شاداب عسگری، نویسنده کتاب «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) درباره دلایل نوشتن این اثر برگزیده «پنجمین همایش اندیشه و قلم ارتش» گفت: اگر بخواهیم تاریخ معاصر ایران و دلایل جانبداری ارتش در جریان وقوع انقلاب اسلامی از نهضت امام خمینی(ره) و پیوستن آن‌ها به مردم را بررسی کنیم، باید نگاهی به نقش مستشاران نظامی آمریکا در ایران داشته باشیم.

وی این نقش را بسیار مهم، تعیین‌کننده و تاثیرگذار دانست و یادآور شد: اهمیت این موضوع به اندازه‌ای بود که محور اعتراض امام خمینی(ره) به محمد‌رضاشاه در سال 1342 و بحث کاپیتولاسیون قرار گرفت. بهره‌گیری از مستشاران نظامی در ایران سابقه 500 ساله در ایران دارد. نفس حضور مستشاران در کشوری، نمی‌تواند مساله ناپسندی باشد. ما اکنون هم از مستشاران بهره‌ می‌گیریم و نیروهایی را هم به عنوان مستشار به دیگر کشور‌ها می‌فرستیم اما آن چیزی که باعث اعتراض حضرت امام شد، امتیاز‌های بسیاری برای مستشاران آمریکایی بود که نظامیان ارشد ما را هم در حد گماشته‌های آمریکایی‌ها تقلیل می‌داد. نمی‌توان تاریخ انقلاب را بدون بررسی همه ابعاد آن بررسی کرد. یکی از ابعاد مهم، همین حضور مستشاران آمریکایی در ایران است.

عسگری با بیان این‌که کمبود منابع درباره حضور مستشاران نظامی در ایران داشتیم، گفت: وقتی به آرشیو‌ها مراجعه کردم، دیدم که هیچ کتابی درباره حضور مستشاران نظامی آمریکا در ایران نوشته نشده است. البته مطالب جسته و گریخته‌ای وجود داشت. فقط کتابی را «زینب احیایی» به نام «مستشاران نظامی به روایت اسناد» نوشته بود و در آن حدود 50 سند مربوط به ساواک درباره مستشاران را منتشر کرد.

وی درباره محتوای «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» توضیح داد: درباره این که تاریخچه مستشاری چه بود و چگونه وارد ایران شدند؟، ایران در چه حوز‌ه‌هایی از مستشاران استفاده کرد؟، چه کشور‌هایی در ایران مستشار داشتند یا چرا از سال 1332 تا سال 1357 حضور مستشاران نظامی آمریکا در ایران تا این اندازه جدی شد، کتابی نداشتیم. من به صرافت افتادم که در این موضوع مطالب و اسنادی را گردآوری و تدوین کنم.

این نویسنده حوزه دفاع مقدس ادامه داد: در این کتاب حتی به لباس مستشاران، نحوه دریافت حقوق و شمایل سازمانی آن‌ها در ایران پرداخته‌ام. البته مهم‌ترین موضوعی که به آن توجه داشته‌ام، تعداد مستشاران نظامی آمریکا در ایران بود. در «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» به صراحت نوشته‌ام که هیچ کسی تعداد دقیق مستشاران نظامی آمریکا در ایران را نمی‌داند. این دو علت داشت. علت نخست، این بود که به طور مطلق ورود و خروج آمریکایی‌ها در ایران ثبت نمی‌شد؛ چه نفرات نظامی و چه جهانگرادان. دومین علت این بود که حقوق مستشاران را دولت ایران به صورت کلی به حساب بانک فدرال آمریکا می‌ریخت. در نتیجه شما نمی‌‌دانستید که به چند نفر حقوق می‌دهید. فقط می‌توانستید بدانید که مبلغ کلانی را برای مستشاران آمریکایی واریز می‌کنید. آمارهای متفاوتی در این باره وجود دارد. می‌توان با توجه به همین آمار‌ها، شمار مستشاران آمریکایی حاضر در ایران را حدود 45‌ هزار نفر تخمین زد.

این پژوهشگر درباره ضرورت نوشتن «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» گفت: لازم بود که این برهه از تاریخ ایران هم گشوده شود و کتابی منبع در این زمینه نیاز داشتیم. تقریبا در این کتاب به تمامی ابعاد حضور مستشاران در ایران پرداختم.

نگارنده کتاب «اسرای عراقی یا میهمان» در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود علاقه‌مندی به حوزه دفاع مقدس، در این کتاب به تاریخ معاصر پرداخته‌اید؟ اظهار کرد: وقتی تاریخ دفاع مقدس را مطالعه می‌کنیم، می‌بینیم که برخی رخداد‌ها ریشه در گذشته دور دارند. بدون توجه به این موارد نمی‌توان تحلیلی از وقایع داشت.

وی ادامه داد: وقتی در کلاس‌ها تدریس می‌کنم یا در هنگام تالیف آثاری درباره دفاع مقدس، این خلاء را احساس می‌کردم. تبیین نقش آمریکایی‌ها در جنگ تحمیلی، نیازمند بازگویی نقش مستشاران در ایران است. من این موارد را لازم و ملزوم هم می‌دانم و وجه مشترک هر دو موضوع، حوزه نظامی بود که به آن علاقه داشتم. البته غیر از این هم آثاری در حوزه تاریخ معاصر دارم ولی بر محور رمز گشایی از دلیل بروز برخی حوادث در دفاع مقدس.

عسگری درباره طیف مخاطبان کتاب «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» گفت: نظر امیر سرتیپ دکتر محمد سهرابی، نخستین فرمانده ناجا پس از انقلاب اسلامی و استاد علوم سیاسی دانشگاه درباره «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» این است که دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی، بی‌نیاز از مطالعه این کتاب نیستند و باید بر محور آن مقاله تهیه کنند.

وی افزود: همچنین علاقه‌مندان به مطالعه در حوزه علوم سیاسی، علاقه‌مندان به رصد رفتار آمریکا در قبال ایران، پژوهشگران حوزه دفاع مقدس و علاقه‌مندان به شناخت حکومت پهلوی، همه از مخاطبان این کتاب هستند.

وی در پاسخ به پرسش دیگری درباره زمینه‌های تحقیق بر مبنای این اثر از سوی دیگر محققان یادآور شد: «مستشاران نظامی آمریکا در ایران» را اثری جامع درباره مستشاران نظامی آمریکا در ایران نمی‌دانم. به هر حال من هم با توجه به دسترسی‌هایی که به اسناد داشتم، این کتاب را نوشته‌ام. مطمئنم کتاب مستشاران نظامی آمریکا در ایران» به عنوان گام نخست، جامعیت لازم را دارد چون مخاطب با پراکندگی اسناد مواجه نیست.

این پژوهشگر با بیان این‌که 150 منبع داخلی و 12 منبع خارجی را برای نوشتن این کتاب مورد استفاده قرار داده‌ام، افزود: طبیعتا نویسنده‌ای که بخواهد این اثر را مورد استفاده قرار دهد، 162 کلید‌واژه تازه به دست آورده است. این کتاب قابل تکمیل است و محققان می‌توانند سوژه‌های مختلفی را در آن برای بررسی بیشتر بیابند. از جمله بررسی تاثیرات حضور مستشاران آمریکایی در جامعه ایران و نیز تاثیرات نظامی آن.

عسگری تاکید کرد: باور دارم که آمریکا، کشور ما را به عنوان یکی از پایگاه‌های خود در منطقه می‌دید. هدف او از تقویت ارتش ایران، برای دفاع از ملت ما نبود. ارتش باید در راستای منافع آمریکا قدم برمی‌داشت. چرا از این همه تجهیزاتی که آمریکا به ما می‌‌فروخت،صرفا کاربرد منطقه‌ای داشتند؟ چرا آمریکا به ما موشک‌های سطح به سطح نمی‌فروخت؟! یکی از مولفه‌ها در حکومت پهلوی، برای کسب درجه سرتیپی به بالا، نظر مثبت مستشاران آمریکایی در ایران بود. این ذلالت حکومت در برابر مستشاران را نشان می‌داد.

وی درباره اهمیت برپایی همایش اندیشه و قلم ارتش اظهار کرد: این همایش فرصت بسیار خوبی برای معرفی آثار خوب نویسندگان ارتش و نویسندگان غیر ارتشی درباره این نهاد به جامعه است. گلایه‌ام از برگزیدگان و نویسندگان این است که «همایش اندیشه و قلم ارتش» را جدی نمی‌گیرند و در آن شرکت نمی‌کنند. مناعت طبع، تا اندازه‌ای قابل پذیرش و گاهی تظاهر درباره نگارش آثار خوب، بسیار مفید است.

نویسنده «حضور آمریکا در جنگ تحمیلی» گفت: جای تشکر از حجت‌الاسلام والمسلمین علی آل هاشم، رئیس سازمان عقیدتی سیاسی ارتش و علی مطمئنیان، رئیس مرکز اسناد ارتش وجود دارد که هر سال با دقت خاصی به برگزاری همایش اندیشه و قلم ارتش اهتمام دارند. همایش به مرحله پنجم رسیده است و به نظر می‌رسد کارکنان ارتش به خوبی از آن آگاه باشد اما نیاز است در امر اطلاع‌رسانی همایش کوشش بیشتری شود تا نویسندگان غیر ارتش هم آثارشان را برای داوری در همایش بفرستند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر به نشانی زیر مراجعه کنید:




در این باره بخوانید:

شهریار زمانی: «هیرو» به نقش ارتش در مقابله با ضد انقلاب می‌پردازد/ نقد آثار برگزیده «اندیشه و قلم» ضروری است