محمد سوری، استادیار پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در پاسخ به سوالی درباره تالیف رساله‌های فلسفی به زبان عربی از فلاسفه ایرانی گفت: باید به این نکته اشاره کنم که فارسی‌نویسی در قرون ابتدایی ورود اسلام برای کتابت چندان کاربرد نداشته است و رواج آن از آسیای میانه، بخارا و سمرقند و نیز توس و نیشابور آغاز شد.
 
ایرانیان مسلمان با زبان عربی بیگانه نبودند

وی ادامه داد: ایرانیان مسلمان با زبان عربی بیگانه نبوده و آن را زبان مالوف خود می‌دانستند، چنان‌که رساله‌های عربی موید این ادعاست. برای روشن‌تر شدن مطلب مثالی می‌زنم. بیشتر نویسندگان بزرگ منطقه آذربایجان، به زبان «فارسی» می‌نویسند و آن را زبان رسمی قلمداد می‌کنند در حالی‌که به زبان ترکی با یکدیگر صحبت می‌کنند و مکاتبات عادی آنها به زبان ترکی است.
 
سوری در پاسخ به پرسش دیگری درباره رواج فارسی‌نویسی در ایران اظهار کرد: زمانی‌که سه قرن از ورود اسلام به ایران گذشت، فارسی‌نویسی نیز در ایران اسلامی رواج یافت؛ به عنوان مثال نخستین فیلسوف و عارفی که در منطقه همدان به نوشتن رساله‌های خود به زبان فارسی همت گمارد، «عین‌القضاة همدانی» است.
 
زبان فارسی؛ زبانی مقدس

مصصح کتاب «علم‌التصوف» در ادامه گفت‌وگو با ایبنا، طبیعت علوم اسلامی و نوشتن مباحث آن به زبان عربی گفت: حوزه‌هایی مانند فقه، اصول و فلسفه برای تفهیم موضوع و روشن‌شدن آن باید به زبان عربی نوشته شوند، اما در عین حال برخی دیگر از حوزه‌ها و شاخه‌های فلسفه مانند «تصوف» تنها با زبان فارسی است که می‌تواند مخاطبان خود را پیدا کند، چرا که زبان عربی برای انتقال مفاهیم آن کافی نیست.
 
وی افزود: به جز دنیای عرب زبان جهان اسلام، زبان فارسی زبان مقدس دوم پذیرفته شده در جهان از چین قدیم تا سارایو است.
 
سوری درباره نخستین رساله فارسی فلسفی در ایران گفت: بنا به اقوالی، نخستین رساله فارسی در حوزه فلسفه «دانشنامه علایی» است که آن را ابن‌سینا نوشته است.
 
این عضو هیات علمی پژوهشکده فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره جدیدترین تصحیح خود گفت: «روضة‌ المریدین» رساله‌ای به قلم «ابن یزدان‌یار همدانی» است که در تصحیح آن با استاد نصرالله پورجوادی همکاری کرده‌ام. تصحیح این کتاب به پایان رسیده است و هم‌اکنون در حال نگارش مقدمه آن هستم.
 
وی ادامه داد: «این‌یزدان‌یار همدانی» از جمله علمای تراز اول همدانی است که متاسفانه اطلاعات زیادی درباره وی وجود ندارد، البته رساله «روضة المریدین» وی بارها مورد تصحیح مصححان قرار گرفته است. وی شاگر بابا جعفر ابهری است.
 
سوری، با بیان ا‌ین‌که، «یزدان‌یار همدانی» متاثر از تصوف خراسان، بغداد و اصفهان است، اظهار کرد: برای تصحیح این کتاب از 6 نسخه خطی استفاده کردیم که بهترین آن نسخه تصحیح شده‌ای است که 200 سال بعد از مرگ یزدا‌ن‌یار بر رساله وی به انجام رسیده است. این نسخه در کتابخانه «ملک» موجود است.
 
مترجم کتاب «اخلاق مسیحی» با اشاره به یافتن چند نسخه خطی دیگر از «روضة المریدین» گفت: نسخه‌های دیگر یافت شده را به دلیل اتمام کار مورد بررسی قرار ندادیم.
 
وی در پاسخ به پرسشی درباره سبک تصحیح و نشان دادن اختلاف بین نسخه‌ها گفت: برای تصحیح این اثر از شیوه «ساز و کار انتقادی» که ابداع یک محقق آلمانی است، استفاده کردیم.
 
سوری یکی از نکات جالب توجه این رساله را یافتن سه جمله فارسی در رساله «روضة المریدین» دانست و گفت: فهرست آیات، احادیث و منابع احصا شده درباره این نسخه نیز در پایان کتاب گردآوری شده است.
 
بنا به گفته محمد سوری، قرار است «روضة المریدین» از سوی انتشارات هرمس منتشر و راهی بازار کتاب شود.