که قلم شیرینی دارند به آن بپردازیم.
استفاده از طنز برای آموزش
وی در ادامه با اشاره به انواع طنز گفت: هر نوع طنزی را باید در جای خودش دید و بر اساس درجه بندیها و کاربردهایی که دارد برای موضوعات مختلف از آن استفاده کرد. این طبقه بندیها نوعی پارودی محسوب میشود، مانند پارودی کردن تاریخ و یا آثار ادبی که اغلب به چشم میخورد.
شفیعی ادامه داد: قبل از آنکه بخواهیم روی طنزی ارزشگذاری کنیم باید درباره کاربرد و جایگاه ویژهاش آگاهی داشته باشیم. بعضی طنزها تکیه بر دنیای بیرون دارند و برخی دیگر دارای اصالت بیشتری هستند. برای استفاده از طنز در آموزش باید از طنزهای قائم به ذات بهره بگیریم. معمولا طنزهایی که در حد شوخی کردن با یک مفهوم روز یا یک واقعه تاریخی باشند آنقدر اصالت ندارند که حالت آموزشی داشته باشند و فقط به عنوان یک طنز روزگذری میتوان به آن اشاره کرد.
وی با تاکید بر اینکه در اغلب آثار مهم نویسندگان مطرح جهان رگههای طنز وجود دارد، گفت: به عقیده من باید آثاری وجود داشته باشد که در عین حالی که با کیفیت است وقتی مخاطب آنرا میخواند با صدای بلند و از ته دل بخندد.
گردآوری انباشتهای از طنز
شفیعی درباره چگونگی گرایشش به طنز نویسی گفت: از زمانی که کودک بودم و هنوز به مدرسه نمیرفتم علاقه زیادی به روزنامهها، مجلات، کتابها و مطالب طنز داشتم و همه مطالب و تصاویری را که برایم جالب بود میبریدم و در دفتری جمع آوری میکردم و این دفتر همه جا همراه من بود. به این ترتیب انباشتهای از انواع طنزها را گردآوری کردم و در همان سالها موفق شدم مجموعهای از کتابهای مربوط به ادبیات جهان مانند «مجموعهای از افسانههای ملل» را بخوانم که بسیار برایم جذاب بود چون در این افسانهها شکل بسیار ظریفی از طنز وجود داشت. پس از آن با آثار طنزنویسانی از روس و اوکراین آشنا شدم. سپس در دبیرستان درباره طنز کلاسیک ادبیات کشورمان اطلاعاتی کسب کردم و از آن زمان تابه حال به قصهنویسی و طنزپردازی برای کودکان و نوجوانان پرداختم.
لزوم تمرکز بر تولید آثار تالیفی
وی با تاکید بر اینکه در حوزه طنز 95 درصد آثار باید تالیفی باشد و 5 درصد به صورت ترجمه گفت: آثار ترجمه در حد کم فقط به اندازهای که ارتباط ما با دنیا قطع نشود باید وجود داشته باشد اما تمرکز ما باید بر تولید آثار تالیفی باشد که با فرهنگ و مذهب و سنت ما همخوانی داشته باشد. در حال حاضر برعکس است و بیشتر آثار موجود در حوزه کودک و نوجوان ترجمه است. باید برای اعتلای فرهنگ تالیف در کشور تلاش کنیم حتی من در این باره نامهای خطاب به پنج کاندیدای ریاست جمهوری نوشتم و لزوم این امر را یادآور شدم.
افزایش راههای ارتباطی با ادبیات جهان
این طنزپرداز موقعیت ادبیات کودک ایران در جهان را به شرایط رشته کشتی ایران در جهان تشبیه کرد و گفت: باید توجه داشت که ادبیات ادبیات کودک و نوجوان ما مانند رشته کشتی در ورزش از ظرفیتهای خوبی برخوردار است و حرفهای ارزشمندی برای گفتن دارد و به راحتی میتواند با سایر کشورهای جهان رقابت کند. باید بر تولید آثار بیشتر و افزایش راههای ارتباطی با جهان تمرکز کنیم.
شهرام شفیعی در سال 1349 در تهران متولد شد و دارای مدرک کارشناسی ارشد ادبیات فارسی است. وی نویسنده و طنزپرداز کودک و نوجوان است و از او آثار زیادی در این حوزه منتشر شده است که از آن جمله میتوان به «چرا کچلها عاقبت به خیر میشوند»، «آنها از آتش نمیترسند»، «راه و چاه»، مجموعه دو جلدی« بگو با هم بخندیم»، مجموعه پنج جلدی «قصههای غرب وحشی»، مجموعه «جزیره بیتربیتها» اشاره کرد.
نظر شما