به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) مجموعه سه جلدی «مجموعه مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران: نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا» از سوی انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران منتشر شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «ادراکات، نگرانی‌ها و ملاحظات امنیتی عمده کشورها در منطقه غرب آسیا چنان در هم تنیده و به هم پیوسته است که عملا نمی‌توان امنیت ملی آنان را کاملا مجزا و مستقل از هم تصور و تلقی کرد. به گونه‌ای که امنیت ملی کشورهای این منطقه در چهارچوب امنیت ملی کشورهای تشکیل دهنده آن به شمار می‌رود. چیستی و چگونگی نظم امنیتی منطقه‌ای به ویژه یکی از اولویت‌ها و ارجحیت‌های امنیت ملی در قدرت‌های منطقه‌ای و قدرت‌های بزرگ نقش آفرین در آن است.
نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا، به هر معنا و مفهومی که تعریف و تلقی شود، در حال تحول و دگرگونی‌های شکلی و ماهوی است. چون از یکسو پس از 11 سپتامبر 2001 و بیداری اسلامی، منطقه در سطح درونی در پنج بعد ساختاری، کارگزاری، هنجاری، الگوهای تعامل و ماهیت تهدیدات، دستخوش تغییر و تحول شده است. به لحاظ ساختاری، سطح توزیع قدرت در بین واحدها متحول و دگرگون شده است. به لحاظ ساختاری، سطح و توزیع قدرت در بین واحدها متحول و دگرگون شده است. به گونه‌ای که تعادل و توازن قوای پیشین به هم خورده و موازنه قوای دیگری در حال شکل‌گیری است.
از منظر کارگزاری نیز، بازیگران نقش آفرین مطنقه‌ای و فرا منطقه‌ای در دو سطح دولتی و غیر دولتی تغییر و تحول یافته‌اند. ظهور گروه‌های تروریستی و دولت‌های ضعیف در این میان مشهودتر است. در پی تغییر و تحول هنجارها و قواعد رفتاری حاکم بر منطقه، ساختار غیرمادی و انگاره‌ای ان نیز متحول شده است. بر آیند این تحولات سه گانه، تغییر الگوهای تعامل در سطح منطقه بوده است. به گونه‌ای که دو الگوی تعامل متعارض ستیزش و همکاری در دو اردوگاه رقیب در غرب آسیا شکل گرفته است. سر انجام تهدیدات امنیتی در درون منطقه غرب آسیا نیز دستخوش تغییر و تحول ماهوی و شکلی شده است.»
در ادامه نیز می‌خوانیم: «تهدیدات ناشی از تروریسم تکفیری در رأس این تهدیدات تحول‌یافته قرار دارد. در سطح برون منطقه‌ای، دگرگونی در نظام بین‌الملل، نقش‌آفرینی بازیگران فرامنطقه‌ای، ماهیت و کارکرد منطقه‌گرایی و ماهیت و شکل تهدیدات فرامنطقه‌ای، نظم امنیتی در غرب آسیا را متحول ساخته است. ساختار دوقطبی نظام بین‌الملل پس از فروپاشی شوروی و سپس 11 سپتامبر 2001 تغییر کرده است. اگرچه در مورد ساختار جایگزین اختلاف‌نظر وجود دارد، ولی هیچ تردیدی نیست که نظام بین‌الملل مستقر دیگر ساختار دوقطبی ندارد.
با توجه به تعامل و کنش و واکنش نظام‌های منطقه‌ای و نظام بین‌الملل، تغییر ساختار نظام بین‌الملل مستقیماً بر ماهیت و شکل نظام و نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا تأثیر می‌گذارد. همچنین، تغییرات ساختار هنجاری لیبرال نظام بین‌الملل بی‌واسطه و با واسطه نظم امنیتی در غرب آسیا را متأثر ساخته است. به‌ویژه تأثیر تعارض هنجارها و ارزش‌های لیبرال با ارزش‌ها و هنجارهای اسلام سیاسی، چشمگیرتر بوده است.
بازیگران فرامنطقه‌ای، به عنوان متغیرهای مداخله‌گر در نظام منطقه‌ای غرب آسیا، نیز دستخوش تغییر و تحول شده‌اند. از یکسو، آمریکا پس از یک دوره مداخله نظامی مستقیم و اشغال سرزمینی در منطقه، درصدد بازتعریف نقش و حضور خود برآمده است. از سوی دیگر، روسیه و چین، به عنوان قدرت‌های بزرگِ رقیب آمریکا، در تلاشند تا حضور پررنگ‌تر و تأثیرگذارتری در منطقه ایفا کنند. این حضور، به ویژه پس از توافق هسته‌ای برجام بین ایران و گروه 1+5 و بحران سوریه مشهودتر و ملموس‌تر است. زیرا، در پرتو مناسبات قدرت‌های بزرگ، نقش منطقه غرب آسیا در معادلات قدرت جهانی برای دو کشور روسیه و چین افزایش یافته است. اروپا، چه در قالب اتحادیه اروپا و چه کشورهای مستقل اروپایی مانند انگلستان و فرانسه نیز در حال بازتعریف و بازسازی نقش سنتی خود در غرب آسیا هستند.
ظهور منطقه‌گرایی نوین و ارتقاء نقش و کارکرد مناطق در امنیت بین‌المللی، تحول دیگری است که نظم امنیتی در غرب آسیا را متأثر ساخته است. در منطقه‌گرایی نوین، اول، روند همگرایی از پایین به بالاست. به گونه‌ای که نقش بازیگران غیردولتی در شکل‌گیری آن بیشتر از گذشته است. دوم، برخلاف منطقه‌گرایی قدیم، نقش مناطق و قدرت‌های منطقه‌ای در تعیین و تأمین امنیت بین‌المللی در منطقه‌گرایی نوین به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته است. سوم، منطقه‌گرایی نوین صرفاً برحسب همگرایی و همکاری نظامی تعریف نمی‌شود، بلکه منطقه‌گرایی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی نیز ارزش و اهمیت یافته است. این تحول، به ویژه متضمن برجسته شدن ابعاد غیرنظامی در الگوی نظم امنیتی منطقه‌ای است.
سرانجام، تغییر شکلی و ماهویِ تهدیدات برون منطقه‌ای نسبت به منطقه غرب آسیا، نظم امنیتی مستقر در آن را متحول می‌سازد. مداخله نظامی و غیرنظامی قدرت‌های فرامنطقه‌ای، به ویژه آمریکا، و رقابت‌های قدرت‌های بزرگ در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای، باعث شکل‌گیری تهدیدات برونزاد در غرب آسیا شده است. ظهور این تهدیدات برون منطقه‌ای چنان با تهدیدات درون منطقه‌ای پیوند خورده است که نظم امنیتی در غرب آسیا را عمیقاً دگرگون ساخته است.
افزون بر این، تنوع و تعارض رفتار و رویکرد بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تعیین‌کننده در غرب آسیا نسبت به نظم امنیتی منطقه‌ای نیز عامل تحول‌آفرین دیگر است. از یکسو، بعضی از بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان از وضع و نظم موجود ناراضی هستند و در تلاشند تا نظم مطلوب خود را مستقر سازند. از سوی دیگر، برخی از قدرت‌های منطقه‌ای، مانند جمهوری اسلامی ایران، با هدف مدیریت منازعات، درصدد حفظ و سپس اصلاح وضع موجود و برقراری نظم امنیتی پایدار هستند. به نظر این دسته از بازیگران، حفظ ثبات و امنیت منطقه‌ای اولویت و ارجحیت دارد. همچنین، برخی از بازیگران منطقه‌ای رویکرد یکجانبه به نظم امنیتی منطقه‌ای دارند در حالی‌که گروه دیگر رهیافت چندجانبه‌گرایی را مناسب می‌دانند. سرانجام، نگاه و برآورد کوتاه‌مدت برخی از بازیگران منطقه‌ای در تقابل با نگاه راهبردی و بلندمدت بعضی دیگر از قدرت‌های منطقه‌ای به نظم امنیتی در غرب آسیا قرار دارد.
مجموع این تغییر و تحولات باعث شده است تا نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا در دستور کار و اولویت کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای قرار گیرد. جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین قدرت‌های منطقه‌ای باید درک درست و دقیقی از نظم امنیتی در حال شکل‌گیری در غرب آسیا داشته باشد. چون حفظ جایگاه منطقه‌ای و امنیت ملی ایران در گرو شناخت و شکل‌دهی به نظم امنیتی پایدار در منطقه است.»
به گفته دبیرخانه اولین کنفرانس امنیتی تهران، تلاش‌های بسیار زیادی در یک سال اخیر صورت گرفته است تا کنفرانس امنیتی تهران به عنوان کنفرانس امنیت بومی و اصیل در منطقه غرب آسیا به بهترین شکل ممکن برگزار شود. از بین 120 مقاله پذیرفته شده اولیه، بیش از 40 مقاله بعد از دو بعد داوری، توسط کمیته علمی همایش تایید شده است که جلد اول کتاب با ده مقاله نخستین از این مجموعه مقالات منتشر شده است. مقالات باقیمانده نیز قرار است در مجلدات بعدی منتشر شوند.
چیدمان مقالات بر اساس ترتیب موضوعی اعمال شده در پنل‌های همایش و نیز کتاب چکیده مقالات است.
اما در جلد دوم این اثر نیز بیست مقاله با عناوینی چون ناآرامی‌های عربی: مقدمه‌ای بر تغییر نظم غرب آسیا، نقش چالش‌های منطقه‌ای و نظم نوین امنیتی غرب آسیا در سیاست خارجی ایران بعد از انقلاب اسلامی، آثار امنیتی سناریوی پیوست ایران به بریکس در مواجهه با آمریکا و... آورده شده است.
در جلد سوم نیز 19 مقاله نهایی این کنفرانس که کلیدی و مهم بوده منتشر شده است. بر این اساس مقالات ذیل محورهای مبانی نظری ـ مفهومی و ماهیت نظم امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا، آینده و معماری نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا، ایران و نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای و نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب اسیا و اقتصاد سیاسی بین‌الملل و امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا ارائه شده‌اند.
در این جلد مقالاتی چون پیشران‌های نوظهور در نظم و امنیت غرب آسیا، ترکیه و نظم امنیتی غرب آسیا، موانع ساختاری هزژومنی منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، ایران و ثبات استراتژیک در غرب آسیا و .... مشاهده می‌شود.
مجموعه سه جلدی «مجموعه مقالات اولین کنفرانس امنیتی تهران: نظم امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا» با شمارگان هزار نسخه و به بهای 90 هزار تومان از سوی انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران منتشر شده است.
پنجشنبه ۱۴ تیر ۱۳۹۷ - ۱۵:۰۱
نظر شما