خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-فریبا چلبی‌یانی: «حبه سلطان فکرشان بکر است می‌گوید از کجا می‌دانید یارتان دربندند. یکی مرقومه کنید به حبس توپخانه، یکی به دیارشان تبریز؛ گفتیم آخر چه را تحریر کنیم. همه‌اش اخبار اندوه و اقوال بد است، حبه سلطان می‌گویند از این به بعد احوال و اخبارتان را ما تحریر و تقریر می‌کنیم. دلمان رضا نمی‌دهد. قلمی که بر این اوراق سپید می‌گردانیم گویی خاک از تصویر قاب کرده یار پاک می‌گردانیم، یا کفش ایشان جفت می‌کنیم در خانه مشترکمان. کسی چه می‌داند حال دل عاشق چون است...»
(صفحه ۱۷۶)
رمان «مرکب بنفش» در قالب نامه روایت می‌شود، نامه‌هایی که از سوی دلدار به عاشق نوشته می‌شود و بنابه دلایلی که در رمان می‌خوانیم هرگز به شخص مورد خطاب (یحیی میرزا) ارسال نمی‌شود. نامه‌ها از سوی زنی به نام ماه‌سلطان نوشته شده است که سال‌های ۱۲۷۵ الی ۱۲۸۵ خورشیدی را دربر می‌گیرد و به اواخر وزارت امیرکبیر و قتل وی تا جنبش مشروطه و سرکوب آن توسط حکومت وقت اشاره دارد.
زبان و نثر نامه‌ها با توجه به دوران و زمانه خود وزین، ثقیل و پرتکلف و کمی تغزلی است و بیشتر به سبک هندی شباهت دارد. اگر خواننده‌ای بر متون قدیم و کلاسیک آگاهی و اشراف کافی نداشته باشد، بی‌شک نامه‌ها را به دشواری و به‌سختی خواهدخواند که البته نویسنده با خلاقیتی که به آن اشاره خواهم کرد این مشکل را حل می‌کند. عناوین نامه‌ها قابل تامل است و هر عنوانی اشاره به اشخاص نزدیک و مهم خانواده و یا اشاره به مراسم‌خاصی دارد، از جمله:
دیدار با اعتمادالملک، آمدن برادر کهتر، بله بُرون، نیمه شعبان، مراسم عقد، نوروز سلطانی، رخت بُران و...
از محتوای نامه‌ها می‌توان وقایع تاریخی، سیاسی و فرهنگی آن زمان از جمله طبقات اجتماعی، نوع پوشش، مراسم عزاداری، جشن عروسی، مراسم نوروز و مراسم شب یلدا پی برد.
پرداخت داستان در قالب نامه بیشتر به صورت گزارشی است. نویسنده در پایان هر نامه، لغت‌نامه کوتاهی را برای مخاطب در نظر گرفته و نوشته است که همین لغت‌نامه‌های سی و شش الی سی و هفت تایی بی آنکه خواننده متوجه شود وارد متن داستانی شده و بخشی از رمان محسوب می‌شوند.
در واقع ما با رمانی طرف هستیم که نویسنده‌اش سعی دارد قالب و فرم نویی را با نثر و زبان کلاسیک در هم آمیزد و به خواننده ارائه دهد و این پارادوکسیکال، لذت وافری در خواننده برای ادامه رمان ایجاد می‌کند؛ چرا که نویسنده در پایان هر نامه با آوردن لغت‌نامه تعمداً می‌خواهد خواننده کم‌حوصله امروزی را پای کتاب نگه دارد و بگوید: افکارت را پریشان‌‌نکن برای یافتن معنای سخت و ثقیل رمان، کمی درنگ کن. معانی را بخوان و داستان را ادامه بده که در حقیقت همین اتفاق هم می‌افتد.
با توجه به اینکه نامه‌های اداری آن دوران به صورت مکتوب موجود بوده ولی نامه‌های عاشقانه زیادی در دسترس خوانندگان قرار ندارد؛ مرکب بنفش می‌تواند رفرنس خوبی برای محققان، پژوهشگران، مورخان و منتقدان ادبی باشد.
سه‌شنبه ۱۲ آذر ۱۳۹۸ - ۱۵:۰۷
نظر شما