به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) سخنرانی عبدالحسین نیک‌گهر با عنوان «تجربه زیسته» ظهر امروز (25 آذر) در دومین روز از هفته پژوهش با حضور جمعی از علاقه‌مندان و پژوهشگران در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

دکتر عبدالحسین نیک‌گهر در این سخنرانی به همبستگی روابط اجتماعی اشاره کرد و گفت: بررسی رابطه اجتماعی در رشته علوم اجتماعی یکی از اصلی‌ترین شاخه‌هاست؛ به عبارتی شاه‌بیت علوم اجتماعی بررسی و مطالعه روابط اجتماعی است؛ موضوعی که از بیان یک موضوع آغاز و به راهبردی درباره آن ختم می‌شود.

این مدرس جامعه‌شناسی ادامه داد: در بررسی رابطه اجتماعی که از آن به همبستگی اجتماعی نیز یاد می‌شود، باید به نقش اندیشمندان علوم اجتماعی درباره مطالعه آن و تالیف این نوع روابط در کتاب‌ها نیز پرداخت.

نیک‌گهر، با اشاره به حضور ایمیل دورکیم در فضای علوم اجتماعی، به کتاب « تقسیم کار اجتماعی» او اشاره کرد و گفت: دورکیم در کتاب خود به این موضوع پرداخته است که آیا افراد مستقل و جامعه خودگردان را می‌توان هنوز یک جامعه دانست؟ چرا که  وقتی نظام‌های حمایتی از افراد حمایت می‌کنند، وابستگی آنها به خانواده‌هایشان کم می‌شود.

وی با بیان این که روابط اجتماعی با گذر از سه مرحله به همبستگی اجتماعی تبدل می‌شود، اظهار کرد: انسجام، اراده کنار هم جمع شدن و میل به باهم زیستن می‌تواند از رابطه اجتماعی، همبستگی اجتماعی را بسازد.

نیک‌گهر افزود: دورکیم در کتاب «تقسیم کار اجتماعی» به چگونگی توسعه فردگرایی پرداخته است. وی در این کتاب به دو نوع تقسیم کار اجتماعی مکانیکی و ارگانیکی پرداخته است که البته در دو حالت نیز  افراد جذب جامعه می‌شوند. دورکیم در تقسیم کار مکانیکی به وجدان افراد اهمیت داده و نوشته است که در تقسیم کار ارگانیکی، وجدان افراد بسیار ضعیف می‌شود و کارها براساس تخصصی شدن پیش می‌رود.

وی ادامه داد: دورکیم کتاب «تقسیم کار اجتماعی» را در نقد کتاب «اجتماع و جامعه» فردیناند تونیس، جامعه‌شناس آلمانی نوشت.

تونیس و فردی شدن روابط در اجتماع

نیک‌گهر در ادامه سخنان خود در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به نوشته‌ها و آرا «فردیناند تونیس» درباره زیسته اجتماعی و روابط اجتماعی اشاره کرد و گفت: تونیس از جمله متفکران آلمانی است که درباره روابط اجتماعی نظراتی را مطرح کرده است.

وی به کتاب « اجتماع و جامعه» تونیس اشاره کرد و گفت: تونیس این کتاب را در سال 1887 تالیف و منتشر کرد و در آن به فردی شدن روابط در اجتماع و جامعه پرداخته است و روابط عاطفی و عقل و ارده را نیز در شقوق روابط اجتماعی بررسی کرده است و اعتقاد دارد، سرمایه‌داری پیامد از بین رفتن اجتماع است.

نیک‌گهر افزود: همان‌طور که گفتم، دورکیم کتاب «تقسیم کار اجتماعی» را در نقد این کتاب تونیس (اجتماع و جامعه) نوشت اما بعدها ریمون آرون در صدور حکمی انتقادات دورکیم را رد کرده و حق را به تونیس داد، چرا که تونیس به تیپ‌های ایدئال جامعه می‌اندیشید.

وی پس از بررسی آرا ماکس وبر در کتاب‌های او به لئون بورژوا نیز پرداخت و خطاب به حاضران گفت: بورژوا، متفکری بود که روابط  اجتماعی و همبستگی را به دکترین (آموزه) تبدیل کرد، هرچند متاسفانه کمتر نامی از وی در کتاب‌ها آمده است.

تألیف «همبستگی» در بحرانی‌ترین دوران فرانسه

این استاد بازنشسته دانشگاه تهران، کتاب «همبستگی» بورژوا را کتابی دوران‌ساز دانست و اظهار کرد: بورژوا کتاب خود را در سال 1896 همزمان با تالیف کتاب «قواعد روش‌جامعه‌شناسی» منتشر کرد. وی با تالیف این کتاب به یکی از تاثیر‌گذارترین شخصیت‌های مهم در اندیشه اجتماعی تبدیل شد.

نیک گهر با اشاره به این که بورژوا، سه سال بعد از انقلاب فرانسه به دنیا آمد گفت: وی در بحرانی‌ترین دوران فرانسه که این کشور به دو بخش تقسیم شده بود، این کتاب را تالیف کرد و تصدی بسیار از وزارتخانه‌ها را نیز بر عهده داشت.

این سخنران، با اشاره به برخی مباحث مطروحه در کتاب «همبستگی» گفت: وی در این کتاب علاوه بر مباحث روابط اجتماعی، پرسشی بنیادین با این عنوان مطرح می کند که «بدهی را به چه کسی پرداخت کنم؟» منظور بورژوا از این پرسش این است که انسان هنگام بسته شدن نطفه‌اش به مادر و بعد در سایه حمایت جامعه و اجتماع است و به زبانی حرف می‌زند که میراث گذشتگان است؛ به همین دلیل فرد وامدار جامعه است و باید برای نسل‌های آتی نیز میراثی داشته باشد.