خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- کتاب «زبان در گستره فرهنگ» مجموعه مقالاتی در حوزه انسان‌شناسی زبان‌شناختی است که به کوشش امیلیا نرسیسیانس گردآوری شده و نشر افکار جدید آن را منتشر کرده است.
 
مطالعه زبان به‏‌عنوان یک کنش اجتماعی، قادر به نمایان کردن ساختار روابط اجتماعی سخنوران در جامعه خاص است. هر جامعه‌‏ای دارای قوانین، محدودیت‌ها و ویژگی‌های خود است که اعضای جامعه در روند فرهنگ‏‌پذیری، آنها را به‏‌صورت آزمون و خطا، پاداش و تنبیه از نسل گذشته فرا می‌گیرند و به فعل در می‌آورند. جامعه با در دست داشتن ابزار فرهنگ قادر به کنترل و تنظیم رفتارهای گفتاری افراد است.
 
زبان پدیده‌‏ای است فراگیر، هر جا انسان هست، زبان هم وجود دارد و وظیفه زبان‏‌شناس اجتماعی یافتن تأثیر هنجارها و ارزش‌های جامعه بر زبان است. از نظر او زبان به صورت نمادین بازنماگر تعاملات افراد و رفتارهای اجتماعی آنها است. از به‌‏وجود آمدن ادبیات مربوط به زبان‏شناسی اجتماعی و تبدیل آن به یک‏ رشته دانشگاهی بیش از شصت سال نمی‌گذرد.
 
علم‏داران این علم را در غرب ویلیام لابوف و جان گومپرز از ایالات متحده آمریکا و بازیل برنشتاین را از بریتانیا می‌دانند. این کتاب مجموعه‌‏ای است منتخب از هفده مقاله که نویسنده سعی کرده‌‏ مقالاتی را که گوشه‌هایی از مسئله زبان در ایران را مطرح می‌کند، در یک جلد جمع‏‌آوری کند تا راحت‌تر در دسترس دانشجویان و علاقمندان به این رشته قرار گیرد.

در اولین مقاله گردآمده در کتاب، کوشش شده تا به این سؤال که تفاوت‌های موجود در نحوه و به‌کارگیری و استفاده از زبان در جنسیت‌های مختلف چیست، پاسخ داده شود.  
در مقاله دوم به سؤالاتی از قبیل یادگیری زبان تا چه حد برای انسان یک عمل ذاتی و ذهنی است و اینکه زبان تا چه حد مقوله اجتماعی و فرهنگی است؟ و مشترکات زبانی کدام هستند؟ و ... از دیدگاه‌های چامسکی، ساپیرو وورف، گومپرز و دیگران پاسخ داده شده است.
 
نوشتار سوم کتاب به نقاشی‌های غار که توسط پرورش قدرت دماغی در بین انسان متفکر مدرن به وجود آمده می‌پردازد و رویکردی نشانه‌شناسی به آن دارد.
 
مقاله چهارم کتاب اختصاص به اهمیت حراست از محیط زیست دارد و ثابت می‌کند عواملی که محیط طبیعی را به تخریب و نابودی می‌کشاند، محیط زیست جوامع را نیز به هم می‌ریزد و مانع حفظ و رشد زبان‌های بومی می‌شود.
 
نوشتار پنجم کتاب به مقایسه و حوزه‌های کاربردی زبان‌های ترکی و ارمنی اختصاص دارد و مقاله ششم کتاب گشت‌وگذاری است در مدارس ارمنی و عادی. در این مقاله نشان داده شده که کودکان ارمنی با وجود توانش ارتباطی نسبتاً بالا در زبان غیرمادری خود هنوز برای ارتقای توانش شناختی به زبان دوم، نیاز به برخورد ویژه از طرف نهادهای آموزشی و جامعه ارمنی هستند.
 
هفتمین مقاله کتاب، نوشتاری است که با بهره‌گیری از مصداق‌های بومی، قصد بررسی پدیده دوزبانگی و دو زبان‌گونگی در سطوح متفاوت اجتماعی را دارد. آیا دوزبانگی باعث عقب‌ماندگی و افت تحصیلی است؟ آیا کودکان دوزبانه به نسبت کودکان تک‌زبانه، دارای قابلیت‌های بهتری در زمینه یادگیری و توانش شناختی هستند؟
 
دو سؤال است که پاسخ به آنها بدنه مقاله هشتم کتاب را شکل می‌دهند. مقاله نهم، نوشتاری است در ارتباط با نقد مکتب کارکردگرایی که قادر به دیدن جایگاه و ارزش خرده‌فرهنگ‌ها نیست و در پی توجیه و تفسیر ایدئولوژی غالب در جامعه است.
 
مقاله دهم به تحلیل دفتر یادداشت بازدیدکنندگان نمایشگاه هنرمند معروف قفقازی سرگئی پاراجانوف با نشان دادن مرزهای هم‌پوشی «ما» و «دیگران» به بازتاب هویت‌های قومی، صنفی بازدیدکنندگان می‌پردازد.
 
زبان‌ها فاقد ویژگی‌های برتری‌جویی هستند و اگر زبانی در هرم سلسله مراتب قرار می‌گیرد و تبدیل به زبان فراتر و فروتر می‌شود، دلیل آن نه در صرف زبان، بلکه بر اثر کارکردهای قدرت از طریق جامعه و ابزارهای اقتصادی و سیاسی است. به این موضوع در مقاله یازدهم پرداخته شده است. ساختار زبانی در جوامع مدرن و ماقبل مدرن به پشتوانه نظریه نیکوقایوس مار که در ایران کمتر شناخته شده است و نظریه جان گومپرز در مقاله دوازدهم مقایسه شده و سپس روند استانداردشدن زبان فارسی در دوره ساسانیان بر اساس مدارک تاریخی مورد تشریح قرار گرفته است.
 
نوشتار سیزدهم کتاب این موضوع را مطرح کرده که از پیوند دو رویکرد جامعه‌شناسی زبان و زبان‌شناسی اجتماعی می‌توان به یک چارچوب نظری مناسب و عملی برای تحلیل برخی از موضوعات مربوط به پژوهش‌های زبان در بافت جامعه رسید و این نوشتار کوششی است در این راستا.
 
اصطلاح دو فرهنگ‌گونگی تعمیمی است از اصطلاح دو زبان‌گونگی. این پدیده در مقاله چهاردهم بررسی شده است. در مقاله پانزدهم کتاب، یک جنبه از ارتباط میان فرهنگ و زبان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و آن ارتباط میان چندزبان بودن و چندفرهنگی بودن است. نوشتار شانزدهم کتاب گفتگوهای رایج در «دوره‌های قهوه» زنان را دست‌مایه تحقیق بر اساس الگوی مردم‌نگاری کلام هایمز قرار داده است.
 
آخرین مقاله این کتاب به موضوع شناخت دوزبانگی در ارتباط با مسئله یادگیری کودکان در مدارس تک‌زبانه اختصاص دارد. در این مقاله نشان داده می‌شود که توانایی ارتباطی و توانایی شناختی در یک کودک دوزبانه به صورت هم‌زمان اتفاق نمی‌افتد و برای حصول توانایی‌های شناختی این نوع از کودکان به زمان و مدارای بیشتری نیاز هست.
 
انتشارات افکار جدید چاپ دوم کتاب «زبان در گستره فرهنگ» را به کوشش امیلیا نرسیسیانس در 325 صفحه و با تیراژ 300 نسخه در سال 1398 منتشر کرده است. قیمت این کتاب 55 هزار تومان است.