به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، دهمین جلد از مجموعه کتاب‌های «مشاهیر نشر کتاب ایران» به «عباس سحاب» بنیانگذار مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب اختصاص داشت که به کوشش محمدجواد احمدی‌نیا گردآوری و از سوی انتشارات موسسه خانه کتاب منتشر شد. این کتاب به معرفی یکی دیگر از ناشران فعال در این عرصه می‌پردازد.
کتاب در عناوینی مانند «مقدمه مدیرعامل خانه کتاب»، «تولد تا تحصیل»، «زندگی حرفه‌ای»، «آثار»، «کارنامه نشر»، «درگذشت» و «پی نوشت» گردآوری شده است.
نقشه‌های کتاب که در میان مردم ایران ناشناخته بود
در مقدمه کتاب که به قلم مجید غلامی جلیسه است، درباره انتشار کتاب‌هایی درباره ناشران تاثیرگذار ایران آمده است: «امروز با افتخار شاهد انتشار مجموعه‌ای با نام مشاهیر نشر کتاب ایران هستیم، باشد که سرآغازی برای تحقیق و پژوهش در این حوزه شود و امکانی فراهم آورد برای معرفی نقش ناشرانی که هر یک سهم به‌سزایی در توسعه فرهنگ این مرز و بوم داشته‌اند. امیدوارم این خدمت ناچیز مورد توجه صاحب‌نظران نشر قرار گیرد و به مدد الهی این مجموعه استمرار پیدا کند.» (ص 5)
مولف در معرفی پدر و مادر سحاب آورده است: «استاد عباس سحاب، در سوم دی‌ماه 1300 خورشیدی (چهار سال قبل از به پایان رسیدن سلطنت احمدشاه قاجار و پانزده سال بعد از مشروطیت) در خانواده‌ای فرهنگی در روستای «فم» تفرش متولد شد. پدرش استاد ابوالقاسم سحاب تفرشی، صاحب آثار و تألیفات فراوان و مادرش معصومه خانم نام داشت. پدر ایشان به هنگام تولد فرزند، ریاست معارف (آموزش و پرورش) ولایت ثلاث (نهاوند، ملایر و تویسرکان) را برعهده داشت.» (ص 7)
درباره نقش پدر سحاب در هدایت وی به مطالعه کتاب می‌خوانیم: «نخستین جرقه‌های آشنایی با جغرافیا و عشق به نقشه‌کشی زمانی در او شکل گرفت که از قضای روزگار، میرزا ابوالقاسم سحاب در 44، 45 سالگی که تألیف و ترجمه‌های کتب گوناگون را پشت سر نهاده بود، ترجمه و اصل کتاب جغرافیای کارپنتر را که در سال‌های گذشته به فارسی برگردانده و متأسفانه به علت هزینه‌های سنگین ترسیم و مشکل چاپ نقشه‌های رنگی نتوانسته بود آن را چاپ کند، در اختیار فرزند 10 ساله‌اش قرار داد. ترجمه سحاب بزرگ، درهای دنیا را در چشمان سحاب جوان گشود و نقشه‌های کتاب که در میان مردم ایران ناشناخته بود، چشمان او را بیناتر کرد و کم‌کم خط کشیدن روی کاغذ و تقلید از نقشه‌ها، کار و سرگرمی فراغت از مدرسه و اوقات زیاد شبانه وی شد.» (ص 9)
نقشه‌ای که گنجی را به وجد آورد
سحاب در حوزه جغرافیا تاثیرات به یادماندنی بر جای گذاشت در بخشی از کتاب درباره تاثیر وی در علم جغرافیا آمده است: «عباس سحاب، بنیانگذار نقشه‌نگاری نو و خالق صدها اطلس و نقشه جغرافیایی، با تلاش وافر در طول سالیان متمادی، پنجره‌ای جدید به روی جهان جغرافیا گشود. گستره فعالیت‌های علمی، آموزشی و فرهنگی او چنان وسیع است که ذکر همه آنها در این پژوهش نگنجد. ایشان با تأسیس نخستین مؤسسه جغرفیایی و نقشه‌نگاری در ایران و خاورمیانه، مسیری پرتلاطم، اما آینده‌دار در راستای نشر علم را آغاز می‌کنند.» (ص 10)
تلاش سحاب در تاثیرگذاری در جغرافیا از زبان دکتر گنجی خواندنی است. گنجی در شرح آشنایی با وی می‌نویسد: «دکتر محمدحسن گنجی، بنیانگذار جغرافیای نوین، که در آن روزگار در سمت استاد جغرافیا به تربیت دانشجویان این رشته در دانشگاه مشغول بود و به خوبی با فقدان وجود نقشه‌های مورد نیاز محافل علمی، آموزشی و دانشگاهی آشنا بود، یا دیدن نقشه‌ای از عباس سحاب چنان به وجد آمد که خود در این‌باره می‌گوید: «در یکی از روزها، یک نقشه جدید سیاه و سفید و چاپ سنگی ایران به دستم افتاد که مرا بی‌نهایت مسرور ساخت و آن نقشه‌ای بود به مقیاس یک چهار میلیونیم که علاوه بر شبکه راه‌ها و تقسیم‌بندی استان‌ها و اسامی نقاط معتبر، نقش و نگارهای تزئینی فراوان در تمام حواشی داشت و در زیر آن، نام تهیه‌کننده، عباس سحاب به نشانی «میدان ژاله، خیابان جابری» نوشته شده بود.» (ص 15)
ترسیم نقشه‌های تاریخی ایران از دیگر تلاش‌های سحاب در عرصه جغرافیای تاریخی است، در این رابطه می‌خوانیم: «نقشه‌های تاریخی ایران: از دیگر ابتکارات استاد سحاب، مجموعه دوره‌های تاریخی ایران در 16 نقشه رنگی، هریک به قطع 100 در 70 سانتی‌متر است که از سلسله هخامنشیان تا قاجار را در برمی‌گیرد و شامل حدود و موقعیت ایران در هر دوره تاریخی، شهرها و نقاط (با اسامی همان زمان)، مسیر لشکرکشی و تهاجم و وقایع تاریخی مهم در متن و حاشیه نقشه است که از سال 1351 تا 1378، تحت نظارت و سرپرستی ایشان انجام پذیرفته است. تمامی این نقشه‌ها به استثنای مواردی که در ادامه می‌آید، به زبان فارسی بوده‌اند.» (ص 20)
درباره کتابخانه تخصصی اطلس جغرافیایی که به همت سحاب گردآوری شده، آمده است: «کتابخانه جغرافیایی سحاب، بنیان این کتابخانه تخصصی را پدر ایشان، ابوالقاسم سحاب، گذاشت، اما عباس سحاب با زحمت و صرف وقت و هزینه بسیار برای گردآوری منابع از سراسر جهان، کوشش بسیاری در جهت هر چه غنی‌تر شدن آن کرد. ایشان در اغلب اوقات دو جلد از یک کتاب تهیه می‌کرد و عقیده داشت شاید در طول زمان یکی از آنها به دلیلی از دست برود. این کتابخانه تخصصی با 16000 جلد کتاب در موضوعات اطلس‌های جغرافیایی، اطلس‌های ملی و منطقه‌ای، کتاب‌های هنر اسلامی، سفرنامه‌های چاپ سنگی، دایره‌المعارف و 12000 جلد مجله‌های ادواری جغرافیایی و تاریخی به زبان‌های مختلف، حدود 20000 برگ نقشه‌های مربوط به ایران در موضوعات مختلف و نیز صدها کره و اطلس کوچک و بزرگ از ایران و جهان از منابع بسیار باارزش کشور به شمار می‌رود.» (ص 31)
ایران‌دوستی عباس سحاب و رسالت وی در نشر آثار
مولف در قسمتی از کتاب درباره آثار سحاب آورده است: «از عباس سحاب آثار منتشر نشده بسیاری بر جای مانده که یکی از آنها «اطلس 60 سال کارتوگرافی» است. او در طول شصت سال کارتوگرافی، 700 قطعه نقشه‌کشی با دست، ترسیم کرد که به خاطر ظرافت خاص، علاوه بر ارزش کاربردی، به‌عنوان یک اثر نفیس هنری نیز ماندگار شده است.» (ص 36)
مرکزی که عباس سحاب تاسیس کرد علاوه بر دنبال کردن کتاب‌های تخصصی حوزه جغرافیا، آثار دیگری را نیز در کارنامه خود ثبت کرده که در این رابطه می‌خوانیم: «گستره کارنامه نشر مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب بسیار متنوع است. با آن‌که این مرکز به‌طور تخصصی کار نشر و تدوین کتاب‌های نقشه‌نگاری، اطلس و جغرافیا را دنبال می‌کرد، اما در طول سال‌ها فعالیت از چاپ آثار مذهبی، سفرنامه‌ها و حمایت از گونه‌هایی خاص از ادبیات داستانی در مقاطعی کتاب‌هایی در زمینه‌های مختلف برای کودکان و نوجوانان را نیز در دستور کار قرار داد. این دیدگاه سبب شد تا در ثبت آثار منتشره توسط مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، با طیف وسیعی از آثار با موضوعات مختلف روبه‌رو شویم که این مساله تاکیدی بر نگاه خاص و ایران‌دوستی عباس سحاب و رسالت او در چاپ و انتشار کتاب در کشورش دارد.» (ص 38)
یکی از ناشران پیشکسوت درباره هنر سحاب در فن نقشه‌کشی آورده است: «عبدالرحیم جعفری، بنیانگذار انتشارات امیرکبیر، در کتاب خاطرات خود درباره عباس سحاب گفته است: «استاد عباس سحاب در آن زمان مانند امیرکبیر مؤسسه کوچکی داشت که خود تک‌تک نقشه‌ها را با دست رنگ‌آمیزی می‌کرد و برای چاپ به چاپخانه‌های مختلف سفارش می‌داد. در آن زمان هیچ مؤسسه‌ای برای چاپ و آماده‌سازی نقشه در ایران وجود نداشت. آقای عباس سحاب با پشتکار و فعالیت شبانه‌روزی و ابتکارات و نوآوری‌های بسیار در فن نقشه‌کشی و تهیه نقشه‌های گوناگون و تصاویر مختلف برای آنها و همچنین تألیف اطلس‌های جغرافیایی مختلف حتی برای شهرهای ایران توانست هنر شگفت‌انگیز خود را در این زمینه به منصه ظهور برساند.» (ص 42)
دهمین جلد از مجموعه کتاب‌های «مشاهیر نشر کتاب ایران» ویژه «عباس سحاب» گردآوری محمدجواد احمدی‌نیا در 48 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و به قیمت پنج‌هزار تومان در قطع پالتویی از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده است.
چهارشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۹۴ - ۱۰:۱۴
نظر شما