به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ایده‌ای رایج در میان متفکران عرصه تاریخ، زمان مناسب برای ورود یک واقعه تاریخی یا برهه زمانی به جمع وقایع تاریخی را 30 سال ارزیابی می‌کند. اما کتاب «تاریخ روابط بین‌الملل از 1945 تا 2008» که نسخه فرانسوی آن در سال 2008 منتشر شده و برای اولین بار در سال 1390 به زبان فارسی ترجمه شده است، بررسی تاریخ روابط بین‌الملل را تا بازه زمانی انتشار کتاب ادامه داده است.

منطق متفکرانی که برای ورود واقعه به عرصه تاریخ بازه زمانی قائل می‌شوند این است که بسیاری از روندهای تاریخی تا مدت‌ها بعد تبعاتی دارد که نمی‌توان بدون در نظر گرفتن آن تبعات به تحلیل آن روندها نشست. همچنین این را هم باید در نظر گرفت که اسناد طبقه‌بندی مربوط به روندها به ویژه در حوزه روابط بین‌الملل در بازه‌ای حداقل سی‌ ساله منتشر می‌شود و بدون دسترسی به این اسناد نیز نمی‌توان تحلیلی همه‌جانبه از یک روند یا یک واقعه تاریخی داشت.

با این اوصاف، موریس واعیس استاد روابط بین‌الملل موسسه علوم سیاسی پاریس با رویکردی مبتنی بر ساختارگرایی و با تحلیلی مبتنی بر چگونگی چینش اجزاء در ساختار روابط بین‌الملل، تاریخ روابط بین‌الملل را تا سال 2008 نوشته است و سید حامد رضیئی، استاد سابق زبان در دانشگاه‌های تهران و دانشکده روابط بین‌الملل کتاب واعیس را به عنوان جلد سوم از مجموعه کتاب‌های تاریخ روابط بین‌الملل منتشر کرده است. پیش از این، رضیئی تاریخ روابط بین‌الملل از 1800 تا 1945 را نیز در سه مجلد منتشر کرده بود. بخش اول از جلد اول کتاب که بازه زمانی 1800 تا 1871 را شامل می‌شود نوشته بنوا پلیستراندی بود. بخش دوم جلد اول (از 1871 تا 1914) و جلد دوم کتاب (1914 تا 1945) را نیز پی‌یر میلزا نوشته بود.



کتاب «تاریخ روابط بین‌الملل از 1945 تا 2008» 7 فصل دارد. فصل اول آن با نام تولد و رویارویی جهان دوقطبی (1945-1955) متمرکز بر مباحثی در زمینه تاسیس سازمان ملل، آغاز جنگ سرد و نیز تلاش ملت‌های تحت استعمار برای استعمارزدایی است.

در فصل دوم که همزیستی مسالمت‌آمیز (1955-1962) نام گرفته است، مباحث فصل اول در زمینه استعمارزدایی دنبال می‌شود و با تمرکز بر مسائل مرتبط با اروپای شرقی و به ویژه بحران‌های لهستان و مجارستان از یک‌سو و شکل‌گیری مجدد ساختارهای اروپایی در قالب پیدایش بازار مشترک اروپایی از سوی دیگر تحولات حاصله در بلوک‌های شرق و غرب مورد بررسی قرار می‌گیرد.

انتهای این فصل به بررسی در زمینه محدودیت‌های همزیستی مسالمت‌آمیز میان بلوک‌های جهانی اختصاص دارد و این همزیستی مسالمت‌آمیز که در قالب جنگ سرد متجلی می‌شود از تبعات مرگ استالین ارزیابی می‌شود. مرگی که به تغییر شکل در روابط دیپلماتیک میان شرق و غرب انجامید. تغییر شکلی که نمود در دیدارهای سران شرق و غرب در این بازه زمانی بود.

فصل سوم کتاب به دوران تنش‌زدایی در فاصله زمانی 1962 تا 1973 اختصاص دارد. در این بازه زمانی رقابت‌های تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی به توافق تسلیحاتی میان دو قطب انجامید. حل مشکلات مربوط به موشک‌های شوروی مستقر در کوبا، پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی و توافق‌های سالت 1 رخدادهایی بودند که به کنترل رقابت‌های تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی انجامیدند.

علاوه بر این، در این بازه زمانی بلوک‌های شرق و غرب نیز دچار بحران‌هایی بودند که مورد توجه کتاب قرار گرفته است. از یک سو جنگ ویتنام و تبعات ناشی از آن و نیز بحران‌های ناشی از مسائل مرتبط با فلسطین که به جنگ‌های شش روزه و کیپور میان اسرائیل و کشورهای عربی انجامید از جمله بحران‌هایی هستند که در این فصل مورد بررسی قرار گرفته‌اند. همچنین بحران‌های مربوط به استعمار در آفریقا نیز از بحث‌های مدنظر کتاب در این بخش هستند.

فصل چهارم کتاب جهان ناپایدار نام دارد و به مسائلی نظیر جنگ ستارگان می‌پردازد. بازه زمانی مورد بررسی در این بخش از 1973 تا 1985 را شامل می‌شود. فصل با بررسی بحران‌های اقتصادی ناشی از شوک نفتی آغاز می‌شود. با تحریم نفتی‌ای که کشورهای عرب در اعتراض به اسرائیل به راه انداختند قیمت نفت به سرعت بالا رفت و این بالا رفتن شدید قیمت به بحرانی اقتصادی در سراسر جهان منجر شد. به نحوی که تولید خالص داخلی آمریکا و کشورهای اروپایی در سال 1975 منفی شد. مباحث ابتدایی این فصل به بررسی این بحران و چگونگی خروج از آن اختصاص دارد و در ادامه فصل بحران در روابط آمریکا و شوروی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

بحرانی که به مسابقه تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی منجر شد و آمریکایی که حزب دموکرات هدایتش می‌کرد تلاش کرد با شکل دادن به پیمان سالت 2 جلوی آن را بگیرد. این بحران اما تا هنگامی که ریگان رویکرد جنگ ستارگان را در پیش گرفت ادامه داشت و در نهایت به گمان نویسنده زمینه‌ساز پایان جهان دوقطبی شد. از سوی دیگر در این بازه زمانی بحران‌های منطقه‌ای فراوانی نظیر جنگ ایران و عراق و حمله شوروی به افغانستان هم در جریان بوده است که مورد توجه نویسنده قرار گرفته و بخش‌هایی از کتاب به آنها اختصاص داده شده است.


موریس واعیس، نویسنده کتاب

پنجمین فصل کتاب پایان جهان دوقطبی نام گرفته و از سال‌های 1985 تا 1992 را در بر می‌گیرد. حرکت به سمت یک نظم دموکراتیک پس از فروپاشی شوروی و تغییر چهره اروپا از عمده مباحثی است که این فصل حول پرسش «نظم یا بی‌نظمی؟» به بررسی آن پرداخته است. شکل گرفتن پایه‌های اتحادیه اروپا در این دوره بود و البته در باقی مناطق جهان نیز اتفاقات عمده‌ای رخ داد. پایان جنگ ایران و عراق و سپس حمله عراق به کویت در این دوره رخ داد که مدنظر نویسنده واقع شده‌اند. او همچنین در بخشی با نام «آفریقا، قاره فراموش شده» به مسائل قاره آفریقا در این دوره و از جمله جنگ داخلی آنگولا و مسائل مربوط به نامیبیا نیز توجه کرده است.

فصل بعدی کتاب در جستجوی نظم جدید نام دارد و از 1992 تا 2001 را شامل می‌شود. در این بخش مباحثی مانند پایان نظام دو قطبی شرق و غرب، اتحاد پولی اروپا، شکل‌گیری تقابل شمال و جنوب در قالب مواجه اسلام با غرب مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده برای این بازه زمانی وصف پارادوکسیکال «جهان متحد و از هم پاشیده» را اتخاذ کرده است. میل به شکل دادن به اتحادهای جدید که در قالب اتحادیه اروپا و اتحادیه‌های منطقه‌ای دیگر در سراسر جهان خود را بروز داده بود لایه‌ای سطحی بود که در زیرلایه آن زلزله‌ای جریان داشت. زلزله‌ای که در سال 2001 و با حمله 11 سپتامبر جلوه بیرونی پیدا کرد.

آخرین فصل کتاب با نام نظم یا بی‌نظمی امپراتوری که به مباحث مرتبط با سال 2001 تا 2008 اتخاذ دارد بر مواجهه آمریکا با تروریسم، گسترش ناتو، بن‌بست در خاورمیانه و حمله آمریکا به عراق و افغانستان تمرکز دارد اما در کنار این مباحثی مانند چپ‌گرایی در آمریکای لاتین نیز از چشم نویسنده پنهان نمانده است.

به‌طور کلی وجه تمایز این کتاب از دیگر کتاب‌های حوزه تاریخ روابط بین‌الملل آن است که نویسنده تلاش کرده است از تقلیل روابط بین‌الملل به روابط میان قدرت‌های بزرگ اجتناب کند و مسائل کشورهای کوچک و حاشیه‌ای را نیز مورد توجه قرار دهد اما همین تلاش به آنجا انجامیده که نویسنده اگر چه در قالب کلیدواژه‌های ساختارگرایانه نظیر قطبی‌سازی جهان به بحث می‌پردازد اما انسجامی ساختارگرایانه نداشته باشد.

شاید کتاب دچار تشتت تئوریک باشد و در انتخاب میان ساختار یا اجزای ساختار به عنوان عنصر مقوم روابط بین‌الملل دچار سردرگمی باشد اما مروری جالب توجه به روابط بین‌الملل در بازه زمانی پس از جنگ جهانی دوم ارائه داده است و نیز تداوم آن تا بازه زمانی پس از قرن بیست‌ویکم تاثیر روابط بین‌الملل در قرن بیستم بر روند این روابط در قرن بیست‌ویکم و حتی تا حال حاضر را به خوبی نمایان می‌سازد.
 
چاپ دوم کتاب «تاریخ روابط بین‌الملل از 1945 تا 2008» نوشته موریس واعیس را نشر امیرکبیر با ترجمه سید حامد رضیئی و با تیراژ 500 نسخه در 367 صفحه و با قیمت سی‌وپنج هزار تومان در سال 1397 منتشر کرده است.