گروه اقلیتی از کردهای مقیم ترکمنستان که در روستای باقر شمال غربی شهر عشق‌آباد همچنان در این ایام آداب و رسوم کردها دارند. آنان سفره‌های هفت سین گسترده‌ای را پهن می‌کنند و همه اقشار مردم ترکمنستان به خصوص ترکمن‌ها، روس‌ها، تاتارها، بلوچ‌ها و ارمنی‌ها را به خود جلب می‌کنند. (سولقانی: 247)
ترکمن‌ها در عید نوروز مراسمی دارند که خاص آنهاست، نظیر پختن غذاهایی که با نام نوروز همراه است؛ مثل «نوروز کجه» و «نوروز یارمه» (سازمند: 82) به علاوه، کودکان ترکمن در ایام نوروز بازی‌هایی می‌کنند که خاص آنهاست. همچنین مراسمی نظیر اسب دوانی، کشتی گیری، پرش از بلندی برای گرفتن دستمال، شطرنج بازی، مهره بازی، تاب بازی، برپایی جنگ خروس و شاخ‌زنی قوچ‌ها و دیدوبازدید که در ایام عید صورت می‌گیرد، جملگی نشانه آن است که نوروز برای ترکمن‌ها به صورت سنتی ملی درآمده و با فرهنگشان عجین شده است. هنگام انجام این بازی‌ها و سرگرمی‌ها، ترکمن‌های بسیاری در محل جمع می‌شوند و با تشویق‌های پی در پی به این مسابقه‌ها رنق می‌بخشند. (بقایی: 22)
در ترکمنستان با توجه به سنت‌های کهن، مکانی وسیع برای این جشن بهاری در نظر گرفته می‌شود، از این حیث که این فضای بزرگ و دلنشین با روح گسترده‌ی بهار و جمعیت فروانی که مدت‌ها است منتظر ورود فصل تازه هستند تناسب دارد. آن‌ها یک روستای ترکمنی که برگرفته از یک افسانه مشرقی است ساخته‌اند، که با رویی خوش و آغوشی باز پذیرای همسایه‌ها و دوستان است. چادر‌های مخصوصی که یورت (yurt) نام دارد در آن برپا شده و جمعیت زیادی در حیاط های این خیمه‌ها جمع می‌شوند. یک تاب بلند و یک یورت بزرگ سفید در پشا دروازه‌های نمادین این روستا قرار دارند.
نخستين چیزی که میهمان‌ها با ورود به این دهکده با آن مواجه می‌شوند بازاری با تزیینات رنگارنگ است که در پشت ورودی اصلی قرار گرفته، جایی که دست فروشی در آن بسیار رواج دارد. این بازار به شما اجناس مختلفی نظیر صنایع دستی، سوغاتی‌های رنگی، کلاهای مختلف، کلاه بره، ادوات موسیقی، وسایل خانه، قوری‌های رنگ شده، قالی، جواهرات و قلاب‌دوزی‌های سنتی به شما عرضه می‌کند. همان‌طور که از بازار عبور می‌کنید متوجه فرد دیگری می‌شوید که «بخشی» (راوی- خواننده) نام دارند که با اجرای آهنگ‌ها و اشعار سنتی توجه شنونده‌ها را به خود جلب می‌کند. در همین نزدیکی، می‌توانید شاهد کشتی گرفتن پهلوان‌ها و دیگر بازی‌های شاد محلی باشید.
در سال‌های بسیار دور یک مکان مخصوص و پر رفت و آمد را برای این بازی‌ها در نظر می‌گرفتند. در میدانی که برای نوروز تزیین شده ماکت‌هایی از بناهای تاریخی مشهور ترکمنستان، کهنه‌گرگانج، شهر باستانی مرو، دهستان، آب نو و غیره وجود دارند که با دیدن این بنهاها حس سفر به دوران باستان به بیننده منتقل می‌شود. بازدید‌کننده‌ها می‌توانند با استفاده از تلسکوپی که در کنار ماکت یادبود سلطان سنجر، حاکم بزرگ سلجوقیان، قرار دارد مشاهدات فضانوردان را نظاره کنند.
در پایتخت ترکمنستان برای اجرای مراسم سمنوپزان علاوه بر جشن‌های رسمی و جشن‌هایی که در دانشگاه‌ها، مدارس و حتی مهدکودک‌ها برگزار می‌شود، حضور مردم در پارک «استقلال» عشق‌آباد بسیار چشمگیر است. دیدن دختران، پسران، کودکان، نوجوانان، جوانان و میان‌سالان با لباس‌های نو و رنگارنگ در این پارک، زیبایی مسحورکننده‌ای به این اجتماع‌ها می‌بخشد. مردم و دانش‌آموزان به صورت گروه‌های شادی‌بخش و هنرآفرین در پارک حاضر می‌شوند؛ بعضی از آنان لباس‌هایی در بر دارند که روزگار گذشته و چگونگی برگزاری نوروز در آن ایام را به یاد می‌آورد.
در این روز خوانندگان و نوازندگان مشهور نیز در پارک استقلال و سایر مراکز شهر بین مردم حضور می‌یابند و برنامه‌های موسیقی دلنشینی را اجرا می‌کنند. لاله‌خوانی و رقص «کوشت دپری» که صورت دیگری از رقصی آئینی مشهور به رقص خنجر است، از دیگر مراسمی است ک در این روز به اجرا در می‌آید. خبرنگاران مطبوعات و رادیو و تلویزیون نیز در میدان‌ها و پارک‌ها حضور چشمگیری دارند. (همان: 171)
سبک و شیوه شاعرانه و فولکلوریک رایج در بین ترکمن‌ها به نام «منجوق آتدی» هم اساساًً در ارتباط با نوروز است؛ به این ترتیب که دخترهای جوان معمولاً شبانگاهان جمع می‌شوند و منجوق‌های خود را در کاسه‌ای می‌اندازند. دختری که ظرف حاوی منجوق را نگه داشته، ظرف را بالای سر دخترها برده و منجوق‌ها را با هم مخلوط می‌کند و یک بند شعر می‌خواند. آنگاه یکی از منجوق‌ها را از ظرف بیرون می‌آورد، منجوق متعلق به هر دختری باشد، معنی آن بند شعر گفته شده را در ارتباط با او قلمداد می‌کنند؛ یعنی بند شعر سروده شده در واقع ندای آن دختر محسوب می‌شود؛ گویا اینکه آرزوها و آمال آن دختر با شعر سروده شده مطابقت دارد (همان: 173)
آیین‌های پس از نوروز
در کشور ترکمنستان آیین‌های پس از نوروز از جمله سیزده به در برگزار نمی‌شود. عید نوروز پس از استقلال ترکمنستان از درخشش ویژه‌ای برخوردار شده و در زمان حاضر به جشن دوستی و برادری و همبستگی تبدیل شده است.
منابع
بقایی ماکان، محمد: گردونه نوروز در گذر زمان. ماهنامه چشم انداز ارتباط فرهنگی. فروردین 1385
سازمند، بهاره. نوروز در کشورهای حوزه تمدنی ایران. ناشر: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات. 1393
سولقانی، قربانعلی. نوروز در ایران و سرزمین‌های دیگر. منتشر شده در مجموعه مقالات اولین همایش نوروز. ناشر: پژوهشکده مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی. 1379
نظر شما