«تئاتر بدون گیشه» عنوان کتابی نوشته فریندخت زاهدی عضو هیات علمی دانشگاه تهران است که به موضوع گروه تئاترهای مستقل و موفق دنیا میپردازد. این کتاب با ارائه مقدماتی درباره نظامهای مدیریت هنری، شرح مفصلی از سیاستها و دلایل موفقیت گروه تئاتر خیابانی «مایم تروپ» (Mime Trupe) ارائه میکند. زاهدی مدتی با این گروه در امریکا همکاری داشته و فصلی از این کتاب را به مصاحبهها و مشاهداتِ از نزدیک خود از برنامهها و شیوههای تمرینی این گروه اختصاص داده است.
کتاب «تئاتر بدون گیشه» علاوه برتعریف شیوههای مختلف مدیریتی در یک گروه نمایشی و مدیریت تبلیغاتی، برنامهها و شیوههای نظری و عملی گروه تئاتر«مایم تروپ»، تئاتر خیابانی پُرآوازه امریکایی، را مورد مطالعه قرار داده است. این اثر نخستین کتاب فارسی است که حداقل به شکل جزئی، به معرفی این گروه تئاتر پُرکار امریکایی پرداخته است. زاهدی در مقدمه کتاب، خصوصیات استثنایی این گروه را چنین برمیشمارد:
« 1- قابلیت جذب تماشاگر در اماکن مختلف و غیر معمول
2- بهرهگیری از روشی که در آن هنرمندان گروه بتوانند علاوه بر استفاده از استعدادهای فردی خود، در جهت پیشبرد اهداف گروه نیز فعال باشند و از وابستگی مالی به سازمانهای گوناگون بینیاز بمانند.
3- پایهریزی یک نظام مدیریتی در تبلیغات که در نوع خود استثنایی و بینظیر بوده است.ژ
4- عام وابستگی به گیشه و برخورداری از حمایتهای مالی غیر گیشهای»
مباحث این کتاب پس از مقدمه در چهار فصل کلی با عناوین «تصمیمگیری: مقدمهای بر مدیرت»، «انواع شیوههای مدیریت گروهی»، «مراحل شکلگیری سن فرانسیسکو مایم تروپ» و «مدیریت و تقسیم مسئولیتها در تروپ» تدوین شدهاند.
مباحث فصل اول در زیر فصلهایی با عناوین «مدیریت هنر نمایش»، «رابطه فرهنگ و تشکیل گروه نمایشی»، «تصمیمگیری در مدیریت گروهی»، «تصمیمگیری شهودی»، «تصمیمگیری گروهی»، «تغییر موضع گروه» و «انتخاب بهترینشیوه تصمیمگیری گروهی» ارائه می شوند.
مباحث فصل دوم در زیرفصلهایی با عناوین«درد دلگویی»، «شیوه گروه اسمی»، «شیوه دلفی»، «جلسات الکترونیک»، « شیوه NGT» و «کنفرانس» تشریح میشوند.
فصل سوم با تمرکز بر دو مفهوم «دگرگونی هنری» و«جمعگرایی»، تاریخچهای گزارشی- تحلیلی را از برنامهها، فعالیتها و موفقیتهای گروه تئاتر «مایم تروپ سن فرانسیسکو» ارائه میدهد. این گروه که با نمایشهای کمدیِ بیکلام (mime) آغاز به کار و در سال 1960 نخستین اجرای خود را در یکی از پارکها سان فرانسیسکو تجربه کرده است، 52 سال به حیات خلاق و موثر خود ادامه داد.
در بخشی از این فصل به نکته مهمی درباره ماهیت کار گروهی اشاره میشود: «اتخاذ روند جمعی مشکلی را پیش میکشید و آن لزوم جلوگیری از شخصیتهای قدرتمند برای در دست گرفتن کنترل نمایش، کنترل خود گروه و یا ایدئولوژی سیاسی-اجتماعی بود که در نمایش بازتاب مییافت. هیچ فرد خاصی نباید اجازه کنترلی زیاده بر هیچ جنبهای از روند کار در یک نمایش خاص را می داشت. با این سیستم جمعی، قدرت به شکلی سازماندهی میشود که بنابر نظر شورایی تروپ، مدیری انتخاب شود که بخواهد مدیریتش را بیشتر به شکل مشاور و عضوی فعال از گروه انجام دهد، تا سرپرستی سلطهجو.»
فریندخت زاهدی از سالهای 1975 به بعد با این گروه همکاریهایی داشته است و در فصل پایانی کتاب به شکل اختصاصی، گزارشی روزانه و جزءبهجزء از مراحل تمرین و اجرای نمایش «حقیقتیاب» (Fact Person) (1980) ارائه میکند. جزئیاتی درباره «مدیریت تولید»، «مدیریت صحنه»، «مدیریت تبلیغات» و «مدیریت مالی» این گروه طی مراحل مختلف تمرین تا اجرای نمایش «حقیقتیاب» در این فصل آمده است.
درباره مولف کتاب
فریندخت زاهدی متولد 1333، در سال 1385 از دانشگاه اسلو در نروژ در رشته درام تطبیقی (Comparative Drama) دکتری گرفت وی همچنین در دانشگاه UCLA کالیفرنیا، در رشتههای ادبیات نمایشی، اسطورهشناسی و فرهنگ عامه تحصیل کرده است. زاهدی بر اساس اطلاعات وبسایت کتابخانه ملی تاکنون آثار زیر را تالیف و ترجمه کرده است.
«گفت و گو: نمایشنامه در یک پرده« - 43 صفحه - ثالث: مرکز بینالمللی گفتگوی تمدنها، ۱۳۸۳
«درام معاصر ایرانی و هنریک ایبسن: دریافت و تاثیر» - 251 صفحه - دانشگاه تهران، موسسه انتشارات، ۱۳۸۹
«سه نمایشنامه کوتاه» - 64 صفحه - نشر داستان، ۱۳۹۱
«رویکردهای نوین در خوانش و نقد آثار ایبسن» - 190 صفحه - نشر داستان، ۱۳۹۰
«تئاتر خیابانی: روند تغیر محیط قراردادی نمایش: همراه ترجمهی نمایشنامههای زن مستقل یا مرده و غرورش، اکومل، دستمزدهای ثابت» - 263 صفحه - گفتمان خلاق، ۱۳۸۰
« آیین از صحن تا صحنه» - 141 صفحه – نظر 1392
همچنین فریندخت زاهدی به همراه زندهیاد جمشید نوایی کتابی با عنوان «شکسپیر از نگاهی دیگر: مجموعه مقالهها» (نوشته رامانمیخائیلوويچ سامارین و آلکساندرنیکالایویچ نیکالیوکین) را ترجمه کردهاند که در 440 صفحه از انتشارات توس منتشر خواهد شد.
چاپ نخست کتاب «تئاتر بدون گیشه» در 93 صفحه با شمارگان هزار نسخه و بهای 10 هزار تومان از سوی انتشارت کارنامه کتاب روانه کتابفروشیها شده است. در شناسنامه اطلاعاتی درباره طراح جلد کتاب درج نشده است.
نظر شما