به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از اکونومیست - در سال ۲۰۰۳ هریت آننا یک دختر مدرسه‌ای در شمال اوگاندا بود، منطقه‌ای که بعدا در آن جنگ در گرفت. ارتش به مردم دستور داده بود که به اردوگاه‌های کثیف و شلوغ بروند. شورشیان رفته‌رفته به سرزمین‌های دست‌نخورده نزدیک می‌شدند. «ما سرنوشت‌مان را / از دستان تقدیرِ محدودکننده بیرون خواهیم کشید.» در حالی که زیر یک درخت انبه نشسته بود، شتابزده می‌نوشت. او راهی یافته بود برای آنکه با شعر سوالاتی بپرسد که بچه‌ها، خصوصا دختران، قرار نبود بپرسند. او می‌گوید: «برای روان‌درمانی شروع کردم به نوشتن.»
ماه گذشته خانم آننا این خطوط را در صحنه تئاتر ملی در کامپالا خواند که ترکیبی از درامز، رقص و شعر در تجدید خاطره‌ای چشمگیر از عشق و جنگ بود. اجرای او مهم‌ترین بخش فستیوال رایتیویسم امسال بود، جشن سالانه نویسندگی خلاق و گواهی بر سرزندگی و نشاط صحنه ادبی کوچک اما پررونق این کشور.
اوگاندا زمانی نقطه اتکای ادبیات افریقا بود. غول‌هایی نظیر چینوآ آچه‌به و نگوگی وا تیونگو در سال ۱۹۶۲ برای اولین کنفرانس نویسندگان افریقایی در دانشگاه ماکره، در تپه‌ای بالای کامپالا گرد هم آمدند، رویدادی تاریخی که در آستانه استقلال چندین کشور برگزار شد. اما اوگاندا به زودی در ورطه‌ای فرو می‌رفت که قدرت از اسلحه جاری می‌شد، نه قلم. از آن زمان توجه ادبی به جاهای دیگر، شهرهایی نظیر لاگوس و نایروبی منتقل شد. این روزها کتاب‌فروشان کنار جاده بیشتر از آثار جدید داستانی، کتاب‌هایی درباره پولدار شدن و یافتن مسیح را قالب می‌کنند.
با این حال، در جایی که تاریخ و سیاست سنگینی می‌کند، نویسندگان در حال یافتن صدای تازه‌ای هستند. برخی از نویسندگان پیشرو و جسور از «فِمرایت» می‌گذرند، موسسه‌ای غیرانتفاعی که در سال ۱۹۹۶ تاسیس شد و به انتشار و ترویج نوشته‌های زنان می‌پردازد. رایتیویسم حالا در هفتمین سال خود، گلچین سالانه‌ای منتشر کرده و یک جایزه داستان کوتاه راه‌اندازی می‌کند. ادبیات اوگاندا می‌تواند به جنیفر نانسوبوگا ماکومبی افتخار کند، سوپراستاری بین‌المللی که اولین رمانش «کینتو» حماسه‌ای چند‌نسلی که افسانه‌های شفاهی را با زمان حال که قابل تشخیص است پیوند می‌دهد. این کتاب تحسین منتقدان را برانگیخت و همچنین جایزه ویندهم-کمپبل برای داستان را برای نانسوبوگا به ارمغان آورد که یک جایزه مهم ادبی امریکایی است که به برنده ۱۶۵ هزار دلار برای حمایت از نویسندگی اهدا می‌کند. نیانا کاکوما که انتشارات کوچکی را در کامپالا اداره می‌کند می‌گوید: «نام مکان‌های آشنایی در این کتاب آمده که هوش از سرم برد. با خودم گفتم یک دقیقه صبر کن، این منم، این زندگی من است، این اوگاندایی است که من می‌شناسم.»
بخش اعظم این ادبیات جدید، به طرز چشمگیری سیاسی است. «نامزدی»، نمایش‌نامه‌ای از جاشوآ ممالی، بازگویی رسوایی فساد چندین میلیون دلاری است که او به عنوان روزنامه‌نگار خبرش را برای بی‌بی‌سی پوشش داد. اجراهای این نمایش‌نامه در تئاتر ملی اوگاندا سال گذشته با استقبال فراوان تماشاگران مواجه شد. نویسندگان جسور می‌توانند وقایع روزانه ریاکاری و سرکوب‌هایی را که توسط مطبوعات ثبت شده، به کار گیرند.
نویسندگان همچنین با مصائب مردسالارانه بیشمار مقابله می‌کنند. نویسندگان جدید اوگاندایی اغلب دارای گرایشات فمینیستی هستند. همان‌طور که در آثار خانم آننا قابل مشاهده است. او مجموعه منتشرنشده خود را «نگاه به سیاست از منظر بدن زن» توصیف می‌کند.
جنگ، فساد و جنسیت‌زدگی موضوعات آسانی نیستند و بیان خلاقانه محدودیت‌های خود را دارد، به ویژه در دولت استبدادی اوگاندا. به همین دلیل اشتباه است اگر فرض کنیم که نوشته‌های اوگاندایی حزن‌انگیز، متظاهرانه یا خشک و جدی‌اند. نویسندگان جوان در حال یافتن طنز در مبارزات و شادی در زندگی روزمره هستند و وعده آزادی در کارهایشان وجود دارد.
سه‌شنبه ۵ شهریور ۱۳۹۸ - ۱۵:۴۹
نظر شما