دکتر عبدالحسن بصیره، ویراستار علمی نخستین فرهنگ فیزیک فارسی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) در ارزیابی وضعیت کتابهای علمی برای مخاطب عام با اشاره به دوران نوزایی علم اظهار کرد: دوران نوزایی علم در اروپا، مقطعی بعد از شکوفایی علم در ایران و کشورهای اسلامی است. نوزایی علم، زمانی به وقوع پیوست که اربابان کلیسا، تحجر و جزماندیشی را تبلیغ و مردم را به خرافهپرستی دعوت میکردند؛ در این دوران نقش عالمان و متفکران بسیار مهم جلوه کرد.
عضو اتحادیه انجمنهای علمی-آموزشی معلمان فیزیک ایران افزود: تالیف کتابهای علمی و پرداختن به علم، تنها یک بخش از ایجاد تامل، تفکر و پرسشگری در مقابل شیوه اربابان کلیسا بود. چراکه علم یا دانش، خود به خود موجب شکلگیری تفکر میشود. انتقال دانش از سوی عالمان تا زمان مایکل فارادی انگلیسی ادامه پیدا کرد. این دانشمند هفتهای یکبار با حضور در یکی از پارکهای لندن و انجام آزمایشهای علمی، پاسخگوی پرسشهای مردم بود. شیوهای که با انتشار کتاب به زبان ساده مانند نوشتههای جرج گاموف ادامه پیدا کرد. مطالعه این دسته از کتابها موجب شکلگیری حس پرسشگری و کاوشگری در یک نسل را فراهم کرد.
ترجمه کتابهای علمی در ایران حرکتی خودجوش است
بصیره با اشاره به وضعیت آموزش علوم مختلف در ایران ادامه داد: دانشگاه در ایران با توجه صِرف به انتقال دانش و نه ایجاد حس پرسشگری و البته با تقلید از نظام آموزش در اروپا شکل گرفت. آموزش عالی و نظام آموزش و پرورش در ایران کمتر به ایجاد تامل و تفکر در میان دانشجویان و دانشآموزان توجه داشت؛ بهعبارت دیگر با تاسیس دانشگاه در ایران تلاشهای خودجوش برخی از افراد زمینهساز حرکتهای علمی شد که البته بسیار با اهمیت است.
این استاد بازنشسته دانشگاه گفت: دانشآموختگان دهه 40 که به کاوشگری و پرسشگری اعتقاد داشتند، جریان تالیف و ترجمه کتابهای علمی برای مخاطب عام را شکل دادند. «چه میدانم» از جمله کتابهای قابل توجه این دوران است؛ ترجمه کتابهای «گاموف» و «آسیموف» نمونههای دیگر تلاش نخستین دانشآموختگان دانشگاه در ایران یا افراد دغدغهمند مقوله آموزش به حساب میآید. شاید در این دوران انتشار کتاب تالیفی را کمتر شاهد هستیم اما حتی انتخاب عنوان برای مجموعه «چه میدانم» نیز بسیار قابل تامل و مایه ایجاد حس پرسشگری است. نباید فراموش کرد که توجه به ترجمه موجب شده تا تالیف نیز تقویت شود.
تحولات اجتماعی تالیف و ترجمه را کاهش داد
بصیره در بیان دلایل افول جریان تالیف و ترجمه کتابهای علمی برای مخاطب عام اظهار کرد: به مرور زمان با توجه به تحولات سیاسی و اجتماعی شاهد افول سنت حسنه تالیف و ترجمه کتابهای علمی برای مخاطب عام هستیم؛ بنابراین مردم بیشتر به کتابهای سیاسی و اجتماعی تمایل دارند که زمینهساز بیتوجهی به کتابهای علمی برای عامه شد؛ علاوه براین پدیده یا اپیدمی تحصیل در دانشگاه و کنکور در این دوران شکل گرفت. با توجه به شکلگیری این موج در کشور برخی سُفرههایی را با نام «آموزشهای تستی» گشودند که منجر به کاهش حس پرسشگری در نوجوانان شد.
وی با انتقاد از عملکرد وزارت آموزش و پرورش در مواجه با آموزشهای تستی افزود: متاسفانه آموزش و پرورش در زمان تولد آموزشهای تستی اقدام موثری را صورت نداد. نتیجه این بیتوجهی نیز شیوع این نوع آموزش در همه مقاطع از جمله ابتدایی است؛ بهطوری که معلمان، کتابهای چهار جوابی را به دانشآموزان پیشنهاد میدهند. افزایش تعداد دانشگاهها و داوطلبان و دانشآموختگان را به فال نیک میگیرم اما بهرهبرداری نادرست و تبلیغی و درگیر کردن خانوادهها با کتابهای تستی، نتایج نامطلوبی به بار آورد؛ با وجود شیوه تفکر تستی یا آموزش کپسولی، چگونه میتوان انتظار پرورش نسل متفکر، پرسشگر و کاوشگر داشت؟!
این ویراستار علمی با اشاره به نتیجه پرورش نسل متاثر از کتابهای تستی ادامه داد: بهخاطر دارم دانشجویان چند دهه گذشته در طرح پرسش از نسل حاضر بسیار پیشرو بودند؛ بهعبارت دیگر دانشجویان امروز نمرهپرست هستند. همه این پدیدهها در مقاطع ابتدایی ریشه دارد و نقش حرکتهای فردی در این شرایط مشخص میشود. افرادی که با ترجمه و حتی پراکندهنویسی در مسیر توسعه علم تلاش کردند. معلمان از جمله اعضای اتحادیه معلمان فیزیک که با هزینه شخصی و ایجاد روشهای نوین در عرصه آموزش فعالیت میکنند از این دسته هستند؛ اما این شیوه باید نظاممند شود.
توسعه پایدار از نتایج تربیت نسل پرسشگر است
بصیره با تاکید بر لزوم تربیت نسل پرسشگر گفت: علم و نسل پرسشگر زمینهساز توسعه پایدار و شکلگیری تحولات اجتماعی است. معلمان از یک سو و جامعه بهطور کلی و البته سیاستمداران نباید از پرسشگری واهمه داشته باشند. دانشجوی پرسشگر نیز استاد را به مطالعه و تامل وامیدارد. ترجمه مشترک کتاب دانشجو، استاد و تولید مقاله از نتایج نسل پرسشگر است.
سهشنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۵ - ۱۰:۰۰
نظر شما