به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «روابط سیاسی و اقتصادی ایران و شوروی در دوره پهلوی دوم» (بر اساس اسناد منتشر نشده مراکز فارسی) نوشته کیمیا زارع، دکترای تاریخ گرایش مطالعات ایران؛ دانشگاه خلیج فارس است.

این کتاب به بررسی روابط ایران و شوروی در دوره پهلوی دوم پرداخته است. بدین منظور روابط به سه دوره زمانی 1332 -1320؛ 1342- 1332 و 1342-1357 تقسیم‌بندی شده است. آنچه در این پژوهش مورد تأکید بوده و جنبه نوآورانه آن محسوب می‎‌شود، مطالعه اسنادی روابط ایران و شوروی در دوره 37 ساله پهلوی دوم در قالب رویکرد سیستمی است.

نکته‌­ای که در پژوهش‎های پیشین وجود ندارد. مطالعات پیشین گرچه روابط ایران و شوروی را در دوران پهلوی دوم مورد مطالعه قرار داده‌‏اند، اما هیچ یک از مطالعات گذشته این مقطع زمانی را به طور کامل بر اساس اسناد منتشر نشده فارسی در داخل ایران مورد مطالعه قرار نداده‌­اند. نکته دیگر این است رویکرد سیستمی به روابط ایران و شوروی همزمان با مطالعه اسنادی در مطالعات پیشین وجود نداشته است. و این باعث تمایز این کار با پژوهش­‌های پیشین شده است.

از نقاط قوت این کتاب با توجه به اسناد جدید باعث ایجاد شفافیت در تحلیل فراز و نشیب روابط ایران و شوروی شده است به این صورت که استناد به این اسناد گویای آن است که در این پژوهش غرض‌ورزی شخصی در تحلیل روابط ایران و شوروی نقشی نداشته است زیرا برای صحت و اعتبار هر استدلالی در بررسی روابط ایران و شوروی سندی تاریخی ارائه شده است.  

همچنین اسناد یافت شده گرچه برای اثبات و صحت یافته‌­های پیشین است، اما بر اعتبار تاریخی این یافته‌ها افزوده است. به علاوه این که اسناد جدید اطلاعاتی بدیع به خواننده ارائه می‎دهد تا با مشاهده برخی از این اسناد به برخی جزئیات در روابط دو کشور پی ­برد.

به عنوان مثال برخی از اسناد در زمان جنگ جهانی دوم جزئیات خسارات وارده شوروی به ایران را آشکار می‎کند. یا لحن نامه‏‌ها و یا مراودات مکتوب می‎تواند گره‌گشای میزان و عمق کدورت و یا دوستی در روابط دو کشور باشد. امتیاز این پژوهش در حالت کلی ارائه سند برای هر مبحث و شفافیت در کار است با تأکید بر این که برخی از اسناد تا کنون در تحقیقات و مطالعات پیشین بکار برده نشده است.

بنابراین با توجه به خلأ پژوهشی مبنی بر سیاست خارجی ایران و شوروی در تمام سال‌های دوران پهلوی دوم یعنی سال 1320 تا 1357 و بر اساس اسناد فارسی داخلی، پژوهشگر سعی کرده برای تکمیل یافته­‌های پیشین با مراجعه به مراکز اسناد همچون مرکز اسناد وزارت امور خارجه، سازمان اسناد ملی و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، پژوهشی منسجم ارائه کرده و روابط دو کشور را در مقطع زمانی مذکور پوشش دهد.



این پژوهش در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول به بررسی متغیرهای تأثیرگذار بر روابط ایران و شوروی (57-1320ش) و (1941-1979م) مورد مطالعه قرار گرفته است.

در فصل دوم نیز روابط سیاسی و اقتصادی ایران و شوروی (1332-1320ش)، (1941-1953م) و ذیل آن مواردی مانند بستر تاریخی روابط ایران و شوروی در دوران اولیه حکومت پهلوی دوم، تأثیر معاهدات در روابط سیاسی و اقتصادی ایران و شوروی (32-20) تأثیر  حزب توده در روابط سیاسی و اقتصادی ایران و شوروی؛ نفت شمال و تأثیر آن بر روابط ایران و شوروی و تأثیر ملی شدن صنعت نفت بر روابط ایران و شوروی و کودتای 28 مرداد مورد بررسی قرار گرفته است. 

فصل سوم روابط سیاسی اقتصادی ایران و شوروی 1342-1332ش(1953-1963م) و ذیل آن مواردی همچون زمینه تاریخی روابط ایران و شوروی در اوایل دهه30؛ تأثیر سیاست ناسیونالیسم مثبت بر روابط ایران و شوروی، مسائل مرزی و مالی بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی و نارضایتی شوروی از عضویت ایران در پیمان بغداد و  سپس انقلاب سفید شاه بررسی شده است.

در فصل چهارم روابط سیاسی اقتصادی ایران و شوروی 1357-1342ش(1963-1979م) و ذیل این فصل زمینه تاریخی ـ سیاسی ایران در اوایل دهه 1340ش(1960م) و تأثیر سیاست مستقل ملی شاه بر روابط ایران و شوروی و مسافرت محمدرضا شاه و تأثیر آن در بهبود روابط دو کشور، سپس همکاری‎های اقتصادی و بازرگانی و  همکاری‎های فرهنگی ایران و شوروی مطرح شده است. پایان‌بخش کتاب نیز به سخن پایانی، جمع‎بندی و نتيجه‌گيری اختصاص یافته است.

نویسنده بر این باور است که کتاب را بر اساس اسناد منتشر نشده نوشته است که بهتر بود، روی جلد کتاب اشاره می‌‌کرد بر اساس اسناد فارسی منتشر نشده مراکز ایرانی.

کتاب «روابط سیاسی و اقتصادی ایران و شوروی در دوره پهلوی دوم» (بر اساس اسناد منتشر نشده مراکز فارسی) در 290 صفحه، شمارگان هزار نسخه و بهای 60 هزار تومان از سوی انتشارات منشور سمیر منتشر شده است.