به گزارش سرویس دین و اندیشه ی خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - رضا دستجردی: بابک احمدی روشنفکر و نویسنده ایرانی را بسیاری با جستارهایش در مطبوعات می‌شناسند. احمدی طیف علایق متنوعی دارد و درباره موضوعاتی متنوع از سینما و جامعه‌شناسی و علوم سیاسی گرفته تا سینما و ادبیات و نقاشی و موسیقی می‌نویسد و ترجمه می‌کند. «نوشته‌های دیگر» تازه‌ترین اثر اوست که به همت نشر مرکز انتشار یافته و «از فلسفه تا تاریخ» و «نظریه‌ی سیاسی» تا «هنرهای دیداری و ادبی» و «شیوه‌های بیان و نوشتار» را در بر می‌گیرد. احمدی در این اثر، در سه بخش نگاشته‌های پیشین خود را، مشتمل بر ده مقاله و شش جستار بازنشر کرده است.
از مارکس تا آرنت
بخش نخست این اثر شش مقاله‌ی نظری و تاریخی را در بر می‌گیرد. در ابتدا مقاله «کارل مارکس و دانشمندان معاصرش» را می‌خوانیم که در خصوص رابطه‌ی فکری مارکس با دستاوردهای علمی چارلز داروین، و انتقادهای او به نظریه‌های جان استیوارت میل و اگوست کنت در خصوص زندگی سیاسی و اجتماعی است. احمدی در این مقاله، سه کتاب «اصل انواع بر مبنای گزینش طبیعی» اثر چارلز داروین، «رساله ای درباره آزادی» نوشته‌ی جان استیوارت میل و «درآمدی به نقد اقتصاد سیاسی» نگاشته‌ی کارل مارکس را عامل دگرگونی‌های بسیار در فلسفه‌ی اجتماعی و برداشت نسل‌های آتی از آزادی و برابری اجتماعی دانسته، به تشریح آنها می‌پردازد.
مقاله‌ی «تجربه انقلاب روسیه» با ترسیم تصویری کلی از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و نتایج قدرت‌یابی بلشویک‌ها دیگر نوشته احمدی در بخش نخست کتاب است که مولف آن را با ذکر آثار دو مولف آمریکایی و لهستانی که دل در گرو این انقلاب داشتند آغاز کرده، در ادامه، به رویدادنگاری آن به مثابه‌ی نمونه‌ی کلاسیک انقلاب هم‌ارز انقلاب فرانسه، نیز شخصیت‌های طراز اول آن می‌پردازد. «سرنوشت نیکلای بخارین» متحد اولیه و بعدها مغضوب استالین، به زندگی و آثار یکی از نظریه‌پردازان و رهبران سرشناس انقلاب ۱۹۱۷ می‌پردازد. احمدی در این جستار، پس از تصویر حیات نیکلای بخارین، به مجموعه فعالیت‌های وی در هیئت یکی از رهبران بلشویک و از حامیان تزهای لنین در خصوص ضرورت سرنگونی حکومت موقت پرداخته و در ادامه، آثار وی، مشتمل بر «اقتصاد سیاسی دوران انتقالی»، «الفبای کمونیسم» و «ماتریالیسم تاریخی، نظام جامعه‌شناسی» و آموزه‌های مارکس و اهمیت تاریخی آن در «مارکسیسم و اندیشه‌های جدید» را بر می‌شمارد.
احمدی، دیگر مقاله این بخش را به «مارکوزه‌ی جوان»، فیلسوف و جامعه‌شناس آلمانی و از اعضای اصلی مکتب فرانکفورت اختصاص داده، آثار وی را واکاوی می‌کند. وی در این نوشته، ضمن اشاره به مجموعه آثار مارکوزه، نیز مختصری از حیات او، پایان‌نامه‌ی دانشگاهی‌اش با عنوان «رمان زندگی هنری» در ادبیات آلمانی را تبیین می‌کند که روایت اصلی آن، شرح تحول فکری و دنیای ذهنی شخصیت مرکزی و جوان رمان است که از عمده نکات آن، نقد به دنیای مدرن بود. احمدی، در ادامه، به تأثیر مارتین هایدگر بر مارکوزه پس از انتشار کتاب «هستی و زمان» در سال ۱۹۲۷ می‌پردازد، جایی که مارکوزه، این کتاب را تعالی‌بخش فلسفه‌ی بورژوایی و آغاز مسیر علم مشخص جدید می‌خواند. اثر عمیق هایدگر بر مارکوزه، به انتشار کتابی با عنوان «هستی‌شناسی هگل و نظریه‌ی تاریخ بنیادی» از او انجامید که مارکوزه پیشتر با راهنمایی خود وی، در قالب رساله‌ی دکتری از آن دفاع کرده بود. مفاهیم اصلی این اثر، زندگی، حرکت، و تاریخ بنیادی است. مارکوزه درباره تاثیر هایدگر بر خودش چنین نوشته است: «ما نسل دانشجویان فلسفه در آلمان پس از جنگ در فلسفه هایدگر چیزی را یافتیم که پیشتر آن را در فلسفه هوسرل می‌جستیم. او یک سرآغاز کاملاً تازه بود، نخستین تلاش رادیکال که فلسفه را به مبنایی مشخص برساند، فلسفه‌ای که به وجود انسان و به شرایط انسانی تخصیص یافته باشد و فقط عقاید و اصول تجریدی را پیش نکشد».
مولف «نوشته‌های دیگر»، ارنست بلوخ را از قلم نینداخته، در مقاله‌ی «ارنست بلوخ و رویای دنیای بهتر»، زندگی و مهم‌ترین آثار این فیلسوف مارکسیست آلمانی را بررسی کرده، آن را به شرف‌الدین خراسانی، استاد فلسفه‌ی خود تقدیم می‌کند. احمدی در این مقاله، «روح آرمان‌شهر» اثر بلوخ را که کوششی برای بیان فلسفه آرمان‌شهری تازه بود، بررسی می‌کند. بلوخ این کتاب را در سالهای ۱۹۱۵ و ۱۹۱۶ نوشت و در سال ۱۹۱۸ منتشر کرد. این کتاب مجموعه‌ای از جستارهاست که در دو بخش جای گرفته‌اند. روح آرمان‌شهر به نوشته بابک احمدی، کوششی است برای درک هسته انقلابی هر گونه تصور دنیایی دیگر و بهتر که ساخته خواهد شد. این کتاب آنچه را که بعدها در آثار بلوخ «آگاهی نه-هنوز» خوانده شد به عنوان شکلی از آگاهی اجتماعی در قالب دنیایی بهتر پیش کشیده است.
«توماس مونستر در مقام متأله انقلاب» دیگر اثر بلوخ است که احمدی آن را معرفی کرده. این کتاب در باب جنگ‌های دهقانی در آلمان سده‌ی شانزدهم و پیدایش جنبش اصلاح دینی و سرآغاز پروتستانیسم است «به زبانی ساده، خوانا با شیوه رایج تاریخ‌نگاری دور از آرایه‌های ادبی، نوشته شده و به «جنگ‌های دهقانی» در آلمان سده شانزدهم و پیدایش جنبش اصلاح دینی و سرآغاز پروتستانتیسم می‌پردازد و جنبه انقلابی اندیشه‌های توماس مونتسر را برجسته می‌کند».
«ابن‌سینا و نسبت فکری‌اش با میراث ارسطو» و «ردها» (مجموعه جستارها و داستان‌های کوتاه)، و «میراث زمانه‌ی ما» (مجموعه‌ای از مقاله‌های تحلیل جامعه‌شناختی) و «سوژه-ابژه: تأمل‌هایی درباره‌ی هگل» دیگر آثاری از بلوخ هستند که احمدی آنها را معرفی و مورد بررسی قرار داده است. بالاخره باید از «اصل امید» یاد کرد که مهم‌ترین اثر بلوخ است و موجب شده او را فیلسوف امید بخوانند. این کتاب سه جلدی در اصل شامل جستارهایی است که بلوخ بین سالهای ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۴ نوشته و خودش می‌خواست ترجمه انگلیسی آنها را با عنوان «رویاهای دنیای بهتر» منتشر کند. ««اصل امید» کتابی فلسفی است همراه با مباحثی در نظریه اجتماعی که به زبانی شاعرانه و تمثیلی، سرشار از مجازهای بیان و استعاره‌ها، نوشته شده است. جستارهای کتاب با نثری شاعرانه و تغزلی نوشته شده که معناهای پیچیده و گاه مرموزی دارند، و به دلیل سبک ویژه تقلیدناپذیر و تنوع به راستی شگفت‌آور شیوه‌های بیان در ادبیات آلمانی سده بیستم موقعیت بی‌رقیبی یافته است». از نظر بلوخ «آرمان‌شهر در جایی بسیار دور در این جهان وجود داشت که هنوز کسی به آنجا پا نگذاشته است اما جامعه‌ای است که در آن آدمهای خوشبختی بنا به نظم اجتماعی تازه‌ای در رفاه و برابری زندگی می‌کنند.»
«هانا آرنت و فلسفه» واپسین مقاله این بخش است که احمدی در آن، آرنت، فیلسوف سیاسی و تاریخ‌نگار را در باب جدایی نظریه‌ی سیاسی از فلسفه و فهم او از این جدایی در مبانی کار فکری خود، مورد انتقاد قرار داده است. به نظر بابک احمدی نظریه سیاسی زمانی به فلسفه نیاز ندارد که عمل سیاسی به تنهایی خودبسنده باشد و عموم به سادگی بر سر یک موضوع یا موضوعاتی به اشتراک نظر برسند. حال آنکه در واقعیت این اجماع امکان‌پذیر نیست و باورها و دیدگاه‌های آدم‌ها در موقعیت‌های گوناگون تاریخی و اجتماعی متفاوت است و با یکدیگر تضاد منافع و عقاید دارند. اینجاست که نقش فلسفه به عنوان بستری برای گفت‌وگو و تبادل آراء ضروری می‌شود.
از سینما و ادبیات
احمدی، بخش دوم کتاب را به دو مقاله‌ی نظری اختصاص داده که با «مقاله و جستار» در توضیح مشخصه‌های جستارنویسی و تمایز آن با مقاله آغاز شده و با «نوشتار و تصویر» در خصوص رابطه‌ی ادبیات و هنرهای نمایشی، گرافیک و عکاسی پایان می‌یابد. بخش سوم کتاب «نوشته‌های دیگر»، مشتمل بر دو مقاله، با عناوین «سالامبو» و «سه داستان»، و شش جستار با موضوعات متفاوت، از فلسفه، ادبیات، نقاشی و سینماست. نگاشته‌های این بخش، حاصل جستارهای پیشتر منتشرشده‌ی احمدی در اندیشه پویا، حرفه‌ی هنرمند و ماهنامه فیلم امروز است.
اثر بابک احمدی که در آن، تلفیق نگارش مقاله و جستار، مطلوب اوست، هم‌ارز دیگر آثار وی همچون تصاویر دنیای خیالی، آفرینش و آزادی و نوشته‌های پراکنده است. او در مقالات این کتاب نیز مثل سایر نوشته‌های مطبوعاتی خود به معرفی اجمالی و سریع و گذرای متفکران و اندیشمندان و هنرمندان غربی پرداخته و با مروری سریع بر زندگی و آثار آنها تصویری شاید بتوان گفت ساده‌سازی شده از آنها ارائه می‌دهد. تنوع و تکثر علایق و آگاهی‌های احمدی در کنار نثر روان و ساده او سبب می‌شود که خواننده از مطالعه جستارها خسته نشود و لابلای بازخوانی اندیشه‌ها و ایده‌های انتزاعی با شمار زیادی از آثار هنری و سینمایی و ادبی آشنا شود.
چاپ نخست کتاب «نوشته‌های دیگر» در ۳۲۰ صفحه از سوی نشر مرکز منتشر شده است.
نظر شما