شهروز گهواره،‌ مدیر انتشارات نوپردازان، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره نظام توزیع کتاب در کشور اظهار کرد:‌ توزیع کتاب یک فرآیند است که سرمنشاء آن از ناشر آغاز می‌شود، در مرحله بعد حلقه ارتباطی بین ناشر و مرکز توزیع و مرحله نهایی کتابفروشی یا ویترین است. این فرآیند یک مشکل دارد که به نبود تناسب بین خروجی ناشر و کتابفروشی مربوط می‌شود. 

تناسبی بین تعداد ناشران و کتابفروشان وجود ندارد
رئیس مرکز پخش کتابیران، با اشاره به صدور سالیانه 9 هزار مجوز نشر در کشور افزود: مشکل، تناسب نداشتن آمار تعداد ناشران با کتابفروشان است. یعنی تعداد کتابفروشان از تعداد ناشران فعال کمتر است.

عضو هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی ادامه داد:‌ فقدان ویترین یکی دیگر از مشکلات ناشران است. مسایل اقتصادی و نبوده انگیزه کافی در شهرستان‌ها موجب شده تا هموطنان ما علاقه‌ای برای ایجاد کتابفروشی نداشته باشند. 

کتابفروشی برای یک شهرستانی صرفه اقتصادی ندارد
گهواره افزود: اگر فرد علاقه‌مندی هم تمایلی برای فعالیت در حوزه نشر داشته باشد، توانایی پرداخت اجاره را ندارد. به‌عبارتی دیگر فعالیت در عرصه کتابفروشی برای یک شهرستانی صرفه اقتصادی ندارد. بنابراین نبود انگیزه و‌ مشکلات اقتصادی متناسب با هر منطقه موجب می‌شود تا دانشجوی شهرستان‌های دوردست در مقایسه با دانشجویی تهرانی برای تهیه منابع دانشگاهی با مشکل مواجه باشد.

این فعال حوزه نشر و توزیع کتاب دانشگاهی گفت: ‌مراکز توزیعی که صاحب شناسنامه و مجوز از اتحادیه صنفی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، هیچ مشکلی ندارند. البته باید توجه داشت این سازوکار منطقی، ارتباطی با توزیع‌کنندگان موتوری ندارد. کار مراکز توزیع صاحب مجوز، انجام یک فعالیت تخصصی است. 

معضلی به نام توزیع موتوری کتاب
وی در ادامه درباره فعالیت‌ توزیع‌کنندگان موتوری اظهار کرد: در حالی‌که ناشران با مجوز وزارت ارشاد و کتابفروشان با مدیریت اتحادیه کتابفروشان فعالیت می‌کنند، حلقه وسط حوزه نشر یعنی مرکز پخش هیچ متولی ندارد. یعنی تا به امروز هیچ صاحبی برای آن پیدا نشده است.

گهواره افزود: دلیل ظهور پخش‌کنندگان موتوری نیز نبود متولی است که بدون داشتن محل مناسب و حتی پرسنل و صرف حداقل هزینه‌های معمول بیمه و مالیات، معضلات بزرگ و عدیده‌ای برای مراکز پخش معتبر و تخصصی ایجاد کرده‌اند. معضلات این توزیع‌‌کنندگان موتوری که نقش دلالی دارند، ‌ارایه تخفیفات نامتعارف و دریافت چک‌های بلندمدت از ناشران است.

تاثر مثبت بازاریابی بر چرخه نشر
مدیر انتشارات نوپردازان، در ادامه با اشاره به تاثیر بازار‌یابی کتاب بر توزیع مناسب، اظهار کرد: وجود برخی مشکلات در مرحله تولید، بر توزیع اثرگذار است. به‌عنوان مثال آثاری که از بازار‌یابی مناسبی برخوردار نیستند، در مرحله توزیع نیز دچار مشکل می‌شوند. به‌عبارتی دیگر وقتی از نبود مشکل در حوزه توزیع صحبت می‌شود، برخی سعی می‌کنند مشکلات تولید را نیز بر دوش توزیع بیندازند. در صورتی‌که در حقیقت بخشی از نظام تولید مشکل دارد. 

وی درباره تاثیر بازار‌یابی بر توزیع موفق کتاب گفت:‌ اصلی‌ترین مشکل تولید که بر توزیع اثر می‌گذارد، بی‌توجهی به نیاز بازار است؛ یعنی ناشر بدون نیاز‌سنجی از جامعه دانشگاهی، به تولید کتاب اقدام‌ می‌کند و زمانی‌که اقبالی از مخاطب دریافت نمی‌کند، بار تقصیر را بر دوش توزیع‌کننده می‌اندازد. ناشر اشتباه خود را گردن نمی‌گیرد. 

لزوم نیازسنجی پیش از تولید
رئیس مرکز پخش کتابیران افزود:‌ وقتی از وجود یک نظام توزیع مناسب در کشور صحبت می‌شود، منظور توزیع آثاری است که پیش از تولید با نیازسنجی ناشر تالیف یا ترجمه شده است. 

عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در ادامه اظهار کرد:‌ برخی کتابفروشان شهرستانی به دلیل نبود مخاطب مجبور به ارایه خدماتی غیر از منابع دانشگاهی مانند کپی، لوازم‌التحریر یا فروش کتاب‌های کمک‌درسی‌‌ می‌شوند، یعنی فعالیت‌های حاشیه‌ای که برای تامین هزینه‌ها صورت می‌گیرد. 

گهواره با اشاره به تمایل کم دانشجو به مطالعه نیز گفت: البته یک واقعیتی در کشور وجود دارد که دانشجوی ما دیگر کتابخوان نیست. به‌عبارتی دیگر دانشجو دیگر حاضر نیست منبع درسی که حکم انجیل را دارد تهیه کند و در کتابخانه شخصی نگه دارد. برخی دانشجویان فقط برای گرفتن نمره به جزوه‌های زیراکس اکتفا می‌کنند. 

کار توزیع‌کننده تبلیغ کتاب نیست
وی در پایان درباره راهکار‌های رفع مشکلات نظام توزیع افزود: صرف هزینه‌های برگزاری نمایشگاه‌های استانی برای برپایی کتابفروشی‌ در مناطق دور‌افتاده، نیاز‌سنجی قبل از تولید و شناخته شدن حدود کاری توزیع‌کننده از سوی ناشر، می‌تواند در بهبود شرایط نظام توزیع اثربخش باشد. نقش توزیع‌کننده تبلیغ کتاب نیست.