به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، روزهای آخر اسفند معمولا از شلوغ‌ترین و پرترافیک‌ترین ایام سال است. حرکت عقربه‌های ساعت‌ شتاب می‌گیرد و زمان زودتر از همیشه می‌گذرد و کوله‌باری از کارهای نیمه‌تمام باقی مانده. در این میان طبیعتا مجموعه‌ای مانند موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران روزهای پردغدغه‌ای را سپری می‌کند چراکه خود را برای بزرگترین رویداد فرهنگی سال آماده می‌کند.
 
بررسی فعالیت‌های موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در این روزها، بهانه‌ای شد تا به سراغ قادر آشنا؛ مدیرعامل این موسسه برویم تا علاوه بر مرور برنامه‌های سال 97 در این مجموعه فرهنگی، نگاهی به برنامه‌های آن در سال 98 داشته باشیم.

آشنا که یک مدیر نام‌آشنای فرهنگی به شمار می‌آید، از 14 آذر امسال در قامت مدیرعاملی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی فعالیت‌های فرهنگی خود را آغاز است. جالب است که او غیر از معاونت‌های نمايشی و مطبوعاتی در بخش‌های مختلف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشته: چهار سال‌ و‌ نیم مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی کهگیلویه و بویراحمد بوده، مدتی در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز فعالیت داشته، فعالیت در سمت مشاور معاون فرهنگی وزیر ارشاد، مدیرکلی ارتباطات و هماهنگی معاونت قرآنی، حضور در سمت‌های معاون اجرایی، معاون آموزشی و ریاست موسسه آموزش عالی علمی کاربردی فرهنگ و هنر نیز از دیگر فعالیت‌های وی به شمار می‌آید.
 
آشنا در این گفت‌‌وگو از یک‌سری اقدامات و اصلاحات ویژه در ساختار نمایشگاه بین‌المللی تهران و نمایشگاه‌های استانی سخن به میان آورد. گپ و گفت درباره درباره علاقه‌اش به کتاب‌های حوزه اندیشه و توجه ویژه‌اش به خانواده به عنوان اصلی‌ترین و محوری‌ترین قسمت زندگی از دیگر بخش‌های این مصاحبه به شمار می‌آید...

مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است:
 
ظاهرا روزهای پایانی سال 1397 در موسسه نمایشگاه‌ها خوب و آرام پیش می‌رود؟
بله. اواخر اسفند ماه کار نمایشگا‌ه‌های استانی را به پایان بردیم و حضور در نمایشگاه‌های خارجی را با حضور در نمایشگاه کتاب پاریس به اتمام رساندیم. اکنون هم با همکاران مشغول فراهم کردن مقدمات سی‌و‌دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستیم.

گویا قرار است امسال شاهد تغییرات ساختاری زیادی در نمایشگاه کتاب باشیم، کمی در این زمینه برایمان بگویید.
باید بگویم نمایشگاه کتاب تهران مثل خیلی از فعالیت‌های دیگر در همه حوزه‌ها توسعه پیدا کرده است، گویی نوعی سبقت در ارائه آمار و ارقام بوده است یا اینطور مد شده که به عنوان مثال اگر امسال ۱۰ شرکت‌کننده داشتیم سال بعد بگوییم شده‌اند ۱۱ یا ۱۲ شرکت‌کننده. همین موضوع سبب شده این نمایشگاه به لحاظ هزینه و ساختار فربه شود و به مرحله‌ای برسد که تحمل‌ناپذیر شود. در این زمینه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاون فرهنگی وزیر، بنده و و شورای سیاستگذاری نمایشگاه بر این باور بودیم که نمایشگاه امسال باید تغییراتی داشته باشد و به سمت چابک‌سازی نمایشگاه رفتیم.
 
کمی بیشتر درباره این تغییرات برایمان بگویید، علاوه بر کاهش کمیته‌ها چه اقدامات دیگری را دنبال کرده‌اید؟
همان طور که می‌دانید اکنون از ۱۲ کمیته‌ای که هر سال بخش‌های مختلف نمایشگاه را اجرا می‌کردند، اکنون به هشت کمیته رسیده‌ایم. البته این اقدام به آن معنا نیست که کمیته‌‌ها تعطیل شده‌اند؛ بلکه هیچ بخشی از کمیته‌ها حذف نشده‌اند و ماموریت آن‌ها در کمیته‌هایی که هم‌خوانی بیشتری با آن‌ها داشتند ادغام شده است. در این زمینه جمعیتی در حدود ۱۳۵۰ نفر سالانه به عنوان برگزارکننده در نمایشگاه کتاب تهران حضور داشتند اما امروز این آمار را به رقم ۸۸۰ نفر رساندیم و حدود ۵۰۰ نفر از نیروهای انسانی خود را کاهش دادیم. شاید جالب باشد بدانید هر نیروی انسانی در نمایشگاه به‌طور متوسط حدود چهار میلیون تومان هزینه‌ داشت. از طرف دیگر معمولا ازدحام، مانع کار می‌شود و تجمع نیروها در نمایشگاه، به نظر ما مانع کار می‌شد. البته معتقدم که می‌توان نمایشگاه را باز هم چابک‌تر از این برگزار کرد اما فکر کردیم برای امسال بیشتر از این ورود پیدا نکنیم.  
شما در جایی اعلام کردید که تغییرات فقط به نیروی انسانی و کمیته‌ها محدود نمی‌شود و در برخی موارد جزئی‌نگری هم داشته‌اید. در این زمینه توضیح دهید.
بله، تغییرات شامل موضوعات مختلف می‌شود. به عنوان مثال ما در دل نمایشگاه بخشی به نام مستندسازی داشتیم و هر کمیته و بخشی در نمایشگاه فعالیت‌های خود را مستندسازی می‌کرد. اما امسال مستندسازی بخش-بخش را حذف کردیم و به زیر مجموعه روابط عمومی بردیم که قرار است کمیته روابط عمومی در پایان کار یک مستند کلی از نمایشگاه ارائه کند. همچنین روابط عمومی هر روز یک ویژ‌ه‌نامه ۱۶ صفحه‌ای منتشر می‌کرده و من به عنوان کسی که مسئولیت داشتم و سال‌های زیادی است که نمایشگاه کتاب تهران را دنبال می‌کنم، معتقدم هیچ کسی این ویژه‌نامه‌ها را نمی‌خواند زیرا در نمایشگاه کسی فرصت مطالعه ویژه‌نامه ندارد. از سوی دیگر با توجه به وضعیت گرانی بهای کاغذ به این نتیجه‌گیری رسیدیم که برای نمایشگاه ۳۲ منتشر نشود و تنها به انتشار یک ویژه‌نامه نهایی در پایان نمایشگاه محدود شد. باید بگویم به طور کلی ما در نمایشگاه امسال تلاش داریم هر آن چیزی که با کاغذ ارتباط دارد حذف کنیم مگر اینکه قابل توجه و قابل استناد باشد زیرا در دنیای دیجیتال امروز نیازی به کاغذ نیست.
 
کاهش بودجه نمایشگاه نیز یکی دیگر از ویژگی‌های نمایشگاه سی‌ودوم به شمار می‌آید. کمی در این زمینه و اجرایی شدن آن بگویید.
ببینید؛ خرج کردن پول کاری ندارد و می‌توان میلیاردها تومان هزینه برگزاری نمایشگاه کرد، نمایشگاه سی‌ویکم با بودجه‌ای معادل ۱۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان برگزار شد اما بودجه نمایشگاه سی‌ودوم را با وجود افزایش هزینه‌ها و تورم‌ با ۱۵ میلیارد تومان بسته‌ایم و تمام سعی ما در این است که هزینه‌ها از این سقف فراتر نرود.

ما مجبور شدیم نمایشگاه امسال را در مدت زمان کمی برنامه‌ریزی کنیم و اگر زمان بیشتری داشتیم در برخی ساختارهای دیگر به سمت چابک‌سازی می‌رفتیم. در این میان تنها قولی که می‌توانم بدهم این است که سال آینده بعد از ماه مبارک رمضان کارهای نمایشگاه بین‌المللی سی‌وسوم را آغاز می‌کنیم تا به گرفتاری‌ها و مشکلات آخر سال مانند نمایشگاه امسال دچار نشویم.
 
با توجه به مسائل اقتصادی، بازار کتاب و فرهنگ در سال 1398 را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ بسیاری از اهالی نشر نگران هستند که علائم این تورم و گرانی‌ها را در نمایشگاه سی‌ودوم ببینیم. برآیند کلی شما از این موضوع چیست؟
باید بگویم شرایط در حوزه نشر را مانند حوزه‌های دیگر خیلی خوب نمی‌بینیم و نگران هستم. این موضوع قطعا در نمایشگاه امسال تاثیر خواهد گذاشت اما اگر بر همین روند پیش برویم به نظر من بیشترین تاثیر را در نمایشگاه سی‌و‌سوم خواهیم دید؛ چراکه تاثیر گرانی کاغذ بر حوزه نشر در چهار پنج ماه آینده؛ یعنی پس از اتمام نمایشگاه سی‌ودوم به صورت عیان خود را نشان خواهد داد. درواقع بخش زیادی از کتاب‌های نمایشگاه امسال در طول سال گذشته منتشر شده و گرانی‌ها به شکل کامل در این زمینه تاثیر نداشته است.

البته تصور من بر این بود که گرانی کتاب مانع خریداری کتاب می‌شود، اما آماری که همکاران ما در امور استان‌ها دادند نشان می‌دهد که امسال در نمایشگاه‌های استانی خرید کتاب 20 درصد افزایش پیدا کرده است. این موضوع یعنی اینکه با همه مشکلاتی که داریم خرید کتاب به عنوان بخشی از زندگی مردم تبدیل شده است و این افزایش برای من قابل توجه بود. هرچند باید بگویم افزایش خرید به معنای تائید افزایش مطالعه نیست و نیاز به مطالعه خاص دارد. اما با این وجود در این زمینه امیدوارم تدبیری اندیشیده شود که مشکلات حوزه فیلم و زینک و کاغذ جدی گرفته شود.
 

تا جایی که می‌دانم چابک‌سازی نمایشگاه‌های استانی نیز یکی دیگر از برنامه‌ها شما است، کمی درباره این موضوع توضیح دهید.
من هفت سال در کهگیلویه و بویراحمد مدیرکل بودم و نمایشگاه کتاب استانی برگزار کردم و می‌دانم که این نمایشگاه‌ها خواست بلامنازع مدیران عالی استانی در دانشگاه‌ها، آموزش و پرورش، حوزه‌های علمیه و... است. اما اینکه آیا این سبک از برگزاری درست است یا نه، باید بگویم ۳۰ روز است که با مدیران کل و معاونان فرهنگی اداره‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها و تشکل‌های نشر استانی و سازمان‌ها و نهادهایی که با برگزاری نمایشگاه ارتباط دارند در این زمینه مشغول مکاتبه هستیم. در واقع ما از آن‌‌ها سوال کرده‌ایم مدل برگزاری نمایشگاه‌های استانی از دید آن‌ها چگونه باید باشد و فکر می‌کنند اکنون چه مدل برگزاری می‌تواند پاسخگوی نیاز مردم استان باشد یا نه. در این زمینه اگر نظر آن‌ها برگزاری به سبک فعلی بود کار را ادامه می‌دهیم، اما اگر نظر آن‌ها به بازنگری بود، در ساختار و اجرای کارها بازنگری خواهیم کرد. البته من خودم ایده‌هایی را در ضمینه اصلاح الگو برگزاری نمایشگاه‌های استانی دارم که در ادامه نظرخواهی از کارشناسان، آن‌ها را نیز مورد بررسی قرار خواهیم داد.
 
و در ادامه چابک‌سازی‌ها حذف بن‌کارت‌ها هم از ویژگی‌های نمایشگاه کتاب تهران است در تجربه سی‌ودوم است که شنیده می‌شود به نمایشگاه‌های استانی هم می‌رسد. درست است؟
یادتان باشد چابک‌سازی همیشه به معنای کم کردن و حذف کردن نیست بلکه به معنی هدفمند کردن موضوع است. در استان‌ها بخشی از پول و بودجه صرف هزینه دو ویژه‌نامه قبل و بعد نمایشگاه می‌شود. همچنین هر سال به مدیران کل ارشاد بن اهدایی می‌دهیم تا در استان‌ها توزیع شود. با قاطعیت می‌گویم که من با دادن بن به صورت هدیه به هر کسی مخالف هستم و معتقدم بن یا باید مشمول همه شود یا هیچ‌کس. معمولا مدیرکل‌ها بن‌ها را به افرادی می‌دهند که یا مستحق نیستند یا کمتر مستحق هستند. آن‌ها برای اینکه رابطه اداره خود را با سایر نهادها را تسهیل کنند، بده و بستان بن انجام می‌دهد و من این موضوع را از نظر اداری صحیح نمی‌دانم، به همین دلیل امسال در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بن هدیه به هیچ فردی نمی‌دهیم و بن‌ها با تشکل‌های دانشگاهی و موسسات مختلف و دیگر نهادها به صورت مشارکتی خواهد بود.

برای حضور هدفمند و مثمرثمر در نمایشگاه‌های خارجی چه برنامه‌ای دارید؟
برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی و بین‌المللی هم به سراغ کار کارشناسی رفتیم. در این زمینه با مراجعه به کارشناسان و فعالان حوزه نشر نامه نوشتیم و سه سوال را مطرح کردیم که: اولا به نظر شما بهترین نمایشگاه‌های کتاب خارج از کشور کدام‌ها هستند، دوم اینکه چه برنامه‌هایی می‌توانیم در این کشورها داشته باشیم و سوال سوم این بود که آن‌ها چه کمکی می‌توانند به ما بکنند و چه تعاملی می‌توان با آن‌ها داشت. در این زمینه ما بر اساس نظرات کارشناسان حوزه نشر برنامه یک ساله حضور در نمایشگاه‌های خارجی را می‌بندیم.
 
شما شش ماه به عنوان مشاور معاون فرهنگی وزیر ارشاد فعالیت بوده و در نمایشگاه کتاب حضور داشتید. کمی درباره این تجربه برایمان بگویید.
حضور من در این سمت یکی از دلایل حذف کمیته تشریفات سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود.
 
چطور؟
در مدتی که آنجا بودم نمایشگاه کتاب تهران برگزار و من در کمیته تشریفات حضور داشتم در آنجا کار من این بود که وقتی میهمانان می‌آمدند می‌گفتم خیلی خوش آمدید، بفرمایید بنشینید و بعد میهمانان را بدرقه می‌کردیم یا در نمایشگاه با آنها می‌چرخیدیم تا آن‌ها خرید ‌کنند. در این زمینه باید بگویم اگرچه احترام واجب است اما نیاز به تشریفات مضاعف ندارد و نمونه این موضوع را می‌توانیم در نمایشگاه‌های مختلف ببینیم. به  عنوان مثال چندی پیش دکتر جوادی؛ معاون فرهنگی وزیر به نمایشگاه کتاب قطر رفته بود، ما در آنجا به دنبال رئیس نمایشگاه بودیم که دیدیم فردی با چند برگه در دست در حال چرخش است. او به من گفت دفتر و مسئول دفتر من همین تلفن است و خیلی ساده کارها و امور را دنبال می‌کرد، من فکر می‌کنم در این زمینه ما هم باید به این سمت برویم و از اقدماتی مثل کمیته تشریفات رها شویم.
 
شما هم‌زمان که مدیرعامل موسسه هستید، در مرکز عالی علمی و کاربردی نیز فعالیت دارید. پیگیری هم‌زمان کارها سخت نیست؟
اتفاقا خیلی سخت است اما تشخیص وزیر این بود که تا زمان انحلال مراکز دولتی علمی و کاربردی، من همچنان در مرکز حضور داشته باشم. این حضور خیلی وقت ذهنی من را می‌گیرد چون افراد زیادی بیکار می‌شوند و باید برای آن‌ها جایابی کرد و در موسسه‌های مختلف ساماندهی شوند و علاوه بر آن نیروهای انسانی مشکلات زیادی دارند.
 
با اینهمه مشغله کاری اهل کتاب خواندن هم هستید؟
بله. دو چیز هیچ وقت از زندگی‌ من حذف نمی‌شود؛ یکی ورزش و کوهنوردی و دوم کتاب‌ خواندن و مطالعه. در این زمینه باید بگویم کل کتاب‌هایی که درباره امام خمینی(ره) نگاشته شده یا خود ایشان نگاشته‌اند را خوانده‌ام و آثاری با بن‌مایه‌های اندیشه سیاسی را دنبال می‌کنم. رشته من اندیشه سیاسی است و در اندیشه سیاسی اسلام مطالعات زیادی دارم و مثلا به جرات می‌توانم بگویم کتاب‌هایی که تا سه ماه پیش در ایران درباره داعش منتشر شده خوانده‌ام. همچنین در زمینه شناخت گروه‌های تکفیری بیش از ۳۵۰ کتاب و مقاله مطالعه کرده‌ام. اگرچه به دلیل مشغله کاری مطالعه‌ام کم شده اما حذف نشده است و نمی‌گذارم فاصله‌ای به وجود بیاید زیرا همواره معتقدم اگر مطالعه نکردن و کوه نرفتن عادت شود، جبران آن بعدا سخت خواهد بود.
و خرید کتاب‌هایتان را به طور سالانه انجام می‌دهید یا در نمایشگاه کتاب؟
تا پنج شش سال قبل من سالانه با حضور در کتابفروشی‌ها کتاب‌های مورد نیازم را خریداری می‌کردم، اما الان چند سالی می‌شود که در طول سال نیازمندی‌های خود را یادداشت می‌کنم و در نمایشگاه کتاب به صورت هدفمند خریداری می‌کنم.

کوهنوردی را به صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنید؟
من هر دو هفته یکبار به کوه می‌روم و تحت هیچ شرایطی این ورزش را رها نمی‌کنم. به یاد دارم چند سال قبل جشنواره تئاتر دانشجویی بود که من صبح زود به کوه رفتم، آنجا که بودم خیلی با من تماس گرفتند و به دنبال من بودند که گفتم کوه هستم. کمی بعد که به اداره برگشتم گفتم مشکل چه بوده و گفتند پول نداریم. خندیدم و گفتم که ای بابا برای پول اینهمه به من زنگ می‌زنید؟
 
روزانه چند ساعت در فضای مجازی فعالیت دارید؟
در این زمینه باید بگویم من در هیچ گروهی عضویت ندارم و در تنها گروهی که هستم گروه مدیران ارشاد است که البته در آنجا هم چیزی نمی‌نویسم. چون بر این باورم که وقت ما محدود است و دنیای مجازی هم قابل اتکا و استناد نیست. یک مطلب ارسال می‌شود که نمی‌دانیم فرستنده آن کیست و بهتر اینکه همین وقت را برای کتاب‌ که منبع و ماخذ و اصالت دارد سپری کنیم.

و برای ایام نوروز چه برنامه‌ای دارید؟
من معتقدم نوروز محل دید و بازدید و صله رحم است و این سنت باید تقویت شود. من پدرم در قید حیات است و به دست‌بوسی او می‌روم برای خانواده‌ام حتما وقت می‌گذارم و توصیه من این است که در زندگی اداری ما خانواده اصل است و بقیه فرع است. از سال 1376 این سومین سالی است که 13 روز عید نوروز را به صور کامل به تفریح نرفته‌‌ام. همیشه می‌گویم که این روزها متعلق به خانواده‌ام است و برنامه‌ریزی‌های من در این زمینه بوده است؛ اما یک‌سال که مدیرکل ارشاد کهگیلویه و بویر احمد بودم و در سفر بودم با من تماس گرفتند و گفتند که رئیس‌جمهور 5 فروردین به یاسوج می‌آید و من مجبور شدم برگردم و امسال هم که درگیر کارهای نمایشگاه کتاب تهران هستم.