خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - برای شرکت در نمایشگاه‌های استانی همواره این پرسش برای ناشران قدیمی و باسابقه مطرح است که شرکت در این نمایشگاه‌ها چه فواید و محاسن و چه چالش‌هایی برایشان دارد.
مهم‌ترین بحث در نمایشگاه‌های استانی کتاب که از اقبال ناشران صاحب‌نام برای شرکت می‌کاهد، موضوع اقتصاد کتابفروشان شهرستانی است. آنان معتقدند که بقا و حیات نشر در مراکز استان و شهرستان‌ها به سود و انتفاع کتابفروشان بستگی دارد. درواقع معتقدند، اگرچه اقتصاد نشر در تهران شاخصه‌های متنوع و متکثری دارد اما در خارج از پایتخت حرف اول و آخر را کتابفروشان می‌زنند زیرا کتابفروشان شهرستانی رسمی و غیررسمی نماینده ناشران تهرانی هستند و بار خرید عمده کتاب را بر عهده دارند.
اما به‌واقع فضا و شرایط این تعامل چگونه است؟ آیا نمایشگاه‌های استانی با ارائه تخفیف ۴۰ درصدی به خریداران، به چرخه فروش کتابفروشان شهرستانی لطمه و زیان وارد می‌کند؟
عده‌ای از ناشران معتقدند که با برگزاری نمایشگاه‌های استانی اقبال خریداران از کتابفروشان شهرستانی کاسته و کتابفروشان متضرر می‌شوند اما دسته دیگری از ناشران هم معتقدند که این‌گونه نیست و عمده خریداران نمایشگاه‌های استانی خود کتابفروشان شهرستانی هستند و به همین دلیل چرخه اقتصاد نشر کتابفروشان شهرستانی معیوب نخواهد شد.
با در نظر گرفتن این واقعیت که کتابفروشان شهرستانی در طول سال و خصوصاً ایام برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، خریدهای عمده‌شان را از ناشران تهرانی انجام می‌دهند و چرخه فروش یک ساله‌شان را احیا می‌کنند. به نظر می‌رسد راهکار حل این موضوع تعامل کتابفروشان شهرستانی با ناشران پیش از برگزاری نمایشگاه کتاب استانی باشد در گفت‌وگوهای صورت گرفته با فعالان نشر موارد زیر به‌عنوان جمع‌بندی قابل تأمل است:
الف: عموماً عرضه و فروش کتاب بین ناشران و کتابفروشان شهرستانی همچنان از شیوه‌های سنتی گذشته پیروی می‌کند و چیزی به نام «مهندسی فروش» هنوز شکل واقعی خود را پیدا نکرده است.
ب: نقش کتابفروشان به‌عنوان نماینده رسمی ناشران تهرانی می‌تواند اثر مهمی در بهبود سرانه فروش حتی در زمان نمایشگاه استانی کتاب داشته باشد.
ج: اصلاح چرخه توزیع کتاب در شهرستان‌ها و فعال شدن کتابفروشان برای ارائه تازه‌های نشر آنان را از آسیب‌پذیری دور می‌کند.
د: تک‌قطبی شدن در فرایند عرضه و تقاضا، خرده‌فروشی و فروش فصلی مهم‌ترین چالش پیش روی کتابفروشان شهرستانی است به همین دلیل استفاده درست از امکانات و ابزار سفارش، خریدوفروش مبتنی بر نظام آی تی و تجارت الکترونیک بین کتابفروشان، ناشران و خریداران نقش بسیار مهمی در بهبود اقتصاد کتابفروشان مراکز استان و شهرستان‌ها دارد.
دکتر سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نمایشگاه‌های کتاب استانی بر واگذاری هر چه بیشتر امور به بخش خصوصی و تشکل‌های نشر تاکید دارد و عنوان می‌کند: «نیاز به اصلاحات و تجدیدنظر در رویکرد کلان این نمایشگاه‌ها احساس می‌شود. باید ریل‌گذاری واگذاری حداکثری اتفاق بیفتد و با همین نگاه هم بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.»
به نظر می‌رسد موضوع اقتصاد کتابفروشان در مراکز استان و شهرستان‌ها و سود یا زیان آنان بیش از آن‌که به برگزاری یا عدم برگزاری نمایشگاه کتاب استانی بستگی داشته باشد به اصلاح ساختاری و شیوه‌های فروش و مدیریت بازار آنان بستگی دارد. در ادامه خلاصه‌ای از نقل‌قول‌های اهالی فرهنگ و نشر را مرور می‌کنیم:
مهم‌ترین بحث در نمایشگاه‌های استانی کتاب که از اقبال ناشران صاحب‌نام برای شرکت می‌کاهد، موضوع اقتصاد کتابفروشان شهرستانی است. آنان معتقدند که بقا و حیات نشر در مراکز استان و شهرستان‌ها به سود و انتفاع کتابفروشان بستگی دارد. درواقع معتقدند، اگرچه اقتصاد نشر در تهران شاخصه‌های متنوع و متکثری دارد اما در خارج از پایتخت حرف اول و آخر را کتابفروشان می‌زنند زیرا کتابفروشان شهرستانی رسمی و غیررسمی نماینده ناشران تهرانی هستند و بار خرید عمده کتاب را بر عهده دارند.
اما به‌واقع فضا و شرایط این تعامل چگونه است؟ آیا نمایشگاه‌های استانی با ارائه تخفیف ۴۰ درصدی به خریداران، به چرخه فروش کتابفروشان شهرستانی لطمه و زیان وارد می‌کند؟
عده‌ای از ناشران معتقدند که با برگزاری نمایشگاه‌های استانی اقبال خریداران از کتابفروشان شهرستانی کاسته و کتابفروشان متضرر می‌شوند اما دسته دیگری از ناشران هم معتقدند که این‌گونه نیست و عمده خریداران نمایشگاه‌های استانی خود کتابفروشان شهرستانی هستند و به همین دلیل چرخه اقتصاد نشر کتابفروشان شهرستانی معیوب نخواهد شد.
با در نظر گرفتن این واقعیت که کتابفروشان شهرستانی در طول سال و خصوصاً ایام برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، خریدهای عمده‌شان را از ناشران تهرانی انجام می‌دهند و چرخه فروش یک ساله‌شان را احیا می‌کنند. به نظر می‌رسد راهکار حل این موضوع تعامل کتابفروشان شهرستانی با ناشران پیش از برگزاری نمایشگاه کتاب استانی باشد در گفت‌وگوهای صورت گرفته با فعالان نشر موارد زیر به‌عنوان جمع‌بندی قابل تأمل است:
الف: عموماً عرضه و فروش کتاب بین ناشران و کتابفروشان شهرستانی همچنان از شیوه‌های سنتی گذشته پیروی می‌کند و چیزی به نام «مهندسی فروش» هنوز شکل واقعی خود را پیدا نکرده است.
ب: نقش کتابفروشان به‌عنوان نماینده رسمی ناشران تهرانی می‌تواند اثر مهمی در بهبود سرانه فروش حتی در زمان نمایشگاه استانی کتاب داشته باشد.
ج: اصلاح چرخه توزیع کتاب در شهرستان‌ها و فعال شدن کتابفروشان برای ارائه تازه‌های نشر آنان را از آسیب‌پذیری دور می‌کند.
د: تک‌قطبی شدن در فرایند عرضه و تقاضا، خرده‌فروشی و فروش فصلی مهم‌ترین چالش پیش روی کتابفروشان شهرستانی است به همین دلیل استفاده درست از امکانات و ابزار سفارش، خریدوفروش مبتنی بر نظام آی تی و تجارت الکترونیک بین کتابفروشان، ناشران و خریداران نقش بسیار مهمی در بهبود اقتصاد کتابفروشان مراکز استان و شهرستان‌ها دارد.
دکتر سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نمایشگاه‌های کتاب استانی بر واگذاری هر چه بیشتر امور به بخش خصوصی و تشکل‌های نشر تاکید دارد و عنوان می‌کند: «نیاز به اصلاحات و تجدیدنظر در رویکرد کلان این نمایشگاه‌ها احساس می‌شود. باید ریل‌گذاری واگذاری حداکثری اتفاق بیفتد و با همین نگاه هم بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.»
به نظر می‌رسد موضوع اقتصاد کتابفروشان در مراکز استان و شهرستان‌ها و سود یا زیان آنان بیش از آن‌که به برگزاری یا عدم برگزاری نمایشگاه کتاب استانی بستگی داشته باشد به اصلاح ساختاری و شیوه‌های فروش و مدیریت بازار آنان بستگی دارد. در ادامه خلاصه‌ای از نقل‌قول‌های اهالی فرهنگ و نشر را مرور می‌کنیم:
| ردیف | گفتوگو شونده | نقل‌قول کلیدی | دسترسی به متن گفتوگو |
| 1 | دکتر سید عباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی | بعد از نمایشگاه کتاب تهران یکی از رویدادهای مهم فرهنگی در کشور نمایشگاه‌های کتاب استانی است اما نیاز به اصلاحات و تجدید نظر در رویکرد کلان این نمایشگاه‌ها احساس می‌شود. | اینجا |
| 2 | نجفعلی میرزایی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب | موسسه خانه کتاب در این نمایشگاه‌ها ضمن عرضه آثار منتشر شده خود، با راه‌اندازی واحد مستقل سرای اهل‌قلم، به ارائه تسهیلات ویژه برای نویسندگان می‌پردازد؛ در این واحد به ثبت‌نام و صدور کارت اهل‌قلم اقدام خواهد شد. | اینجا |
| 3 | «امیرمسعود شهرام‌نیا» مدیرعامل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران | هم مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هم مدیران استانی و هم ناشران با اصل برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی موافق هستند اما همین دوستان همواره نقاط ضعفی را درباره این نمایشگاه‌ها بیان می‌کنند به همین دلیل موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران سعی کرده در دوره جدید مدیریت خود برخی از این نقاط ضعف را با هدف مطلوب‌تر برگزار شدن این نمایشگاه‌ها، رفع کند. | اینجا |
| 4 | «همایون امیرزاده» مشاور اجرایی، مدیریتی و برنامه‌ریزی معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی | برون‌سپاری بخشی از وظایف حاکمیتی نمایشگاه‌های کتاب استانی | اینجا |
| 5 | مسعود پایدار،مدیرمسوول نشر کتاب دانشگاهی | در این نمایشگاه‌ها نقش واسط میان ناشران و مصرف‌کنندگان (اقتصاد کتابفروشان شهرستانی) باید جدی تر گرفته شود. | اینجا |
| 6 | حسینی‌نیک،مدیرمسوول انتشارات مجد | پیشنهاد می‌کنم مسوولان فرهنگی کشور به جای برگزاری نمایشگاه‌های کتاب استانی ـ آن هم به صورت مقطعی ـ به راه‌اندازی فروشگاه یا بازارچه‌های کتاب دایمی در مراکز استان‌ها اقدام کنند. | اینجا |
| 7 | مهدی قنواتی، مدیرمسوول انتشارات بهتاپژوهش | متاسفانه تبلیغات برای برپایی نمایشگاه‌های کتاب استانی بسیار ضعیف است، در نتیجه اغلب با تعداد اندکی از شرکت‌کننده‌ها و بازدیدکننده‌ها مواجه می‌شوند. | اینجا |
| 8 | مجید رُهبانی، سردبیر ماهنامه «جهان کتاب» | با توجه به دوره زمانی که نمایشگاه های کتاب استانی پشت سرگذاشته اند با مستندسازی از اطلاعات، آمار، دست آوردها و مشکلات، کارشناسان به آسیب شناسی این نمایشگاه‌ها بپردازند. | اینجا |
| 9 | وحید بیابانی،مدیرمسوول انتشارات دانش‌آفرین | اگر نمایشگاه‌های کتاب چه در تهران و چه در استان‌ها براساس نوع فعالیت ناشران و به صورت موضوعی برگزار شوند، کارایی بیشتری خواهند داشت. | اینجا |
| 10 | غلامحسین دولت‌آبادی،مدیرمسوول انتشارات آذرخش | صنعت نشر کشور در شرایط نامساعدی به سر می‌برد، تا زمانی‌‌که بحران اقتصادی جامعه برطرف نشود، نمی‌توان به رفع معضلات حوزه نشر امیدوار بود. | اینجا |
| 11 | محمود آموزگار، مدیر مسوول انتشارات کتاب آمه | همان قواعد و قوانینی که در نمایشگاه کتاب تهران اِعمال می‌شود، در نمایشگاه‌های کتاب استانی نیز منظور می‌شوند. | اینجا |
| 12 | مجید عطایی،مدیرمسوول انتشارات آشیانه کتاب | لازم است مسوولان برپایی این نمایشگاه‌ها نسبت به شیوه برگزاری تجدیدنظر کنند تا زمینه حضور تعداد بیشتری از ناشران فراهم شود. | اینجا |
| 13 | سید ناصرالدین گشتایی، مدیر مسوول موسسه فرهنگی انتشاراتی الماس دانش | درست است که شرکت ناشران در نمایشگاه‌های کتاب استانی از نظر اقتصادی به‌صرفه نیست اما به دلیل اهمیت ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کشور، نباید فقط به جنبه مالی این رویداد توجه داشت. | اینجا |
| 14 | حامد شفیق،مدیرعامل موسسه کتابشهر ایران | واگذاری فرآیند برپایی نمایشگاه‌های کتاب استانی به تشکل‌های نشر را راهکار خوبی برای کاهش آسیب‌های این‌گونه نمایشگاه‌ها است. | اینجا |
| 15 | شرکت کنندگان در نشست خبرگزاری کتاب ایران با موضوع «آسیب‌شناسی نمایشگاه‌های کتاب استانی» | نمایشگاه‌های استانی به ناشران واگذار شود. | اینجا |
نظر شما