چهارشنبه ۲۶ دی ۱۳۹۷ - ۱۳:۲۱
تولد، زندگی و مرگ یک ستاره به زبان یک منجم

مهدی دانشیار درباره ستارگان نواختر و ابرنواخترها می‌گوید: اگر ستاره‌ای پیر شود در حقیقت نیروی هسته‌ای ستاره رو به افول گذاشته و در خود فرومی‌ریزد که نا‌گهان در کسری از ثانیه منفجر می‌شوند؛ در این شرایط اگر از ستاره چیزی باقی بماند یک نواختر است اما اگر چیزی از آن باقی نماند درحقیقت یک ابرنواختر به وجود آمده است.

مهدی دانشیار؛ پژوهشگر مرکز نجوم شهر ری، منجم و نویسنده کتاب «مبانی فیزیک ستارگان متغیر و تپش‌های ستاره‌ای و رصد و تحلیل آن‌ها» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره ماهیت ستارگان متغیر و انواع آن گفت: موضوع ستارگان متغیر از جمله موضوعاتی است که ستاره‌شناسان و کارشناسان اختر‌فیزیک به صورت تخصصی به آن می‌پردازند. ستارگان متغیر خود دارای انواع مختلفی هستند که ما در این کتاب به دو نوع از این متغیر‌ها یعنی ستارگان دوتایی و نواها پرداخته‌ایم. لازم به ذکر است که برخی منجمان آماتور هم بنا به علاقه‌ شخصی این نوع از ستارگان را مورد پژوهش قرار می‌دهند.
 
وی با اشاره به روند و تاریخچه مطالعه تخصصی درباره ستاره‌ها در دوران کنونی ایران گفت: مطالعه درباره ستارگان دوتایی سابقه‌ای طولانی دارد و این‌گونه ستارگان از جمله ستارگانی هستند که از بدو تاسیس دوره دکتری اخترفیزیک در ایران مطرح بوده است. دانشگاه‌های فردوسی مشهد و دانشگاه شیراز پیشتاز بررسی این‌گونه از ستارگان در ایران بوده‌اند و دانش‌پژوهان زیادی در ایران با مطالعه روی این رشته از ستارگان مقاطع دکتری یا کارشناسی‌ارشد خود را به پایان رسانده‌اند.
 

 
دانشیار درباره تولد، زندگی و مرگ ستاره‌ها گفت: ستارگان نیز مانند انسان‌ها تولدی دارند، روزگاری را می‌گذرانند، بیش از 70 درصد آن‌ها مزدوج یا چندتایی هستند و بالاخره در زمانی افول می‌کنند و می‌میرند. ستارگان دوتایی را می‌توان به دو رسته کلی تقسیم کرد رسته‌ای که در حوزه رصدهای اپتیکی قرار می‌گیرد که این حوزه در دوران‌ اخیر در دنیا بیشتر جنبه آماتوری به خود گرفته و حوزه‌ای دیگر که در رسته رصدهای رادیویی است و معمولا ستارگانی مثل ستارگان نوترونی یا سیاه‌چاله‌ها را در خود دارد که پژوهشی نوین‌تر و بروزتر هستند.
 
به گفته دانشیار در ایران متاسفانه به علت عدم وجود تلسکوپ‌های رادیویی پژوهش‌های اخترفیزیکی به حوزه اپتیکی منحصر شده است.
 
وی گفت: در کتاب «مبانی فیزیک ستارگان متغیر و تپش‌های ستاره‌ای و رصد و تحلیل آن‌ها» همه چیز درباره ستاره‌های دوتایی شامل دینامیک حرکت آن‌ها، محاسبات کپلری آن‌ها و چگونگی رصد آن‌ها و چگونگی کشیدن منحنی‌های نوری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
 
این نویسنده گفت: ستارگان دوتایی ستارگانی هستند که به گرد مرکز جرم مشترکشان در حال گردشند و هر از گاهی بسته به نوع آن‌ها یکی در جلوی دیگری قرار می‌گیرد و نور یکدیگر را تضعیف می‌کنند و گاهی یکی در کنار دیگری قرار می‌گیرد که نور همدیگر را تقویت می‌کنند و این افت‌وخیزهای نوری، منحنی‌های نوری خاصی را به وجود می‌آورد که از مطالعه این منحنی‌های نوری می‌توانیم به دوره تناوب ستارگان، جرم آن‌ها، فاصله آن‌ها و مسائل بسیار دیگری پی برد.


 
 
وی درباره ماهیت ستاره‌هایی که دانشمندان به آن‌ها عنوان نواختر‌ها یا ابرنواختر‌ها داده‌اند گفت: همان‌گونه که گفتم ستارگان مانند انسان‌ها زمانی متولد می‌شوند و دوره‌های مختلف را می‌گذرانند و بالاخره می‌میرند. یک ستاره معمولا در حالت عادی دارای یک تعادل هیدروستاتیکی است یعنی نه منبسط می‌شود و نه منقبض و معمولا نیروی هسته‌ای داخلی ستاره با نیروی گرانشی ستاره به حالت تعادل می‌رسد وقتی یک ستاره پیر می‌شود یعنی در ستاره در اثر همجوشی هسته‌ای اتم‌هایش تبدیل به اتم فلزات شده است. در این شرایط نیروی هسته‌ای ستاره رو به افول می‌گذارد و معمولا در این حالت تعادل ستاره به هم خورده و مرکز ستاره رو به رمبش (هجوم ناگاهانی ماده به درون که درنهایت منجر به انفجار می‌شود) می‌گذارد و همین رمبش ناگهانی انرژی پتانسیل فراوانی را به انرژی جنبشی و گرمایی تبدیل می‌کند.
 
دانشیار در ادامه گفت: در این فرو ریزش اگر از ستاره چیزی باقی بماند و فقط پوسته ستاره منهدم شود می‌گویند یک نواختر به وجود آمده که مقدار آن در کهکشان ما شاید صدها مورد در طول سال باشد؛ ولی اگر طوری ستاره متلاشی شود که چیزی از ستاره قبلی باقی نماند می‌گویند به یک ابرنواختر تبدیل شده است که این ابر نواختران به ندرت شکل می‌گیرند. شاید در این چندهزار سالی که از سابقه رصد ستارگان توسط انسان می‌گذرد چند عدد بیشتر رویت نشده باشد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها