خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- سودابه قیصری: سالار عثمان معاون وزارت فرهنگ و جوانان اقلیم کردستان عراق، دکترای فلسفه­ ادبیات دارد. او 9 کتاب نوشته، 2 کتاب در دست چاپ دارد و همه­ کتاب­‌هایش در حوزه­ ادبیات، روزنامه‌نگاری و سیاست است. در حاشیه­ نمایشگاه کتاب سنندج با وی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید:

هدف و استراتژی وزارت فرهنگ و جوانان چیست؟
چشم‌اندازی را با همکاری صاحبان نظران حوزه­ فرهنگ تدوین کردیم. همه این چشم‌انداز را بررسی کرده و نظرات خود را دادند و پس از تکمیل به عنوان برنامه عملیاتی فرهنگ، ادبیات، هنر، ورزش، جوانان و اطلاع رسانی و مدیا ارایه شد. والاترین هدف ما تربیت کُردهایی روشنفکر و آگاه است و چشم انداز در همین راستا تدوین شده.

برای دستیابی به این هدف چه کرده و چه می­‌کنید؟
طی 27 سال اخیر (از سال 1991) استراتژی این بود که کتاب­‌های زیادی بین مردم توزیع شود. الان با توجه به شرایط عراق، منطقه و اقلیم کرستان که مبحث ترور و تکفیر زیاد شده، روی حوزه­ کتاب و فرهنگسازی برای تلطیف افکار و متعادل کردن مردم کار می‌­شود. ما روی صلح‌طلبی، تعادل و تلطیف کار می‌کنیم. آخرین فعالیت، برگزاری کنفرانس فرهنگ و ترور و تکفیر در دسامبر 2017 با حضور روشنفکران و دانشگاهیان اقلیم کردستان بود که خروجی آن به عنوان اولویت وزارتخانه به سایر مردم کردستان تعمیم داده و ترویج شود. هدف دوم ایجاد ارتباط فرهنگی با خارج اقلیم و کشورهای همسایه است. به عنوان نمونه حضور در نمایشگاه کتاب سنندج و حضور ناشران اقلیم در آن و طی چند روز آینده، در هفته­ فرهنگ کُردی در بغداد است.

پروسه­ نشر کتاب در اقلیم کردستان چگونه است؟
برای ما فقط دو خط قرمز وجود دارد که باید در کتاب­‌ها لحاظ شود: یکی امنیت مردم و دوم اینکه به آیین، مذهب و اعتقاد هیچ شخصی توهین نشود و احترام گذاشته شود.

وضعیت هزینه‌های چاپ کتاب چگونه است و وزارت فرهنگ چه نقشی در حمایت آن‌ها دارد؟
وزارت فرهنگ هر کتابی دریافت کند را رایگان چاپ می­‌کند و 50 تا 100 عدد آن را به خود نویسنده هدیه می­‌دهد.

یعنی ناشر خصوصی وجود ندارد؟
وجود دارد ولی ناشران خصوصی با توافق نویسنده، گاهی از او پول می­‌گیرند گاهی هم به او پاداش می­‌دهند. به مشهور بودن نویسنده بستگی دارد و ممکن است از 10 تا 50 درصد سهم بگیرد.

تفاوت وزارت فرهنگ و بخش خصوصی در پذیرش کتاب چیست؟ آیا وزارتخانه ضوابط خاصی برای پذیرش کتاب دارد؟
بخش خصوصی بازار فروش بهتری دارد ولی بخش دولتی تضمینی برای فروش ندارد. دولت کتاب را می­‌خرد و 100 نسخه به نویسنده می­‌دهد. اما در بخش خصوصی با توافق است. بقیه­ 100 نسخه کتاب در بخش دولتی فروخته شده و به خزانه­ دولت واریز می­‌شود. پول دیگری به نویسنده پرداخت نمی­‌شود. قانونی داریم که هر نویسنده­ای باید حداقل 30 کتاب از تالیف خود را به کتابخانه­ محل سکونتش هدیه دهد.

سیستم حمایتی خاصی برای نویسندگان وجود دارد؟
بیش از 75 درصد ادبا، نویسندگان و هنرمندان اقلیم حقوق ماهانه دریافت می­‌کنند، درنتیجه، کتابی که تالیف می­‌کنند، به نوعی ادای وظیفه به خود و مردم‌شان است، 25 درصد مابقی یا از آموزش و پرورش، وزارت علوم یا سایر وزارتخانه­‌ها حقوق می­‌گیرند.

آیا حقوق گرفتن 75 درصد افراد، آن‌ها را وابسته به دولت نمی­‌کند؟
خیر، خیلی آزادند. بسیاری از آن‌ها از حکومت انتقاد می­‌کنند، تظاهرات یا تحصن می­‌کنند، در خیابان­‌ها راهپیمایی می­‌کنند. با حقوقی که به آن‌ها می­‌دهیم، آن‌ها را وامدار خود نمی­‌کنیم. بحث دولتی کردن نیست؛ بلکه حمایت از فرهنگ و هنر را وظیفه­ خود می­‌دانیم.

طی چند سال اخیر، در صنعت نشر چه قدر پیشرفت داشته‌اید؟
طی 3 سال اخیر، به دلیل جنگ با داعش، اقلیم با مشکلات بزرگی مواجه شده بویژه اقتصادی و به همین دلیل به ناچار مجبور شدیم اعتبارات بخش نشر را کاهش دهیم که اثر بدی بر چاپ کتاب داشته و اولویت به سمت حفظ جان و مال مردم سوق پیدا کرده اما در کنار این مقاومت و دفاع همه جانبه، فعالیت فرهنگی تداوم داشته ولی بی‌تردید کمرنگ‌تر از گذشته شده( 70 درصد کاهش داشته)؛ زیرا حکومت مرکزی عراق اعتباراتی به اقلیم می­‌داد و اقلیم هم آن را به حوزه­ فرهنگ اختصاص می­‌داد. اما حدود 4 سال است اعتباری از بغداد دریافت نکرده‌­ایم و متاسفانه بزرگ‌ترین جنگ دنیا و طولانی‌ترین مرز را با دژخیمان داعش داشتیم.

تبادل فرهنگی بین اقلیم و ایران تا چه اندازه روی فرهنگ و بخش کتاب و نشر تاثیر داشته؟
انسان با ارتباط انسان است و تعاملات و ارتباط کردستان عراق با ایران به قدمت تاریخ است. شاید به دلیل مباحث سیاسی، گاهی مرزهای خاکی یا قراردادی بسته شود، اما هیچ دولتی، هیچ سیاستمداری نمی­‌تواند مرزهای فرهنگی و هنری را سد کند. به عنوان مثال حسن زیرک(ترانه‌سرا و خواننده) هنرمند استان کردستان ایران، همان‌طور که در تهران، مهاباد، سنندج و جاهای دیگر به فعالیت هنری مشغول و مورد استقبال مردم ایران بود، در شهرهای اقلیم کردستان مانند اربیل و سلیمانیه نیز مورد استقبال گرم مردم بود. همین طور ادبا، شعرا و عرفای کردستان عراق مورد استقبال ایرانیان بوده­‌اند.

می‌­توانم به حکیم عمر خیام اشاره کنم که نه تنها مردم ایران و مناطق کردنشین و خاورمیانه به او ارادت ویژه‌ای دارند، بلکه برای همه­ جهانیان به یک برند تبدیل شده؛ این یعنی فرهنگ و هنر مرز نمی­‌شناسد.

چند درصد نویسندگان و شعرای کرد ایرانی، کتاب­هایشان را در اقلیم چاپ می­کنند؟
آمار نمی­گیریم چون تمایزی بین کردهای ایران، خودمان و کردهای دنیا قائل نیستیم و همه را یکی می‌دانیم. همه امتیازاتی که برای نویسندگان شهروند خود قائلیم، برای تمام کردهای ایران هم قائلیم. محدودیتی نداریم. علاوه بر ایرانی‌­ها، کردهای اروپا، ارمنستان و ترکیه هم در اقلیم کتاب چاپ می‌­کنند.

تیراژ معمول کتاب چقدر است؟
1000 نسخه.

استقبال مردم از کتاب چگونه است؟
چندان خوب نیست. متاسفانه مردم خاورمیانه اهل کتاب خواندن نیستند. فکر می‌­کنم ایران در منطقه بالاترین سطح مطالعه را دارد.

چه نوع کتاب­‌هایی بیشتر استقبال می­‌شوند؟
بیشتر کتاب­های ادبی و جامعه شناسی.

مطالعه در کل عراق در چه وضعی است؟
عراق از اقلیم هم بدتر است.

آیا تحقیق شده که چرا میزان مطالعه پایین است؟
سه سال پیش یک کنفرانس علمی در دهوک با محور کتاب و کتابخوانی برگزار کردیم که پژوهشگران کشورهای اروپایی، عربی و مناطق کردنشین در آن شرکت کردند. به دو نتیجه کلی رسیدیم؛ مردم خاورمیانه آن چنان دوستی و احساس نزدیکی با کتاب و کتابخوانی ندارند و به عنوان فرهنگ نهادینه نشده، دومین مبحث تاثیر شبکه­‌های مجازی و اینترنت است که با پیشرفت زیرساخت­‌ها در اقلیم و خاورمیانه، نگاه مردم از مطالعه و کتاب به سوی فضای مجازی گسیل داده شده.

برای مقابله با این شرایط چه برنامه‌­هایی پیش‌بینی شده؟
رسانه­‌ها را موظف کردیم برای ترویج کتابخوانی فعالیت‌شان را زیاد کنند، با این نگاه که به مردم القا کنند هیچ چیز جای کتاب و مطالعه را نمی‌گیرد، چون معتقدیم کتاب سردمدار و امپراتور حوزه­ فرهنگ است و سایر ابزار حوزه­ فرهنگ باید پیرو آن باشد.

کاری برای گسترش کتاب­‌های صوتی انجام داده­‌اید؟
تولید کتاب­‌های صوتی چه توسط وزارت فرهنگ چه سایر وزارتخانه­‌ها، برای استفاده عموم بویژه نابینایان جزو فعالیت­‌هایی‌ست که همیشه دنبال کرده­‌ایم و در همین راستا، در شهر سلیمانیه رادیویی اختصاصی برای معرفی کتاب و ترویج کتابخوانی راه‌اندازی کردیم. در اربیل نیز رادیو کردستان هر شب، برنامه­ ویژه­ای را با عنوان «کتاب بهترین دوست و یاور» از رادیو پخش می­‌کند که به ترویج مطالعه، کتابخوانی و معرفی نویسندگان و فعالان حوزه­ کتاب اختصاص دارد.

از زمان شروع به کار این برنامه، چه تاثیری مشاهده شده؟
خیلی تاثیرگذار بوده.

چگونه به این نتیجه رسیدید که تاثیر گذار بوده؟
نظرسنجی از مردم و دریافت نتیجه این نظرسنجی.

برنامه‌تان برای آینده نزدیک چیست؟
برای آینده چشم‌اندازی تدوین شده تا از همه­ ابزارهای حوزه­ فرهنگ و هنر استفاده کنیم، چه تاتر، چه کنفرانس‌­ها و نشست­‌های تخصصی. به عنوان یک شخص، آرزویم این است که هر شخصی، همیشه کتابی در دست داشته و مطالعه کند و در جایگاه حقوقی خودم به عنوان معاون وزیر فرهنگ، آرزوو چشم انداز وزارتخانه­ ما این است که انسانی روشنفکر، کتابخوان و معتدل تربیت کنیم.