احسان عباسلو در نخستین جلسه چهاردهمین دوره آموزشی داستاننویسی «آل جلال» با موضوع «داستاننویسی خلاق چیست؟» گفت: ما در ادبیات یاد گرفتیم که عادت لایق هنر نیست؛ هر چیزی که به عادت برسد دیده نمیشود و جذابیت نخواهد داشت. خلاقیت متن را ارزشمند میکند و به آن جذابیت میبخشد؛ جذابیت یعنی لذت و متنی که لذت نداشته باشد، خوانده نمیشود. امروزه لذت عامل اصلی جذب مخاطب است.
عباسلو در بخشهایی از این کارگاه مجازی گفت: نگارش خلاقانه به این معناست که ما چیزی را خلق میکنیم که پیش از این وجود نداشته است.
وی افزود: ما تخیل را در نگرش داستان دخیل میدانیم؛ اما در تقسیمبندیهای غرب اینگونه نیست. ما تقسیمبندیهای کلی با عنوان ساختگی و غیرساختگی داریم؛ هر چیزی که در آن تخیل باشد ساختگی است؛ اما در نگارش خلاق، ناداستانها را هم دخیل میدانیم.
این نویسنده و مترجم با اشاره به تقسیمبندیهای متون به داستان و ناداستان گفت: هرچیزی که در آن تخیل باشد داستان است و هرچیزی که در آن تخیل نباشد ناداستان است. مستندات و تاریخ جزو ناداستان است؛ اما در اصل و در قدیم جزو داستان بود.
خلاقیت اصول خاص خود را دارد
عباسلو با تاکید بر این که ژانر ادبی و هنری باید دارای ارزش ادبی و هنری باشد گفت: هر نوشتهای، خلاقانه محسوب نمیشود. خلاقیت ضرورتا برهم زدن تمام اصول و خلق اثری نیست که چیزی از آن به دست ما نرسد و فکر کنیم صرف این که شکل جدیدی دارد ما کار خلاقانه کردهایم. خلاقیت هدفمند است و اصول خود را دارد. به بیان دیگر منطقی باید در اثر وجود داشته باشد و ما باید بتوانیم آن منطق را حفظ کنیم. به عبارتی هر کاری که درون اثر میکنیم باید به تناسب منطق و ماهیت داستانی باشد و نباید خلاقیت ماهیت اثر را عوض کند؛ به عنوان نمونه نباید داستان را به شعر تبدیل کنیم و بگوییم کار خلاقانه کردهایم؛ چراکه خلاقیت چهارچوب و اصول دارد و هر چیزی ضرورتا، خلاقیت نیست.
وی با بیان اینکه خلاقیت به سمت تفاوتها میرود گفت: خلاقیت به سمت کارهای گروهی و جمعی نمیرود. حرکت در آٽار و نگارش خلاقانه، فردی است و به سمت ایدههای فردی میرود؛ ایدههایی که ما را از دیگران متمایز میکند. از این رو، یک نویسنده همواره باید متفاوت باشد و خلاق، در غیر این صورت دیده نمیشود. باید خلاقیت داشته باشید تا دیده شوید؛ به این معنا که کاری انجام دهید که تاکنون کسی انجام نداده است. اگر نقطه سفیدی بر دیوار سفید باشد دیده نمیشود، بلکه نقطه سفید بر دیوار سیاه دیده میشود. تفاوتها در خلاقیتهاست و نگارش خلاق کمک میکند اثرتان دیده شود.
خلاقیت از نگاه نویسنده آغاز میشود
عباسلو افزود: یک نویسنده خوب باید از دیدن شروع کند؛ گاهی دیدن با چشم سر و گاهی با چشم دل است. خلاقیت گاهی در زاویه دید بروز پیدا میکند. رابین ویلیامز در انجمن شاعران مرده از شاگردان خود خواست جهان را از روی میزی که بر آن ایستادهاند، توصیف کنند. اگر نگاه شما متفاوت نباشد و در آن خلاقیت و نوآوری وجود نداشته باشید قلمتان هم نوآورانه نمیشود؛ چراکه نویسنده خوب چیزی را میبیند که دیگران نمیبینند.
وی همچنین نوشتن را یک فرآیند دانست و گفت: نوشتن یک پروژه نیست که در آن یک طرح محدود را رعایت کنید تا داستان خلق شود. بلکه فرآیند از لحظه دیدن شروع میشود. نگاه شما سرآغاز داستان است. اگر به گونهای ببینید که دیگران نمیبینند، چیزی را بنویسید که دیگران نمینویسند و به گونهای بنویسید که دیگران نمینویسند، خلاقیت است. خلاقیت از نگاه شما شروع و در قلم پرروش پیدا میکند و روی کاغذ به نمایش گذاشته میشود.
چهاردهمین دوره داستاننویسی «آل جلال» در آستانه برگزاری سیزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل احمد، از سوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برنامهریزی و اجرا میشود. این رویداد آموزشی که از پنجشنبه سیزدهم تا جمعه ۲۲ آذرماه در قالب ۱۳ کارگاه مجازی برنامهریزی شده تا کنون پذیرای ۸۷۰ ادبجو و علاقهمند داستان از اقصی نقاط کشور بوده است.
نظر شما