خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) دو سالی می‌شود که کمیته بین‌المللی انجمن‌های ریاضی به مناسبت سالروز تولد مریم میرزاخانی، ملکه ریاضیات ایران و تنها بانوی جوان برنده مدال جهانی فیلدز؛ روز «زنان در ریاضیات» نام‌گذاری کرده است. بی‌شک چنین روزی می‌تواند تا همیشه یاد و افتخار این دانشمند فقید را در اذهان جهانیان زنده نگه‌دارد.
 
در این میان مراسماتی برای بزرگداشت مریم میرزاخانی و دیگر پژوهشگران زن در عرصه علم ریاضی برگزار می‌شود که در سال جاری به دلیل شیوع ویروس کرونا این مراسم در ایران و سایر نقاط دنیا در اواخر اردیبهشت ماه به صورت مجاری برگزار شد. اگر بخواهیم نگاه جنسیتی به نسبت پژوهشگران زن و مرد به لحاظ عددی داشته باشیم، باید گفت، بی‌شک مردان در عرصه ریاضی فعال‌ترند و گویا علاقه بیشتری هم به تالیف کتاب و مقالات دارند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که علت کم‌کار بودن زنان نسبت به مردان در علم ریاضی چیست؟

در این رابطه نسرین سلطان‌خواه، عضو هیات‌علمی دانشکده ریاضی دانشگاه الزهرا و معاون علمی‌، فناوری دولت نهم که عنوان اولین فارغ‌التحصیل رشته ریاضی در مقطع دکتری از دانشگاه صنعتی شریف را در کارنامه خود دارد در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا معتقد است؛ امروزه شرایط تحصیل برای بانوان در مقایسه با سه دهه گذشته، قابل قیاس نیست. خوشبختانه جامعه علمی کشور به ویژه جامعه علمی ریاضی پیشرفت‌های خوبی در پیشبرد این علم داشته‌اند.
 
ادامه این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید.
  ابتدا کمی درباره اهمیت علم ریاضی در میان بانوان و نقشی که آنان می‌توانند در امر تولید محتوا چه در زمینه کتاب و چه در زمینه مقالات داشته باشند بگویید؟  
واضح است، دانش ریاضی پایه بسیاری از علوم دیگر است؛ حال با توجه به توسعه و گسترش علم در رشته‌های گوناگون و ظهور شاخه‌های نوپدید، امروزه اهمیت، نقش و کاربرد ریاضی در توسعه سایر علوم انکارناپذیر شده و گفتنی است ریاضیات موجب این گسترش در دیگر رشته‌ها است؛ یعنی هم علم ریاضی موجب توسعه دیگر علوم شده است و هم اینکه کاربرد آن در بسیاری از علوم دیگر افزایش یافته است. برای مثال ارتباط ریاضی با علوم کامپیوتر در زمینه کدگذاری‌ و رمزگذاری‌ها، همچنین در شاخه علوم زیستی، علوم داده، فیزیک، پزشکی و بسیار دیگری از رشته‌ها به طور کامل مشهود است.
 
همچنین به عبارت کلی‌تر، ریاضیات، منطق صحیح فکر کردن است. بنابراین کسانی که ریاضی می‌خوانند و ریاضی می‌دانند به لحاظ  فکری و ذهنی منظم‌تر و مکانیسم ذهنی و فکری دقیق‌تری دارند.
اما درباره نقش زنان در دانش ریاضی باید بگویم؛ امروزه خوشبختانه در میان تمامی خانواده‌های ایرانی این ارزش است که فرزندان دختر هم‌چون پسران در رده‌های بالتر آکادمیک ادامه تحصیل بدهند. گفتنی است، تا پیش از انقلاب اسلامی تنها نزدیک به چهل درصد دانش‌آموزان دختر بودند. اما امروزه تعداد پسران و دختران در زمینه ادامه تحصیل برابر شده است. همین نسبت در مراکز دانشگاهی هم وجود دارد و می‌توان مشاهده کرد. بنابراین امروزه امکان ادامه تحصیل برای دختران به ویژه در رشته ریاضی بسیار هموارتر از چند دهه گذشته شده است. چراکه در مقطع کارشناسی تعداد دانشجویان دختر و پسر تقریبا برابر است. در مقطع تحصیلات تکمیلی با اینکه این نسبت کمتر است اما در حال افزایش است؛ یعنی امکان ادامه تحصیل برای دختران در مقاطع بالاتر دانشگاهی در شاخه‌های بین‌رشته‌ای ریاضی در دانشگاه‌ها فراهم شده است. بنابراین می‌توان انتظار داشت که زنان در علم ریاضی پا به پای مردان به تولید محتوا بپردازند و کتاب‌های ماندگاری را در این علم خلق کنند.
 
به نظر شما دلیل عدم تناسب جنسیتی در دانش ریاضی چیست؟
شاید یکی از دلایلی که شمار زنان و بانوانی که در عرصه تحقیقات و پژوهش در علوم ریاضی فعالیت می‌کنند، کمتر است؛ اعتماد به نفس پایین آنان به نسبت مردان باشد؛ اما یک دلیل دیگر آن است که زنان به دلیل نقشی که در خانواده دارند، بیشتر درگیر مسئولیت‌های داخل خانه هستند، به همین دلیل شاید کمتر فرصت کمتری برای تحقیقات داشته باشند. دلیل دیگر آن است که شاید مردان در ارتباط بیشتری با شبکه‎‌های ارتباطی و علمی هستند و بیشتر یکدیگر را حمایت می‌کنند. خوشبختانه با شکل‌گیری کمیته بانوان در انجمن ریاضی ایران امید است، شکاف میان شبکه‌های علمی با زنان ریاضی‌دان کمتر شود.
 
با توجه به سابقه مدیریتی که در دولت نهم داشتید، اکنون اصلی‌ترین معضل و چالش در پیشبرد علم ریاضی در میان نوجوانان و جوانان چیست؟
به اعتقاد من مسئله بسیار مهمتری در این میان وجود دارد و آن چالش مهمی است که در برابر توسعه و گسترش جامعه علمی ریاضی وجود دارد، این مسئله عدم اقبال جوانان و نوجوانان در مقاطع دبیرستان و دانشگاه  در رشته ریاضی است به گونه‌ای که در حال حاضر بیش از شصت درصد دانش‌آموزان در دبیرستان در رشته تجربی و کمتر از پانزده در صد در رشته ریاضی تحصیل می‌کنند و این آینده ریاضی کشور و بسیاری از علوم دیگر را به شدت تحت  تاثیر قرار خواهد داد و باید افرادی که دغدغه‌مند هستند به این موضوع ورود کنند و همچنین مسئولان به حل این مشکل بپردازند و تا دیر نشده چاره‌ای برای آن بیاندیشند. برای توسعه علم کشور نیازمند تقویت بنیان‌های علمی به ویژه ریاضی و فیزیک هستیم و باید تفکر ریاضی را میان جوانان در مرحله دانش‌آموزی به شکل بسیار جدی نهادینه کرد.
 
چقدر نامگذاری روزهایی چون روز «زنان در ریاضیات» می‌تواند برای جلب توجه به بانوان ریاضی در کشور موثر باشد؟
در مورد سیاست‌ها و برنامه‌هایی که زمینه‌ساز فعالیت و نقش بیشتر زنان در عرصه پژوهش در علم ریاضی هستند، باید بگویم برای حضور موثر زنان در این شاخه شاید روز «زنان در ریاضیات» که مسبب و محرک  اصلی آن مرحوم پرفسور مریم میرزاخانی است، نقطه آغاز خوبی باشد. همانگونه که می‌دانید، وی در جوانی موفق به دریافت جایزه جهانی فیلدز شد و اولین بانوی ریاضیدانی بود که این جایزه را برد و بعد از درگذشت وی در سال 2017 و پس از آن در مرداد ماه سال 1397 به پیشنهاد کمیته بانوان انجمن ریاضی ایران و اتحادیه  انجمن‌های ریاضی جهان از سال 2018 روز تولد مریم میرزاخانی که مصادف با دوازده می به سال میلادی است، این روز به عنوان روز زنان در ریاضیات از سوی این اتحادیه نامگذاری شد. این روز بهانه‌ و نماد بسیار پررنگ و مهمی است که یادآور می‌شود باید به زنان و نقش آنان در ریاضیات اهمیت داده شود و این تنها مربوط به کشور ما نیست.
در سال 2018 که اولین سال نامگذاری این روز بود، سال بعد از آن نزدیک به صد رویداد بزرگ در ارتباط با زنان در ریاضیات در سراسر دنیا برگزار شد و امسال علاوه‌بر دو رویداد علمی در ایران، یک همایش با میزبانی دانشگاه الزهرا و همکاری کمیته بانوان انجمن ریاضی در این دانشگاه برگزار شد؛  علاوه‌بر آن همایش دیگری توسط بنیاد مریم میرزاخوانی به پاس این روز برپا شد. علاوه بر این دو رویداد در کشورمان، 191 رویداد دیگر در سراسر دنیا در روز «زنان در ریاضیات» برگزار شدند که امسال به دلیل شیوع ویروس کرونا عمده این رویدادها به صورت مجازی بودند. به اعتقاد من بی شک برگزاری این مراسمات به تشویق بانوان در پیشرفت علم ریاضی بسیار کمک‌کننده خواهد بود.
از دیگر سیاست‌هایی که می‌تواند در این امر اتخاذ شود و بسیار اثرگذار باشد، می‌توان به فعالیت مراکز تحقیقاتی که در زمینه ریاضی فعال هستند یا حمایت از تحقیقات ریاضی  می‌کنند، اشاره کرد؛ برای مثال در کشور ما صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران یا پژوهشگاه دانش‌های بنیادی می‌توانند بخشی از بودجه تحقیقاتی خود را با عنوان گرنت مریم میرزاخانی به زنان پژوهشگر اختصاص دهند و از پژوهش‌های بانوان حمایت کنند؛ تا از این راه زنان پژوهشگر دارای دستاوردهای بیشتری شوند بی شک مجموع این سیاست‌ها موجب تولید محتوا و مقالات و اشاعه کتاب‌هایی که مولف آن زنان هستند؛ خواهد شد. امیدوارم مجموع این عوامل باعث شود مریم میرزاخانی‌های دیگری تربیت شوند و ما بتوانیم زنان ریاضی‌دان جوان بیشتری در عرصه بین‌المللی داشته باشیم. مجموع اعمال این سیاست‌ها می تواند در تولید محتوا و مقالات از سوی زنان بسیار اثرگذار باشد در واقع برای تحقق این اهداف به افزایش شمار زنان مولف در عرصه ریاضی کمک کند.