نقطه آغاز ما، با نقطه آغاز جهان پیشرفته متفاوت است
شعبانی، در ادامه میزگرد «کتاب‌های کمک آموزشی کمک یا کاسبی؟» با اشاره به وجود مشکلات متعدد در نظام آموزش کشور گفت: برای پیدا کردن سر نخ مشکلات، نیازمند یک روش نظامند و دقیق هستیم، در غیر این‌صورت شاهد حرکت رو به جلویی نخواهیم بود. البته باید توجه داشت که متاسفانه نقطه آغاز ما، با نقطه آغاز فعالان حوزه آموزش در جهان پیشرفته متفاوت است. آن‌ها نیز به نقطه آغاز برمی‌گردند، اما نقطه آغاز را باز می‌شناسند.
وی افزود: وقتی استاد خلخالی اشاره می‌کنند که علی‌رغم 6 دهه حضور در جلساتی مشابه این میزگرد، شاهد هیچ اتفاق جدیدی در حوزه نظام آموزش نبودند، جای پرسش دارد؟
مدیر موسسه فرهنگی آموزشی سنجش اول ادامه داد: مشکل کتاب‌های آموزشی، یک مشکل ساختاری است. هر چه تلاش کنیم چرخ دنده کتاب‌های آموزشی سریع‌تر، روان‌تر و موثرتر حرکت کند، به دلیل هماهنگ نبودن با سایر چرخ‌دنده‌ها، حرکت موثری را شاهد نیستیم. البته این مشکل ویژه کتاب‌های آموزشی نیست، بلکه به‌طور تقریبی همه نظامهای کشورمان چنین حالتی را دارند.
بازنگری در کل نظام آموزشی
وی در ادامه نظامهای کشور را نظام‌هایی جزیره‌ای توصیف و اظهار کرد: نظامهای کشور منفک از سایر بخش‌های سیستم در حال چرخش‌اند؛ به‌عبارتی دیگر همه در این مجموعه در حال فعالیت‌اند، اما نتیجه‌ای از این فعالیت حاصل نمی‌شود. بنابراین برای رفع این مشکل، نیازمند یک بازنگری در کل نظام آموزشی هستیم و در حقیقت باید یکبار دیگر نظام آموزشی کشورمان را هدف‌گذاری کنیم.
شعبانی با اشاره به تجربه 20 ساله‌اش در حوزه نظام آموزشی گفت: بیش از 2 دهه است که در نظام آموزش حوزه صنعت کشور مشغول هستم. به این نتیجه رسیده‌ام که خروجی‌های دانشگاه‌های ما فرسنگ‌ها با آنچه که در صنعت مطرح است، فاصله دارند. بنابراین از صنعت خارج و با هدف تولید کتاب‌های استاندارد به حوزه نشر کتاب‌های آموزشی وارد شدم.
مدیر سنجش اول افزود: هیچ ارتباطی بین آنچه که دانشجو در دانشگاه فرامی‌گیرد و آنچه که باید استفاده کند، وجود ندارد. بنابراین طبیعی است که مجبور به آموزش مجدد شویم.
وی در تشریح فعالیت خود در حوزه آموزش دانشجویان برای حضور در صنعت، به ذکر نمونه‌ای پرداخت: یک دانشجوی برتر که البته منتخب بود، بعد از ورود به صنعت من، هفته‌ای هشت ساعت به مدت سه سال آموزش داده می‌شد تا به سطح کیفی قابل استفاده برسد. این فرآیند یه این معنا است که اگر این فرد پیش از ورود به دانشگاه در اختیار من قرار می‌گرفت به مراتب مفیدتر بود.
نظام آموزش ما، وظیفه‌ای جز هضم بودجه کشور ندارد
شعبانی نظام آموزش ایران را هدفمند ندانست و گفت: نظام آموزش ما، مانند بسیاری از ارگان‌ها، وظیفه‌ای جز هضم بودجه کشور ندارد؛ یعنی هیچ نقش موثری ایفا نمی‌کند.
این ناشر در ادامه با اشاره به عملکرد ضعیف نظام آموزشی که منجر به خروج افراد با استعداد از کشور می‌شود، اظهار کرد: تعدادی از دانش‌آموزان و دانشجویان خودجوش که براساس خلاقیت‌های فردی عمل و تلاش می‌کنند و می‌خواهند آدم‌های متفاوتی باشند، افرادی هستند که با نظام آموزشی فعلی حرکت نمی‌کنند. افرادی که بلافاصله در دانشگاه‌های خوب دنیا جذب می‌شوند؛ یعنی جایی که به خوبی قدر آن‌ها را می‌دانند. بنابراین یکی از ایرادات اصلی ما به دولت‌های ما، نه دولت ما برمی‌گردد.
عملکرد سلیقه‌ای در کار دولت‌ها
وی ادامه داد: بسیاری از دولت‌ها در دوران‌های مختلف سعی در برطرف کردن مشکلات نظام آموزشی داشتند، اما به‌خاطر نبود تداوم در حرکت آن‌ها، نتیجه‌ای حاصل نشده است. به‌عبارتی دیگر هر دولتی بعد از سرکار آمدن، بدون توجه به دستاورد‌های دولت قبل، سعی داشته با سلیقه جدید نظام آموزشی را ترمیم کند.
شعبانی با نگاهی به عملکرد دولت‌های مختلف در حوزه نظام آموزشی کشورمان تصریح کرد: پیگیری عملکرد دولت‌ها در حوزه نظام آموزشی نشان می‌دهد، دولت‌ها اتصالی بین نظام آموزش و برنامه‌های توسعه ایجاد نکرده‌اند و در نتیجه دانش‌آموخته دانشگاهی ما در راستای اهداف برنامه توسعه‌ای کشور تربیت نشده است.
این پژوهشگر با طرح این پرسش که «دانشجو در چنین فضایی به دنبال چیست؟» افزود: دانشجو با وجود نظام بیمار سنجش در کشور، فقط به دنبال مدرک است و نتیجه آن نیز فساد‌هایی است که در صدور مدارک تحصیلی اتفاق می‌افتد.
مشکل ساختاری نظام آموزشی، مساله مشترک نظامهای مختلف کشور
مدیر موسسه سنجش اول در ادامه مشکل ساختاری را مساله مشترک نظامهای مختلف کشور دانست و اظهار کرد: مشکل ساختاری در نظام آموزشی در سایر بخش‌های کشور نیز وجود دارد و طی سال‌های گذشته در رفع این کلاف سردرگم موفق نبوده‌ایم.
وی گفت: برای عبور از سد سخت جهل به دانایی و برای پیدا کردن گره کلاف سردرگم مشکل نظام آموزشی، انسان‌های زیادی باید ایثار کنند.
شعبانی با تاکید بر وجود مشکل ساختاری در نظام آموزشی افزود: نظام آموزش عالی به مشتری خود متصل نیست؛ مشتری این نظام می‌تواند برنامه توسعه‌ای کشور یا بخش خصوصی نیازمند نیروی انسانی باشد.
فلسفه وجودی کتاب آموزشی، پاسخگویی به نظام سنجش است
این فعال نشر آموزشی و دانشگاهی در ادامه با طرح این پرسش که «آیا کتاب‌های آموزشی، جایگزین کتاب‌های درسی می‌شوند؟» اظهار کرد: به‌نظر می‌رسد، کتاب‌های کمک آموزشی جایگزین کتاب‌های آموزشی نمیشوند. فلسفه وجودی کتاب آموزشی، پاسخگویی به نظام سنجش است. شاید یک بخش کوچک از یک منبع 500 صفحه‌ای نیاز داوطلب کنکور را پاسخ دهد، بنابراین طبیعی است که داوطلب دانشگاه با مطالعه یک کتاب 50 صفحه‌ای نیازش را برطرف کند.
وی ادامه داد: این موضوع بین ناشران کمک آموزشی و ناشران کتاب‌های دانشگاهی، اختلافات زیادی را ایجاد می‌کند. یعنی وقتی ناشر دانشگاهی یک منبع را که حاصل سال‌ها زحمت است تولید می‌کند، ناشر کمک آموزشی با انتخاب یک بخش کوچک، موجب می‌شود داوطلب کنکور احساس نیازی به منبع اصلی نداشته باشد.
شعبانی تصریح کرد: کتاب‌های کمک آموزشی با این هدف که مباحث در ذهن مخاطب حفظ شود، طراحی نمیشوند، بلکه هدف اصلی، کمک به مخاطب برای آمادگی در امتحان یا کنکور است. البته اصلی‌ترین نتیجه اکتفای دانشجو به کتاب‌های کمک آموزشی، مسلط نشدن به مباحث کتاب است که موجب بروز مشکلاتی در کار و زندگی فرد خواهد شد.
نباید اهمیت به‌هنگام بودن آموزش را فراموش کرد
مدیر سنجش اول، در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری (ایرنا) که «چرا کتاب‌های کمک آموزشی در کنار یاری رساندن به داوطلب کنکور، موجب ماندگاری مطالب نمیشوند؟» نیز گفت: این موضوع که کتاب‌های کمک آموزشی برای ماندگاری مطالب درس طراحی شوند، در قالب یک پیشنهاد خوب است، اما نباید اهمیت موضوع به‌هنگام بودن آموزش را فراموش کرد. آموزش زمانی موثر است که فرد به آن نیاز داشته باشد. آموزشی که فرد به آن نیاز نداشته باشد، حفظ و بعد از مدتی فراموش می‌شود.
این فعال حوزه نشر در ادامه با اشاره به اهمیت طراحی دروس افزود: امروزه نظامهای آموزشی دنیا به طراحی دروس اهمیت ویژه‌ای می‌دهند، به‌عبارتی دیگر یک طراح کتاب آموزشی فقط با تمرکز بر نیاز مخاطب دروس را طراحی می‌کند. این در حالی است که کتاب‌های آموزشی ما سرشار از انواع اطلاعاتی است که موجب سردرگمی دانش‌آموزان و دانشجویان می‌شود. فرد در چنین حالتی مجبور به مطالعه همه این مطالب است و در نتیجه یک انسان اثربخش در حوزه فعالیتش نخواهد بود.
شعبانی اظهار کرد: در سال 1379 یا 80 در جلسه‌ای با وزیر علوم وقت، یک ایده جدید در طراحی منابع استاندارد درسی را مطرح کردم؛البته اعلام کردم این‌کار را مجانی انجام می‌هم، زیرا احساس می‌کنم دانشجویان ما به منابع استاندارد نیاز دارند.
لزوم مدیریت هدفمند برای جمع‌آوری نیروهای پراکنده
وی در تشریح ایدهاش ادامه داد: به وزیر گفتم که منابع و سرفصل‌ها را معرفی و از بین این منابع اطلاعات را استخراج می‌کنیم، سپس در قالب سرفصل‌ها قرار می‌دهیم. وزیر پرسید: این روش، چه مشکلی را رفع می‌کند؟ گفتم که این اطلاعات حداقل‌هایی است که هر دانشجو در هر نقطه‌ای از کشور می‌تواند به آن دسترسی پیدا کند و در نتیجه آنچه که از مدرس خواسته می‌شود، چیزی بیش از این مطالب است؛ یعنی مدرس مجبور می‌شود به دنبال افزایش اطلاعات باشد. وزیر در پاسخ گفت: انتشارات «سمت» که سال‌ها است از تاسیس آن می‌گذرد، هنوز نتوانسته 10 عنوان کتاب تولید کند، شما چطور با یک گروه کوچک به دنبال تولید چنین تغییری هستید؟ وقتی اصرار من را دید، گفت: شما مگر چه کاره هستید؟ شبیه وزیر آموزش عالی صحبت می‌کنید!
مدیر موسسه سنجش اول با تاکید بر نقش مدیریت موثر در نظام آموزش کشور گفت: ناشران کمک آموزشی، توانایی بالایی برای کمک به نظام آموزشی دارند که این امر نیازمند مدیریتی است که بتواند نیروهای پراکنده را به سوی یک هدف، سوق دهد.
موسسات کمک آموزشی، خود را برای نرمش و تغییر آماده کنند
مهندس پایدار، مدیر نشر کتاب دانشگاهی در ادامه این نشست، با بیان این مطلب که منافع زیادی برای ناشران کمک آموزشی وجود دارد، گفت: اصلاح نظام و نهاد‌های آموزشی ضروری است، اما دوستان ما در حوزه نشر و موسسات تولیدکننده کتاب‌های کمک آموزشی، باید خود را برای یک نرمش و تغییر آماده کنند؛ برای زمانی‌که ظرفیت‌های دانشگاه‌ها به اندازه‌ای رسید که دیگر نیاز به کنکور نباشد.
وی با طرح این پرسش که «ناشران کمک آموزشی چطور می‌توانند با وجود نیروی انسانی عظیمی که در اختیار دارند خود را آماده کنند؟» افزود: ناشران و مدیران موسسات کمک آموزشی، نیازمند یک تغییر نگرش هستند.
نایب رئیس انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، درباره نوع دیدگاه ناشران پیشکسوت دانشگاهی نسبت به ناشران کمک آموزشی نیز اظهار کرد: ناشران پیشکسوت به دلیل فهمشان از چرخه پدید آوردن کتاب، هیچگاه فعالان حوزه کمک آموزشی را به‌عنوان موسسه انتشاراتی تلقی نکرده‌اند.
نظر شما