این کتاب در دو فصل کلی نوشته شده است که در یکی به تفصیل موسیقی معاصر ایران مورد مطالعه و در فصل دوم فشرده‌ای از فرهنگ غرب و هنر موسیقی در آن ارائه می‌کند.
عناوین مطالب این کتاب در زیر آمده است که به خوبی معرّف شیوه و رویکرد مولف به موضوع است: «چرا به نقد موسیقی خودمان نشسته‌ام»، «قضاوت»، «موسیقی در تهران»، «تهران چگونه تهران شد»، «استناد به تاریخ معاصر»، «حکومت پهلوی»، «نگاهی فشرده به سیاست خارج از کشور»، «لوطی»، «تاریخ موسیقی»، «پهلوی دوم»، «هنرستان موسیقی – کنسرواتور»، »هنرستان موسیقی ملی»، «موسیقی بعد از انقلاب 57»، «شوراهای موسیقی»، «نوع موسیقی در ایران – سازها»، «ردیف‌های موسیقی»، «صدای انسان»،«سرزمین آمریکا»،«موسیقی در آمریکا»، «تفاوت موسیقی کلاسیک با موسیقی‌های روز»، «گنگستر»، »اما موسیقی خودمان در حال حاضر»، «کلمات نوشتاری»، «خشونت»، «جعبه ریتم»، »موزیک – فیزیک – شنوایی»، »شکل‌گرفتن هنرها نزد انسان‌های اولیه»، «بیان سازها – جریان فیزیک»، «چرا بعضی از شخصیت‌های فرهنگی عصر ما دروغ می‌گویند؟»، «تاریخچه پول»، «چگونگی پول»، «طنز موزیکال»، »نگرشی به هنر غرب»، «فشرده‌ای از فرهنگ و هنر در اروپا»، «فرهنگ و هنر مدرن» و «هنر معاصر».
همان‌طور که از پراکندگی ظاهری عناوین مطالب کتاب دریافت می‌شود، این کتاب بیش از انکه به دنبال ارائه مباحثی علمی و تخصصی باشد، به بررسی و واشکافی تحولات موسیقی ایران در 70 سال اخیر با زبان و بیانی ساده و روشن می‌پردازد و بسیاری رویدادها و تحلیل‌های جالب و کمتر شنیده شده‌ای درباره موسیقی ایران را در برمی‌گیرد.
چرا برخی شخصیت‌های فرهنگی عصر ما دروغ می‌گویند؟
در فصلی از کتاب زندباف با اشاره به این نکته که از زمان پایتخت‌شدن تهران، تصویر غالب و منتشر از موسیقی در ایران به «موسیقی در تهران» خلاصه شد و این خود ثروت عظیمی از موسیقی ایران را به حاشیه راند، می‌نویسد: «موسیقی در تهران وجود نداشت، موسیقی در واقع از زمان پهلوی دوم در تهران شکل گرفت. طبیعی است که موسیقی در ایران بوده، هست و خواهد بود، اما نه در تهران. موسیقی ایران را باید در شهرستان‌ها و کوهپایه‌نشینان جستجو کرد اما امروز چنانچه یک قطعه موسیقی را از شهرستانی کوچک و یا دِهی دورافتاده بشنویم، آنقدر نسبت به آن بیگانه هستیم که فکر می‌کنیم نوای آن خارجی است.
در فصلی دیگر نویسنده درباره نسبت فرهنگ سرمایه‌داری و سیاست‌های جاری در تهران با معضل «دروغ» و دروغگویی اهالی فرهنگ و تاثیرپذیریِ بی‌چون و چرا و تقلیدگونه هنرمندان از هنر و فرهنگ غیر بومی و به خصوص غربی می‌نویسد: «با مروری که بر گذشته فرهنگی تهران داشتیم، برای من تعجب‌آور نیست که اگر هنرمندی در سرزمین ما و در تهران غیر از واقعیت (دروغ)، اثری را ارائه دهد. آیا این هنرمند هنوز در آن دوران اولیه تهران بسر می‌برد، آیا او در طول این سال‌ها نیاموخته که در تهران امروزی زندگی می‌کند؟ آیا او هنوز متوجه نشده که ایرانی ویران شده است تا تهرانی آباد شود؟ پس اگر نمی‌داند و هنوز در تهران گذشته زندگی می‌کند، هنرمند نیست، اول خود را گول می زند و به خود دروغ می گوید، بعد به سرزمین خود، در این صورت جای تعجبی نخواهد بود. چون دروغ به عنوان یک ابزار موفق در جامعه کنونی، مورد استفاده قرار گرفته و موفق ظاهر شده است.»
با وجود مطالب، تحلیل‌ها و حتی خاطرات جالبی که در جای جای این کتاب هستند، نبود «انسجام» و «روشمندی» کافی مباحث، از کاستی‌های این کتاب است که البته شاید با اعتنا به پیشنهاد مولف این موضوع لطمه‌ای به مطالعه کامل کتاب نزند. زندباف در ابتدای فصل نخست می‌نویسد: «در همین ابتدا با عرض پوزش از خواننده می‌خواهم که با پیش‌داوری به قضاوت مطالب نپردازد. اگر خطایی در نوشته پیش آمده، راهنمایی کرده و به عبارتی نوشته مرا تصحیح کند، اما در ذهن خود حذف نکند.»
درباره مولف
حسن زندباف متولد 1319، در ایران و آلمان به تحصیل در رشته موسیقی پرداخته و سال‌ها مدرس موسیقی در داخل و خارج کشور بوده است. وی علاوه بر ساخت موسیقیِ فیلم‌های بسیاری از جمله «اصحاب کهف» و «همه دختران من»، بر اساس اطلاعات وب‌سایت خانه کتاب، مولف و گردآورنده کتاب‌های زیر است، با کلیک‌کردن بر روی عناوین کتاب‌ها فایل pdf صفحات نخست آنها قابل دسترسی خواهد بود:
ريتم در موسيقي - 126 صفحه - روزنه 1376
فرم در موسيقي - 200 صفحه - پارت 1364
زبان موسيقي - 188 صفحه - شهر 1375
آهنگ‌سازي - آواز‌خواني به زبان ساده – 162 صفحه – سوره مهر 1393 (چاپ دوم)
تاريخ و فرهنگ موسيقي جهان – 402 صفحه – سوره مهر 1388
موسيقي كلاسيك در سده بيستم – 252 صفحه – روزنه 1387
گذري كوتاه بر تاريخ موسيقي كلاسيك – 88 صفحه – روزنه 1376
دايره‌المعارف سازهاي جهان: همراه با بيش از چهارهزارتصوير – 318 صفحه – روزنه 1377
چاپ نخست کتاب «انتقاد- چگونگی موسیقی در ایران» در 156 صفحه با شمارگان هزار نسخه و بهای 9هزار و 800 تومان از سوی موسسه فرهنگی – هنری زندباف روانه بازار شده است.
نظر شما