به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست معرفی کتاب «دایرة‌المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی (ره)» با حضور حامد کفاش، مدیر انتشارات سایان، جعفر شیرعلی نیا، نویسنده و مدیر محتوایی و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران همزمان با بیست و هفتمین سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) چهارشنبه 13 خرداد 1395 در سالن نمایش فرهنگسرای مهر برگزار شد.

شیرعلی نیا، نویسنده کتاب دائره‌المعارف مصور تاریخ زندگی امام خمینی (ره) در این نشست گفت: این کتاب روایتی از سال‌های زندگی امام خمینی (ره) است؛ روایتی از فراز و فرود 86 سال زندگی ایشان، از روز تولدش در مهرماه سال 1281 تا 14 خرداد 1368. کتاب روایتی مصور از زندگی روح‌الله خمینی در یکی از پرفراز و نشیب‌ترین دوران تاریخ ایران به‌شمار می‌آید.
 
وی افزود: برای نگارش این کتاب از منابع متعددی که در این سال‌ها درباره زندگی امام خمینی و تاریخ این دوران طولانی منتشر شده است، بهره برده‌ام؛ از کتاب‌های تاریخی و تحلیلی تا خاطرات منتشر شده. در استفاده از خاطرات، تجربه بیست اثر پیشینم را به کار بسته‌ام تا از خاطراتی که شواهد و قرائن تاریخی، درستی و دقتشان را نشان می‌دهد استفاده کنم. خاطرات بسیاری کنار گذاشته شد زیرا با قدری بررسی مشخص می‌شد فاقد دقت تاریخی است؛ هرچند می‌توانست بر جذابیت و خواندنی‌تر شدن کتاب بیفزاید اما از استناد اثر کم می‌کرد.
 
کتابی برای تمام قشرها
شیرعلی نیا درباره وجود روایت‌های متعدد درباره زندگی حضرت امام (ره) گفت: یکی از مشکلاتی که دچارش هستیم، این است که جامعه ایرانی شفاهی پسند شده است که البته، شفاهی بودن از جهاتی مزایایی دارد و از جهاتی آسیب‌هایی به آن وارد است. ممکن است شفاهیات متعدد سبب تلاطم ذهنی شود، گاهی اوقات روایت‌ها دست به دست شده و با اصل واقعه متفاوت شده است. فضای ایجاد شده در این کتاب ضمن پژوهشی و علمی بودن، مخاطبش را مربوط به قشر خاصی نمی‌داند. تمام قشرها باید بتوانند کار را ببینند، بخوانند و استفاده کنند و در پایان کتاب به جمع‌بندی‌هایی از زندگی حضرت امام (ره) و تاریخ جنگ برسند تا به مواردی که به صورت شفاهی رسیده‌اند با معیاری محک بزنند و به نتایجی برسند.
 
وی ادامه داد: ما نمی‌خواهیم روایت ما خوشایند همه باشد و به همین دلیل روایت ما خلاصه شده به نقاط قوت و حماسه نیست، بلکه در کتاب‌هایمان به زاویه‌ای نگاه کرده‌ایم که روایتی از فراز و فرود موضوع و زندگی باشد. دقیقاً نمی‌توانیم هیچ روایتی را رد کنیم و یا بگوییم که روایتی کامل از حضرت امام (ره) است، علتش نیز این است که فضای سیاست زده‌ای حاکم است و به همین دلیل باید به مطالعه روی بیاوریم و فقط براساس شنیده‌ها و خاطره‌ها قضاوت نکنیم.
 
شیرعلی نیا به اهمیت مردم در نگاه حضرت امام خمینی (ره) اشاره کرد و گفت: حضور مردمی در نگاه امام (ره)، یک نگاه محوری است و هرگز در طول تاریخ تغییر نکرده است. امام همواره به آگاهی مردم تاکید داشتند و مهم‌ترین دغدغه امام، مردم بوده است. حضرت امام خمینی (ره) مسائل سیاسی را گاهی اوقات به نوعی پیش می‌برد که مردم ناامید نشوند و مدارای امام با آقای بنی صدر در همین راستا بود زیرا بنی صدر رأی مردم را داشت و امام (ره) به گونه‌ای با بنی‌صدر مدارا کرد که مردم متوجه شدند بنی صدر کسی نبود که مردم به او رأی بدهند. امام (ره) همواره از تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده به دور بودند و افق بالاتری را می‌دیدند.
 
نویسنده کتاب گفت: کاری که در کتاب کرده‌ایم این است که شرایط را به خوبی باز کرده‌ایم و اگر کسی حرفی داشته است، حرف او را نیز آورده‌ایم. به سوژه اصلی کتاب وفادار بوده‌ایم و جانبداری خاصی نکرده‌ایم. لحن به کار رفته در کتاب برای تمامی شخصیت‌ها محترمانه است زیرا ما در تاریخ به دنبال بهشتی و جهنمی کردن آدم‌ها نیستیم بلکه شرایط را باز کرده‌ایم و خیلی جاها این شرایط پذیرفته شده است.
 
وی ادامه داد: به غیر از مواردی خاص به مصاحبه روی نیاوردم. بسیاری از همراهان امام در مقاطع مختلف در مصاحبه‌های متعدد حرف‌هایشان را گفته‌اند و از مقابله آن چند مصاحبه بهتر می‌توان به حقیقت اتفاقات نزدیک شد. از سوی دیگر از برخی دوره‌های زندگی امام خمینی (ره) بیش از نیم قرن می‌گذرد و رجوع به حافظه‌ها پس از این مدت طولانی چندان صحیح به نظر نمی‌رسد. اسناد و آثار منتشر شده منابع بهتری هستند.
 
شیرعلی نیا درباره منابع مورد استفاده در این کتاب گفت: برای نگارش این کتاب از منابع متعددی که در این سال‌ها درباره زندگی امام خمینی (ره) و تاریخ این دوران طولانی منتشر شده است استفاده کرده‌ام که از آن جمله کتاب‌های تاریخی و تحلیلی تا خاطرات منتشر شده قابل ذکر است. از جمله منابع اصلی کتاب، مجموعه ارزشمند صحیفه امام (مجموعه سخنرانی‌ها٬ پیام‌ها و نامه‌های امام) و آثار منتشر شده از امام خمینی (ره) که به همت موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) به صورت الکترونیکی منتشر شده است.
 
به‌کارگیری تصاویر دیده نشده
شیرعلی نیا ویژگی مهم این کتاب را مصور بودن آن دانست و ادامه داد: در این کتاب بیش از 1200 تصویر از متن، حاشیه و زمانه سید روح‌الله خمینی می‌بینید که با هنرمندی سلمان رئیس عبداللهی، مدیر هنری این اثر صفحات دیدنی و خواندنی فراهم آورده است که 300 تصویر آن از امام (ه) و سایر تصاویر مربوط به وقایع تاریخی این دوره از سال 1281 شمسی تا 1368 است. بسیاری از این تصاویر اغلب دیده نشده‌اند. این عکس‌ها از آرشیوهای مختلفی تهیه شده است که منبع هر کدام از عکس‌ها و عکاسانش در پایان کتاب در بخش نمایه عکس‌ها آمده است. تمامی عکس‌های کتاب دارای شناسنامه و اطلاعاتی است که مخاطب را در جریان ارتباط این عکس با متن کتاب قرار می‌دهد.

به گفته شیرعلی نیا، این کتاب دوازده فصل دارد که هر کدام به بخش‌هایی کوچک‌تر تقسیم شده و گاهشمارهایی که مخاطب را در سیر حوادث قرار می‌دهد که به قرار زیر است: فصل اول: تلخ و شیرین خمین، فصل دوم: کلاه پهلوی، فصل سوم: در کشاکش سیاست، فصل چهارم: زمزمه‌های مرجعیت، فصل پنجم: اعتراض به آمریکا٬ تبعید به ترکیه، فصل ششم: روایت سال‌های نجف، فصل هفتم: روزهای پاریس، فصل هشتم: به سوی سرنوشت، فصل نهم: از مقاومت تا پیروزی، فصل دهم: چپ‌ها و راست‌ها، فصل یازدهم: پیروزی‌ها و شکست‌ها، فصل دوازدهم: آخرین روزها آخرین حرف‌ها.
 
نویسنده این کتاب، ویژگی مهم این دائره‌المعارف را بررسی سیر جامع و کامل زندگی امام خمینی (ره) در قبل و بعد از انقلاب دانست و گفت: بسیاری از وقایع تاریخی زندگی ایشان از وقایع مشروطه و جنگ‌های جهانی و حضور ایشان در حوزه علمیه و انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی مرور شده است. این کتاب تلاشی است برای ارائه چهارچوبی تاریخی از زندگی رهبر انقلاب اسلامی ایران، بدیهی است در یک کتاب نمی‌توان به تمام ابعاد زندگی ایشان پرداخت اما سعی کرده‌ایم روایت کاملی باشد و امید آن که پایه‌ای مناسب برای تولید آثار بعدی به‌شمار آید.
 
وی با طرح این پرسش که چرا با وجود آنکه 27 سال از درگذشت رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی می‌گذرد، جز کتابی بسیار مختصر، کتاب دیگری که تمام تاریخ زندگی این رهبر بزرگ را به رشته تحریر در آورده باشد، موجود نیست؟ گفت: این کتاب برای نظارت و بررسی و دریافت مجوز در اختیار موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قرار گرفت. هدف موسسه پیراستن کتاب از غلط‌ها و بی دقتی‌های احتمالی بود. دقت‌های عالمانه و موشکافانه تاریخی کتاب سبب شد این اثر دقیق‌تر شود و اثر گذارتر باشد.
 
این پژوهشگر یادآور شد: هیچ کتابی خالی از نقص نیست، آن هم اثری با این ابعاد گسترده از متن و عکس. در انتخاب عکس‌ها به اطلاعاتی که منبع تهیه عکس داده است توجه کرده‌ایم و علاوه بر آن، تحقیق کرده‌ایم تا اطلاعات درست باشد. با این حال ممکن است مخاطبان و صاحب‌نظران اطلاعاتی داشته باشند که بتوانند دقت‌ها را افزایش دهد و کتاب را از اشتباهات احتمالی بپیراید.
 
شیرعلی نیا در بخشی از صحبت‌های خود نبود آرشیو منسجم با قابلیت دسترسی و جست و جوی دقیق و سریع را از سختی‌های تولید آثار مصور دانست و گفت: بی‌دقتی در ورود اطلاعات عکس‌ها و همچنین مناسب نبودن نرم افزارهای مورد استفاده در تهیه آرشیوها، زمان برای جست‌وجوی عکس را طولانی و گاه یافتن برخی عکس‌ها را که مطمئن هستید در آرشیو موجود است به یک فرآیند پیچیده بدل می‌کند که از سختی‌های کار ما بود.
 
قرارگیری مخاطب در فضای تاریخی
حامد کفاش، مدیر انتشارات سایان در این نشست تخصصی گفت: 4 سال است که با جمعی از جوانان علاقه‌مند فضایی را تعریف کرده‌ایم تا بتوانیم درباره انقلاب اسلامی ایران کتاب‌هایی را برای نسل جدید کشور تألیف کنیم. برای نسل بعد از دهه 60 همواره این سؤال وجود دارد که کدام روایت درست است؟! لازمه دستیابی به روایت صحیح را مطالعه عمیق از ابتدا تا انتهای زندگی حضرت امام (ره) است. کمبود منابع سبب شده است که گاهی اوقات مطالعات سطحی باشد و کمتر به عمق مطب توجه شود.
 
وی با ابراز تأسف از نبود منابع مطالعاتی مرجع و کامل درباره تاریخ انقلاب اسلامی ایران و زندگی بزرگان انقلاب افزود: منابع کامل خیلی کم یا محدود است و این برای ما جرقه‌ای بود تا برای روایت تاریخ دست به کار شویم. کارمان را با روایت تاریخ جنگ ایران و عراق شروع کردیم. سبک کارهایمان مصور است، به طوری که همزمان با متن تصاویر را می‌بینید و خود را در حادثه احساس می‌کنید، کار با متن و تصویر پیش می‌رود و سعی شده است که مخاطب خود را در آن فضای تاریخی خس کند.
 
کفاش درباره کتاب‌های منتشر شده توسط این انتشارات توضیح داد: کتاب تاریخ مصور جنگ، کتاب تاریخ زندگانی حضرت امام (ره) و کتاب زندگانی مقام معظم رهبری را اخیراً کار کردیم. سعی ما این است که در تاریخ انقلاب اسلامی، حداقل تاریخ زندگی انسان‌های تاثیرگذار در انقلاب اسلامی ایران از جمله روسای جمهوری، نخست وزیرها و نهادهایی که در انقلاب متولد شدند، همانند شورای نگهبان، سپاه پاسداران و جاهای دیگر را به گونه‌ای معرفی کنیم که وقتی مخاطب آن را ورق می‌زند، بتواند آن طوری که بوده این فضا را حس کند و علت تصمیمات را درک کند. به همین دلیل جذابیت‌های بصری آن بالاست. انتشارات بخش خصوصی است و به هیچ نهاد و ارگانی وابستگی نداریم و از منابع خودمان استفاده می‌کنیم و تلاش ما این است که کار را به دست مخاطب‌هایمان در کتابفروشی‌ها برسانیم.