حسن امیری‌آرا، مترجم کتاب «متافیزیک زمان» نوشته برادلی داودن در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره این کتاب و اهمیت محتوایی آن گفت: این کتاب از سری کتاب‌هایی است که فیلسوفانی برجسته در قالب گفت‌وگو‌هایی خیالی برخی موضوعات مهم فلسفی را معرفی می‌کنند. یکی از این کتاب‌ها «گفتوگویی درباره متافیزیک زمان» است که نویسنده آن از استادانی بوده است که توجه ویژه‌ای به مسئله زمان داشته‌اند.
وی افزود: همان‌گونه که گفته شد، این کتاب در قالب گفت‌وگو بین دو دانشجو، یک دانشجوی فلسفه و یک دانشجوی فیزیک نوشته شده است که از جنبه‌های مختلف درباره زمان بحث می‌کنند. در حقیقت نویسنده در این کتاب تلاش کرده است موضوعات مختلف درباره زمان را از دید فیزیک و فلسفه بحث و بررسی کند.
امیری‌آرا گفت: نویسنده اشاره‌هایی به نسبیت اینشتین هم داشته است، اما با توجه به اینکه هدف از نگارش این اثر آشنایی مخاطبان عام با مسائل عمومی زمان بوده و همینطور بنا به ماهیت این نظریه، فهم درست آن نیاز به مقدمات فیزیکی و ریاضیاتی دارد، به همین دلیل، نویسنده در این اثر تنها به ذکر بحث‌های مقدماتی نظریه مذکور اکتفا کرده است. علاوه‌بر آن نویسنده در بخش‌های مختلفی از کتاب درباره اصالت حال و سفر در زمان که به نسبیت هم ارتباط پیدا می‌کند صحبت می‌کند. اینکه این نظریه چه پیامد‌هایی برای فهم ما از زمان داشته است، یا اینکه از نظریۀ نسبیت چه درس‌های فلسفی می‌توان دربارۀ زمان گرفت نیز مورد توجه نویسنده بوده است.
وی با اشاره به مباحث فلسفی موجود درباره زمان گفت: مباحث فلسفی که راجع به زمان وجود دارد، دارای بخش‌های متفاوتی است. یک بحث راجع به تقدیرگرایی است که می‌تواند با اراده آزاد مرتبط شود؛ اینکه آیا ما اراده‌ای آزاد برای تعیین رویداد‌های آینده داریم یا خیر؟ از جنبه‌ای دیگر پای ذهن به وسط کشیده می‌شود، اینکه آیا زمان یک امر ذهنی یا واقعی است؟ یا اینکه آیا ما زمان را کشف یا آن را اختراع کرده‌ایم؟ آیا سفر در زمان از نظر فلسفی ممکن است یا خیر؟ آیا زمان خودش وجود دارد یا صرفا یک جنبه ذهنی و انتزاعی از تغییر است؟ این پرسش‌ها مجموعه مباحثی است که در فلسفه درباره زمان بررسی می‌شوند.
این مترجم ادامه داد: نویسنده در کتاب به دنبال تحمیل یک نظر خاص به خواننده نیست؛ به همین دلیل تمام تلاش خود را می‌کند که افراد را با دیدگاه‌های مختلف آشنا کند. در ابتدا دو نفری که گفت‌وگو می‌کنند، یکی می‌پرسد که زمان را چگونه باید تعریف کرد؟ یا به عبارت دیگر زمان چیست؟ در ادامه گفته می‌شود صرفِ به دست دادن تعریفی اولیه از زمان ممکن است از نظر فلسفی چندان اهمیتی نداشته باشد، آن چیزی که برای ما جالب است خصیصه‌هایی است که زمان دارد. بعد از پی بردن به ویژگی‌های زمان معنای تازه‌ای از آن برای ما آشکار می‌شود. نویسنده می‌خواهد خوانندگان در پایان کتاب پی به پیچیده بودن مفهوم زمان ببرند.
امیری‌آرا در پاسخ به این پرسش که آیا مسئله‌ای مانند دژاوو جایگاهی در بحث‌های مربوط به زمان دارد یا خیر؟ گفت: نکته‌ای که همیشه فیلسوفان راجع به زمان توجه می‌کنند و به خواننده هم متذکر می‌شوند، این است که چند نوع زمان را می‌توان در نظر گرفت، زمان روان‌شناختی که از حیث روانی می‌توان به آن توجه کرد که می‌تواند در حیطه مطالعۀ روان‌شناسان قرار گیرد. همینطور زمان می‌تواند تاریخی یا جامعه‌شناختی باشد که می‌تواند موضوع مطالعۀ فیلسوف تاریخ یا جامعهشناس قرار گیرد و دیگری زمان فیزیکی است که با ساعت اندازه‌گیری می‌کنیم؛ آن زمانی که در این کتاب ذیل متافیزیک زمان بحث می‌شود، ماهیت زمان فیزیکی است. مسئله دژاوو در حیطه متافیزیک زمان نیست؛ این موضوع بیشتر می‌تواند موضوع جالبی برای دانشمندان علوم دیگر باشد. و در این کتاب هم نویسنده اشاره‌ای به آن نداشته است.
وی درباره ادبیات کتاب اظهار کرد: ترجمه کتاب در ابتدا دشوار بود که دلیل آن محاوره‌ای بودن قالب کتاب بوده است. واضح است که ترجمه متون محاوره‌ای و گفتوگویی بسیار دشوار‌تر از متون معمولی است؛ اما در روند ترجمه کتاب تلاش کردم حالت محاوره‌ای آن حفظ شود. این کتاب در حیطه متافیزیک تحلیلی است اما از این حوزه در ایران چندان ترجمه‌ای صورت نگرفته است، به همین دلیل برای بسیاری از معادل‌های این حوزه واژه‌ای فارسی اختصاص داده نشده است؛ برای مثال برای اصطلاحی مانند تِنس تئوری معادل فارسی جاافتادهای ندیده بودم، بنابراین معادل تازه‌ای، یعنی «اصالت زبان زمان‌دار» را برای آن انتخاب کردم. در توضیح بیشتر این تئوری باید گفت، مدافعان دیدگاه تنس تئوری معتقدند زبانی که برای واقعیت استفاده می‌شود برای آنکه بتواند به درستی واقعیت را توصیف کند حتما باید دارای افعال زمان‌دار باشد. حال آنکه در برابر این دیدگاه کسانی معتقدند برای توصیفی کافی از واقعیت نیازی به به کارگیری افعال زمان‌دار نیست. به هر حال، در مواردی این محدودیت‌ها وجود داشت که مجبور به ساخت برخی اصطلاحات فلسفی در فارسی شدم و تلاش من این بوده است که معادل‌هایی بیابم که برای خوانندگان چندان غریب و بیگانه نباشد.
یکشنبه ۲۱ مهر ۱۳۹۸ - ۱۳:۰۹
نظر شما