سه متفکر صدرنشین متفکران
لارنس گین ــ نویسنده کتاب «نیچه» ــ در این اثر، «کارل مارکس»، «زیگموند فروید» و «فریدریش ویلهلم نیچه» را در صدر گروه اندیشمندان قرن نوزدهم قرار داده است.
او در این کتاب به انتقاد مارکس از نظام اجتماعیـاقتصادی و تحلیل فروید از زندگی روانیـجنسی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم اشاره میکند و در تعریف آرای نیچه مینویسد: «اندیشههای نیچه در افق آگاهی مدرن باقی میماند؛ هماوردطلبی نگرانکننده و حتی هولناکی که خود او میدانست در دوران زندگیاش مورد استقبال عمومی قرار نخواهد گرفت. کتابی را تصور کنید که فقط از رویدادهایی سخن میگوید که خارج از امکان تجربههای همگانی یا حتی تجربههای نادر قرار دارد و نخستین زبان برای رشتهای جدید از تجربههاست؛ در این صورت، هیچ چیز از آن نخواهید شنید.»
نیچه و الهیات
لارنس در ادامه به دوران کودکی این فیلسوف آلمانی پرداخته است و عنوان میکند که نیچه در 1858 و در سن چهاردهسالگی، موفق به دریافت بورسیه تحصیلی از مدرسهای مشهور در نزدیکی نورنبرگ شد؛ مدرسهای شبانهروزی با تعالیم سختگیرانه لوتری. او در آنجا، شیفته مطالعات کلاسیک شد و ضمن مهارتیابی در زبانهای یونانی و لاتین، در زمره ستایشگران پرشور «افلاطون» و «آیسخولوس» درآمد.
چگونگی ورود نیچه به دانشگاه و انصراف او از تحصیل نیز از دیگر مباحثی است که کتاب نیچه به آن میپردازد. گین در اینباره مینویسد: «نیچه در اکتبر 1864 و در سن بیستسالگی، وارد دانشگاه «بُن» شد تا الهیات و زبانشناسی تاریخی (تحلیل ادبی متون کلاسیک) را فراگیرد. وی الهیات را بسیار زود رها کرد و در نامهای به خواهرش، او را از این موضوع مطلع ساخت و سال بعد در پی استاد محبوبش، «فردریش ریشتل» به شهر لایپزیش رفت.»
تاثیر شوپنهاوئر بر اندیشه نیچه
لارنس گین در بخش دیگری از کتاب خود به اندیشه شوپنهاوئر، افکار و تاثیر او بر آرای نیچه پرداخته است و درباره چگونگی آشنایی او با اندیشههای وی نوشته است: «نیچه در بازار کتابهای دست دوم در لایپزیش، کتاب «جهان، همچون خواست و بازنمود» اثر شوپنهاوئر را یافت که خداناباوری در سرتاسر آن هویدا بود؛ شوپنهاوئری که همچون «ایمانوئل کانت»، بین جهان، آنگونه که بر ما پدیدار میشود و جهان، آنگونه که واقعا هست تفاوتی بنیادین قائل بود.»
گین در ادامه این کتاب با تکیه بر اندیشههای شوپنهاوئر مینویسد: «همه پدیدارها، ظهور مادی محض واقعیتی برتر هستند که شوپنهاوئر آن را خواست میداند.»
از زایش تراژدی تا تفکیک سنتی
از منظر گین، نخستین کتاب نیچه با عنوان «زایش تراژدی» که در سال 1872 منتشر شد، تنها باعث دورشدن او از نهاد دانشگاه شد به طوری که نیچه در بازبینی این اثر میگوید: «هر نویسندهای که اثری از این نوع نوشته، کارش به عنوان دانشور، پایان یافته است.»
فهم این نکته، آسان است که چرا همکاران نیچه از این کتاب بدگویی کردند و آن را کنار گذاشتند؛ زیرا تفکیک سنتی بین گفتمان عقلیـفلسفی و بیان خلاقانه هنری را ــ که برای سنت فکری غرب بسیار ارزشمند بود ــ متزلزل میکرد.
واگنر نیز از دیگر شخصیتهای اثرگذار در اندیشه نیچه بود که در این کتاب به او اشاره شده است. نویسنده اعتقاد دارد که نیچه، بهترین نمونه معاصر بینش تراژیک را در اپراهای دوستش واگنر یافت که به همراه اندیشههای شوپنهاوئر به عنوان وسیله نشر فلسفهاش عمل کرد.
نیچه در نخستین سالهای اقامتش در شهر «بازل»، دوست صمیمی واگنر شد که برای اولینبار در سال 1869 او را در شهر لوزن سوئیس، ملاقات کرده بود.
نیچه و کانت
ایمانوئل کانت از جمله فیلسوفان و متفکرانی است که نیچه در آثار خود به او و تفکرش انتقاداتی داشته است؛ در این رابطه، گین در صفحه 33 کتاب خود ــ «نیچه» ــ نوشته است: «نیچه با ایمانوئل کانت وارد بحث میشود. شاید بتوان گفت، کانت بزرگترین فیلسوف ایدهآلیست آلمانی است که سنتی فکری در او خلاصه میشود که قدمت آن تا افلاطون میرسد. این سنت فکری، معرفت به حقیقت ــ یعنی واقعیت بنیادین فرازمانی ــ را در فراسوی تجربه روزانهمان جستوجو میکند. این مفهوم از حقیقت میخواهد از واقعیتهای خاص هر فرهنگ یا فرد و در حقیقت از خود تاریخ فراتر رود.»
زنان؛ ستایش یا ...
یکی از ابعاد اندیشه نیچه به تقابل او با زنان اشاره دارد. آثار بسیاری نیز درباره تمایلات جنسی نیچه نوشته شده است که آیا او همجنسگرا یا اهل تجرد و یا از زن بیزار بوده است. گین نیز در این کتاب با اشاره به این موضوع در نظرگاه نیچه نوشته است: «خانواده دوران کودکی نیچه، شامل مادر، مادربزرگ و خواهرش الیزابت است که دو سال از وی کوچکتر بود. مرگ پدرش به هنگامی که نیچه فقط پنجسال داشت او را کاملا زیر سلطه زنانی برد که زندگی خود را وقف تربیت و آموزش سختگیرانه او مطابق با ارزشهای مسیحی خویشتنداری، افتادگی و از خودگذشتگی کرده بودند که تحمل این ارزشها برای شخصیت کودکی مانند نیچه احتمالا سخت بوده است.»
بنا به آنچه در این کتاب آمده است، نیچه زنان را در برخی نوشتههایش تحسین میکند و آنان را باهوش میداند و در مقابل، مردان را دارای منش و شور معرفی میکند اما وی تجرد را میپسندیده و در عین حال ستایشگر زنانی خاص نیز بوده است.
کتاب «نیچه» نوشته «لارنس گین» به ترجمه «سید عزیز رودبندی» در سال جاری از سوی «نشر شیرازه» در 176 صفحه به بهای 85 هزار ریال به بازار کتاب، گام نهاده است.
نظر شما