میدان بهارستان کتاب گویای انقلاب
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در یکی از قدیمی‌ترین و پررفت وآمدترین محله‌های تهران یعنی میدان بهارستان واقع شده است.
شاید کمتر محله‌ای در تهران مانند منطقه 12 و میدان بهارستان روزهای انقلاب را به خاطرت بیاورد. روزهایی که بعضی در بطن آن زندگی کرد‌ه‌اند و خیلی‌های دیگر با خاطرات پدران و مادرانشان، فیلم‌ها و مستندها تصویری از آن را در ذهن خود ساخته‌اند. در تمام این خاطرات و یادها منطقه 12 نقش پررنگی دارد. منطقه‌ای که نظاره‌گر ترس و دلهره حکومت نظامی‌ها، تیراندازی‌های گاه و بی‌گاه و تظاهرات مخالفان رژیم پهلوی بوده است.
خیابان‌های منتهی به میدان بهارستان همچون کتاب گویای انقلاب‌‌اند. کتابی پر از خاطره و حادثه و عطر روزهای خوش انقلاب. برای رفتن به کتابخانه مجلس راه را کمی دورتر می‌کنم و در ایستگاه میدان شهدا یا همان ژاله سابق از مترو پیاده می‌شوم. میدانی که یادآور خاطره جمعه سیاه است. واقعه‌ای که به نقطه عطفی در گسترش مخالفت‌های عمومی با حکومت پهلوی تبدیل شد. در خیابان مجاهدین اسلام که حد فاصل میدان شهدا تا میدان بهارستان است، راهم را ادامه می‌دهم تا به خیابان ایران می‌رسم. خیابانی که مدرسه رفاه و مدرسه علوی را در خود جای داده است. مدرسه رفاه در بحبوحه روزهای منتهی به بازگشت امام مقر کمیته استقبال شد و امام پس از بازگشت سخنرانی تاریخی خود را در آن ایراد کردند و مدرسه علوی که امام (ره) چند روزی را در آن اقامت داشتند.
از کتابخانه تخصصی انقلاب تا مطالعات افغانستان
پس از طی مسافت کوتاهی به میدان بهارستان و تندیس شهید مدرس که در وسط این میدان جا گرفته است، می‌رسم. کتابخانه در ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان و مابین ساختمان قدیمی مجلس شورای ملی و مسجد مطهری (سپهسالار) قرار گرفته است.
برای رفتن به کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی کافی است پس از گذر از درب ورودی راهت را مستقیم ادامه دهی تا سردر این مرکز را ببینی. «نهضت مقدس اسلامی، عمر چپاول‌گری‌ها و دیکتاتوری‌ها را در ایران به سرآورد.» این سخن امام (ره) مطلب تابلویی است که راهروی منتهی به کتابخانه انقلاب با آن آغاز می‌شود. در سراسر این راهرو تصاویر بزرگ‌مردانی را می‌بینی که گرچه دیگر نیستند اما ثمرات افکار و عقاید و باورهایشان هنوز پابرجاست؛ امام خمینی (ره)، آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله مطهری، آیت‌الله بهشتی و شهید باهنر.
پس از اندکی انتظار برای رسیدن مسوول کتابخانه، بالاخره درهای آن به روی مراجعان انگشت‌شمارش گشوده می‌شود. چهار کتابخانه تخصصی مجلس در این مجموعه جای گرفته‌اند: کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی که مجموعه با آن آغاز می‌شود، بخش مطالعات زنان که فضای کوچکی را اشغال کرده است، تاریخ مجلس و مطالعات افغانستان.
به کتابخانه وارد می شود و گشتی در قفسه‌های کتابخانه می‌زنم. هرچند کتابخانه نام انقلاب را یدک می‌کشد و انتظار می‌رود کتاب‌ها حول این موضوع گردآوری شده باشد، اما تک و توک کتاب‌هایی را هم می‌بینی که ارتباطش را با انقلاب نمی‌توانی بیابی. کتاب‌هایی چون «تاریخ ایران از مادها تا انقراض ساسانیان»، «یونانیان و بربرها»، «تاریخ ایران»، «از پاریز تا پاریس» و «تاریخ ایران از عهد باستان تا امروز»!
در میان کتاب‌هایی که به انقلاب مربوط می‌شوند، یک کتاب توجهم را بیشتر به خود جلب می‌کند؛ «تهران تا انتها، حضور» کتاب عکسی که تصاویر جالبی از تب و تاب انقلاب را در خود جای داده است. عکس روی جلد کتاب، تصویری از راه‌پیمایی 22 بهمن را نشان می‌دهد. آغازگر کتاب عکسی از ورود امام خمینی (ره) به فرودگاه مهرآباد است. بخش نخست کتاب دربردارنده تصاویر جذابی است که کمتر آن را در دیگر کتاب‌ها و یا روزنامه‌ها دیده‌ایم؛ تصاویری از حضور کودکان در تظاهرات، آتش زدن عکس شاه و درباریان و تدارکات سخنرانی امام در بهشت زهرا. بخش دوم کتاب به تصاویر راه‌پیمایی‌های 22 بهمن در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اختصاص دارد. تصاویری که از زوایای گوناگون حضور مستمر مردم در حمایت از انقلاب و دستاوردهایش را به نمایش می‌گذارد.
سندی از گفت‌وگوی شهید بهشتی با کریم سنجابی
«سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک» کتاب دوجلدی دیگری است که برای تورقی کوتاه آن را انتخاب می‌کنم. کتاب با دیباچه‌ای از نوه امام، حجت‌الاسلام و المسلمین حاج سید حسن خمینی آغاز می‌شود. جلد نخست اسناد جالبی در ارتباط با دوران قبل از انجمن‌های ایالتی و ولایتی و پس از آن، رفراندوم فرمایشی شاه، نوروز 1342 و فاجعه فیضیه گنجانده شده و در تحلیل هریک مطالبی آمده است.
از مجموعه یاران امام به روایت اسناد ساواک کتاب شهید آیت‌الله دکتر سید محمد بهشتی را بیرون می‌کشم تا در فرصت کوتاهی که در اختیارم است نگاهی به آن بیندازم. کتاب دربردارنده مجموعه نامه‌هایی است که توسط بهشتی و دوستان و هم‌رزمانش مبادله شده و از سوی سانسور پستی ساواک ضبط شده‌اند.
یکی از اسنادی که در کتاب آمده و ذکر آن در اینجا خالی از لطف نیست، سندی است که گفتگوی تلفنی شهید بهشتی با منزل کریم سنجابی را به اطلاع مقامات امنیتی رژیم می‌رساند. متن سند به این ترتیب است: «بهشتی با منزل دکتر سنجابی تماس حاصل و اظهار داشت: با آقای دکتر می‌خواستم صحبت کنم ناشناس جواب داد ایشان مصاحبه دارند و حالا مقدور نیست. بهشتی: پس لطف بفرمایید اگر مصاحبه تمام شد با من تماس بگیرند چون کار فوری دارم. ضمنا شماره تلفن من 264485 می‌باشد. نظریه یکشنبه: بهشتی مذکور همان سید محمد حسینی بهشتی فرزند فضل‌اله می‌باشد که در آن اداره کل سابقه دارد، یاد شده فعالیت شدیدی به نفع خمینی دارد که اخبار واصله متعاقبا باستحضار خواهد رسید.»
شکوائیه‌های مردم در اعتراض به قطع برنامه ورود امام
آخرین کتابی که خواندنش وسوسه‌ام می‌کند، کتابی با این عنوان است «هنر در گرماگرم انقلاب» جلد نخست آن که از قفسه بیرون می‌کشم به سینما و تلویزیون اختصاص دارد. کتاب اطلاعات و تصاویر جالبی را در خود گنجانده است. از عکس مردانی که گرداگرد اتومبیلی نشسته‌اند و گرم تماشای سخنرانی امام (ره) از تلویزیون رنگی کوچکی هستند که روی کاپوت ماشین قرار گرفته تا محتوای تماس تلفنی مردم شهرستان‌های مختلف در اعتراض به قطع برنامه تلویزیونی مراسم ورود امام خمینی به میهن که روزنامه اطلاعات دو روز بعد (14 بهمن) نمونه‌هایی از آن را در ستون خط ارتباطی «ما با شما» درج کرد.
در یکی از این پیام‌ها آمده است: «خاک بر سر شما، خاک بر سرتان {!} که نتوانستید دولت را وادار کنید برنامه ورود امام را از تلویزیون پخش کند. این فحش‌ها را به شما می‌دهم تا شما هم از طرف من به تلویزیون نظامی تحویل دهید؛ چون من هرچه کردم نتوانستم تلفن تلویزیون را بگیرم {!}»
یکی دیگر از خوانندگان روزنامه اطلاعات در بیان شکوائیه خود به مسوولان این روزنامه گفته بود: «آقا! من از مشهد تلفن می‌کنم؛ من تلویزیون خود را شکستم که بیش از سه هزار تومان ارزش داشت. اما به سران آن رژیم بگوئید، ایستگاه تلویزیون را هم به آتش می‌کشم تا جواب توهین شما به امام را بدهم.»
«ریشه‌های انقلاب ایران»، «فرهنگ جامعه انقلاب»، «61 سال شاه»، «من و رضا»، «نخبگان سیاسی ایران»، «امیرعباس هویدا»، «شاپور بختیار»، «رشیدیان‌ها به روایت اسناد ساواک»، «جمال امامی به روایت اسناد ساواک»، «بازیگران عصر پهلوی»، «مردم‌سالاری دینی»، «اشخاص در آثار دکتر شریعتی»، «دکتر شریعتی در آینه خاطرات»، «انقلاب اسلامی در همدان»، «انقلاب اسلامی در یزد»، «ارتش و انقلاب اسلامی»، «تاریخچه مبارزات اسلامی دانشجویان ایرانی در خارج از کشور»، «مبارزات روحانیون و وعاظ مساجد به روایت اسناد»، «ساواک و روحانیت»، «روحانیت و انقلاب اسلامی»، مسجد و انقلاب اسلامی»، «انقلاب اسلامی و انقلاب‌های جهان»، «شبکه پیام‌رسانی در نهضت امام خمینی» و «فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی» اسامی برخی از کتاب‌هایی است که با گشتن در کتابخانه انقلاب به چشمم می‌خورد. کتاب‌هایی که هریک روایتی از انقلاب مردم ایران در بهمن 57 دارند.
کتاب‌هایی از انقلاب تا مسایل روز ایران و جهان
کتابخانه انقلاب حدود 10 هزار عنوان و حدود 18 هزار جلد کتاب را در خود جای داده است. کتاب‌های این مجموعه از نظر موضوعی از حوادث 1342 به بعد گردآوری شده‌اند که از مجموعه بیانات و خاطرات و شرح‌حال رجال سیاسی انقلاب و شرح رجال پهلوی شروع می‌شود و به تاریخ دفاع مقدس و مسائل سیاسی روز ایران و جهان می‌رسد. این کتابخانه از لحاظ در اختیار داشتن منابع متنوع و متعدد در مقایسه با دیگر مراکز تخصصی انقلاب اسلامی در جایگاه دوم قرار دارد.
شیوه طبقه‌بندی و شماره‌گذاری کتاب‌ها براساس رده‌بندی کنگره و قفسه باز است. از او درباره شاخص‌ترین و برجسته‌ترین آثار این کتابخانه می‌پرسم و پاسخ می‌دهد: «نامه‌ها و سخنرانی‌های امام خمینی»، مجموعه 25 جلدی «روزشمار انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک»، «امام در آینه اسناد» در 22 جلد، «هفت‌هزار روز تاریخ انقلاب اسلامی» در دوجلد، مجموعه 9 جلدی «روزشمار انقلاب اسلامی» حوزه هنری، «نهضت امام خمینی» نوشته سید حمید روحانی در چهار جلد، «شهید بهشتی به روایت اسناد ساواک» «شهید صدوقی به روایت اسناد ساواک»، «شهید مطهری به روایت اسناد ساواک»، «حجت‌الاسلام سید احمد خمینی به روایت اسناد ساواک»، «زندگینامه سیاسی امام خمینی» تالیف محمد حسن رجبی و مجموعه 11 جلدی «نهضت روحانیون» علی دوانی از برجسته‌ترین کتاب‌های این مجموعه است.
پس از گشت و گذار از کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی سری به عمارت قدیمی مجلس شورای ملی می‌زنم. اگرچه حرف و حدیث‌ها درباره این مجلس و نمایندگانش بسیار است اما در اینکه تاسیس این محل نخستین گام در راه قانون‌خواهی و آزادی‌طلبی ایرانیان بود شکی نیست. در کشوری که قرن‌ها حرف پادشاه قانون بود و آزادی و استقلال گنگ و نامفهوم بود، تاسیس مکانی برای قانون‌گذاری تقدیرشدنی است. ساختمان قدیمی مجلس همچنان پرابهت و استوار است. اگر گذرتان به کتابخانه و موزه مجلس خورد سری هم به این ساختمان تاریخی بزنید که حرف‌های ناگفته بسیاری دارد و فقط یک جفت گوش شنوا می‌خواهد.
نظر شما