به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) وبینار تخصصی «زبان فارسی در کشورهای حوزه خلیج فارس و آفریقای زیرصحرا» با حضور احمدعلی محسن‌زاده رایزن فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی، ابوذر فاروقی کارشناس دیپلماسی عمومی سفارت ایران در سنگال، ابوذر طوقانی رایزن فرهنگی ایران در کنیا، دکتر فاطمه بخیت استادیار دانشگاه صنعا و سجاد امیری، مدیر مرکز آموزش زبان فارسی در مسقط به صورت مجازی برگزار شد.
الهام باباشمس کارشناس کشورهای حوزه خلیج فارس و آفریقای زیرصحرا در بنیاد سعدی نیز به عنوان برگزارکننده این نشست، با مهمانان به گفتگو پرداخت.
باباشمس در ابتدای سخنانش درباره فعالیت‌های بنیاد سعدی گفت: بنیاد سعدی وظیفه آموزش زبان فارسی در جهان را که امری بسیار مهم و خطیر است برعهده دارد و در این راه همواره سفیران، رایزنان محترم و نمایندگی‌ها در کشورهای مختلف ما را یاری کرده‌اند. اساتید زبان فارسی نیز از سوی دیگر در امر تالیف کتاب‌ها یار و یاور بنیاد سعدی هستند.
آموزش زبان فارسی از وظایف مهم رایزنان فرهنگی است
احمدعلی محسن‌زاده، رایزن فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی در ابتدای سخنانش با بیان اینکه ادبیات با فرهنگ ما عجین شده گفت: من در مقطع دکترای رشته حقوق تحصیل کردم اما به دلیل علاقه‌ام به ادبیات به این سمت سوق یافتم و رساله دکترای من نیز با موضوع «حقوق مالکیت ادبی و هنری» ارائه شد. ادبیات ایران آنچنان فاخر است که معتقدم می‌توان جهانیان را حتی در کشوری مثل آفریقای جنوبی به سمت مطالعه آن ترغیب کرد.
محسن‌زاده ادامه داد: مقام معظم رهبری هم همواره بر اهمیت ادبیات فارسی تاکید می‌کنند و معتقدند آموزش زبان فارسی یکی از کارهای جدی یک رایزن فرهنگی است. هر کس که با ادبیات فاخر فارسی آشنا شود به همان اندازه با دین اسلام آشنا شده زیرا ادبیات ما، مملو از آموزه‌های عرفانی و معنوی است. کمتر زبانی مانند فارسی پیدا می‌شود که چنین ویژگی‌هایی داشته باشد. فردوسی بیش از هزار سال پیش شعرهایی سروده که اگر جوان امروزی هم آن را بخواند، گویی شعری از یک شاعر معاصر خوانده است. همچنین اشعار حافظ علاوه بر ابعاد ادبی، سرشار از آموزه‌های دینی است. سعدی و مولانا و بسیاری از شاعران دیگر نیز همینطورند که می‌توان درباره آنها بسیار گفت.
وی درباره وضعیت آموزش زبان و ادبیات فارسی در آفریقای جنوبی توضیح داد: آغار ماموریت ما با شرایط خاص شیوع ویروس کرونا همراه شد. البته با همکاری بنیاد سعدی توانستیم کلاسی را در سطح دانش‌آموزی برگزار کنیم. کودکان ایرانی‌تباری هستند که در این کشور متولد شده‌اند و متاسفانه نمی‌توانند به زبان فارسی صحبت کنند، بخوانند یا بنویسند. اولین دوره کلاس آموزشی برای این کودکان به پایان رسیده و برای دانش‌آموزانی که توانستند این دوره را با موفقیت به پایان برسانند از طرف بنیاد سعدی گواهی هم صادر شده است. در حال حاضر در صددیم دوره‌های جدیدی را شروع کنیم.
محسن‌زاده در پاسخ به این سوال که «آیا در دانشگاه‌های آفریقای جنوبی رشته زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شود؟» گفت: در حال حاضر متاسفانه کرسی ادبیات فارسی در دانشگاه‌های آفریقای جنوبی دایر نیست، ولی دانشگاه ژوهانسبورگ اعلام آمادگی کرده که برای آموزش زبان دوم در دانشگاه، فارسی تدریس شود. مکاتباتی هم صورت گرفته ولی وزارت علوم هنوز پاسخ قطعی درباره اینکه می‌تواند چه امکانی را برای تدریس در اینجا فراهم کند نداده است.
رایزن فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی ادامه داد: در تلاشیم ادبیات فارسی و ایرانشناسی را با هم تلفیق کنیم و یک کرسی برگزار کنیم. دانشگاه‌های آفریقای جنوبی آمادگی خود را اعلام کرده‌اند اما با وجود نامه‌هایی که سازمان فرهنگ زده، کشور ما همکاری لازم را در این زمینه انجام نداده است.
تمایل زیادی به آموختن فارسی در سنگال وجود دارد
ابوذر فاروقی، کارشناس دیپلماسی عمومی سفارت ایران در سنگال یکی دیگر از کارشناسان این برنامه بود. وی ابتدا درباره آشنایی خود با ادبیات فارسی گفت: کنجکاو بودم بدانم آفریقا در ادبیات ایران چه جایگاهی دارد. در ادبیات ما آفریقا به افریقیه مشهور بوده و در ابیات مختلفی از شاعران فارسی‌زبان می‌شد رد پای آفریقا را دید. البته ورود من به سنگال با تعطیلی رایزنی فرهنگی که عهده‌دار آموزش زبان فارسی بود همراه شد. سپس این وظیفه به سفارت محول شد.
وی درباره دلایل اهمیت زبان فارسی در سنگال چنین توضیح داد: جامعه سنگال به ایران و عناصر فرهنگی آن به ویژه زبان فارسی گرایش و علاقه ویژه‌ای دارد. 96 درصد جامعه سنگال را مسلمانان تشکیل می‌دهند و در نگاه آنها زبان فارسی، زبان دوم جهان اسلام است. سنگال پایتخت تصوف در جهان نامگذاری شده و سنگالی‌ها ریشه تصوف را در ایران می‌دانند. به همین خاطر تمایل زیادی به آموختن زبان فارسی در این کشور وجود دارد تا بتوانند از متونی که در بحث تصوف و عرفان نوشته شده استفاده کنند.
فاروقی زبان فارسی را زبانی آسان برای آموختن در جامعه سنگال دانست و درباره دلایل آن گفت: در سنگال بیش از 21 زبان تکلم می‌شود و تمایل زیادی برای آموختن زبان‌های جدید وجود دارد. زبان فارسی برخلاف زبان‌های دیگر مثل فرانسه و انگلیسی پیچیدگی‌های زیادی ندارد و چون همه اصوات در الفبای فارسی وجود دارد آموختن آن برای سنگالی‌ها که همه حروف را تلفظ می‌کنند راحت‌تر است.
او که به عنوان کارشناس دیپلماسی عمومی سفارت ایران در سنگال فعالیت می‌کند درباره پیوندهای تاریخی بین زبان محلی سنگال و فارسی گفت: واژه‌های مشترکی هم بین دو زبان وجود دارد که نشان می‌دهد پیوندهای تاریخی بین دو زبان برقرار بوده است. زبان عربی به عنوان زبان مادر جهان اسلام، بسیاری از زبان‌ها را خواهرخوانده کرده است. برای مثال زبان فارسی و زبان ولوف سنگالی کلمات زیادی را از عربی به عاریت گرفته‌اند.
وضعیت آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های سنگال موضوع دیگری بود که فاروقی بدان پرداخت و گفت: دانشجویان دانشگاه شیخ انتادیوپ سنگال که یک دانشگاه شاخص در غرب آفریقا محسوب می‌شود در سال 1383برای اولین بار کرسی زبان و ادبیات فارسی را برپا کردند. تا سال 1394 هشت دوره کارشناسی و سه دوره ارشد برگزار شد و 200 نفر فارغ‌التحصیل شدند. از بین این دانشجویان 15 نفر هم برای تحصیل در مقطع ارشد رشته ادبیات فارسی و رشته‌های دیگر به ایران اعزام شدند.
وی ادامه داد: از سال 94 سیاست دانشگاه شیخ انتادیوپ تغییر کرد و دیگر در رشته زبان فارسی دانشجو نگرفت. ما اعلام کردیم می‌توانیم از ایران استاد بیاوریم چون تا آن زمان، ایران فقط یک استاد را برای تدریس فرستاده بود و همان استاد تمام دروس را تدریس می‌کرد. در زمینه اعزام استاد، وزارت علوم جدیت به خرج نداد و همین امر محل انتقاد شد. مسئولان دانشگاه معتقد بودند نمی‌شود تمام دروس یک رشته با این اهمیت را یک نفر تدریس کند.
فاروقی درباره وضعیت کنونی تدریس زبان فارسی در سنگال گفت: در حال حاضر بحث ادغام زبان فارسی در دپارتمان زبان‌های شرقی از سوی مسئولان دانشگاه مطرح شده تا فارسی در کنار عربی و ترکی استانبولی تدریس شود. ما موافقت کردیم. دو دانشجوی سنگالی در ایران نیز مدرک دکترای خود را گرفته‌اند و می‌توان با دو استاد سنگالی تدریس زبان فارسی را ادامه داد. دانشگاه بحث ادغام را پذیرفته و قرار شده ما اساتید را تامین کنیم و کلاس‌های مقدماتی را شروع کنیم.
این کارشناس دیپلماسی عمومی سفارت ایران با بیان اینکه از اسفند سال 1398 کلوب زبان فارسی در یک مدرسه راهنمایی سنگال هم تشکیل شده گفت: البته به دلیل تعطیلی مدارس بعد از شیوع کرونا، فعالیت این کلوب فعلا متوقف شده است. مدارس از این هفته باز می‌شوند و کلوب زبان فارسی هم آغاز به کار می‌کند.
وی سومین محل آموزش زبان فارسی در سنگال را در «جامعه‌المصطفی(ص)» این کشور دانست و گفت: در «جامعه‌المصطفی(ص)» قبلا به زبان عربی صحبت می‌شد اما از دو سال پیش مدیریت جدید اعلام کرد زبان رسمی این مجموعه باید فارسی باشد. در نتیجه دو واحد درس برای طلبه‌ها گذاشته شده تا فارسی به آنها آموزش داده شود.
فاروقی در پایان گفت: در اصفهان یک دانشگاه علمی کاربردی به نام «دانش‌پژوهان پیشرو» وجود دارد که تفاهم‌نامه‌ای با یک دانشکده در سنگال امضا کرده تا رشته مهندسی نفت در آنجا تدریس شود. با همکاری بنیاد سعدی اعلام کردیم دو واحد پیش نیاز زبان فارسی نیز برای دانشجویان سنگالی این رشته برگزار خواهیم کرد.
وام‌گیری زبان سواحلی از واژگان فارسی
ابوذر طوقانی، رایزن فرهنگی ایران در کنیا، به عنوان مهمان بعدی از نشست، کشور کنیا را دومین کشور پراهمیت بعد از آفریقای جنوبی در شرق قاره آفریقا دانست و درباره این کشور گفت: وجود بیش از 50 میلیون جمعیت از نژادها و فرهنگ‌های مختلف زمینه خوبی را برای فعالیت به وجود آورده است. از طرفی هجرت ایرانی‌ها از قرن ششم به شرق آفریقا و اسکان آنها در سواحل کنیا، یک سبقه تاریخی فرهنگی بسیار پررنگ و پرارزشی در این بخش به جا گذاشته و از سال 1821 گروه‌هایی از بلوچ‌ها و ساکنان مناطق فارسی‌زبان بحرین و شیرازی‌ها در بخش‌هایی از کنیا ساکن شدند. همین حضور باعث شده زبان محلی این منطقه که زبان سواحلی است به عنوان یک زبان وام‌گیرنده در برگیرنده کلمات و عبارت‌های زیادی از زبان فارسی باشد. با حضور در این منطقه به وضوح می‌توانید نفوذ کلمات و عبارت‌های فارسی را مشاهده کنید.
وی که در رشته تاریخ علم تحصیل کرده گفت: تعاملات تجاری سال‌های اخیر نیز بین ایران و کنیا و همچنین روابط فرهنگی که در 35 سال اخیر از سوی رایزنی فرهنگی برقرار شد، باعث شده استقبال خوبی از آموزش فارسی بشود و دوره‌های مختلفی نیز در این زمینه برگزار شده است.
در دوره برگزار شده، از کتابهای دکتر صفار مقدم استفاده کردند؛ کتابی که ویرایش جدیدش از سوی بنیاد سعدی به دست ما رسیده و قرار است در دوره جدید از آن استفاده شود.
طوقانی دوره‌های آنلاین را فرصت خوبی برای جذب زبان‌آموزان دانست و گفت: پیش از این، بسیاری از علاقمندان به یادگیری زبان فارسی، از شهرهای دیگر نمی‌توانستند در دوره‌ها حضور پیدا کنند اما در دوره‌های آنلاین تعداد قابل توجهی از افراد از گروه‌های مختلف ثبت نام کردند و در بین ثبت‌نام‌کنندگان دو استاد دانشگاه، یک پزشک و یک کشیش مسیحی هم به عنوان فارسی‌آموز حضور دارند.
انقلاب یمن و تاثیر آن بر آموزش زبان فارسی
دکتر فاطمه بخیت که در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه صنعا در یمن تدریس می‌کند درباره وضعیت تدریس این رشته گفت: سابقه تدریس زبان و ادبیات فارسی به سال 1997 برمی‌گردد. دکتر غلامحسین یوسفی، دکتر شاهرخ محمدبیگی، دکتر غلامحسین تمدنی و دکتر علی اوسط ابراهیمی اولین کسانی بودند که در این دانشگاه زبان فارسی تدریس کردند و همگی ایرانی بودند. در سال 2007 رشته مستقلی به نام زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صنعا افتتاح شد که استادان این رشته در حال حاضر ایرانی و یمنی هستند.
مترجم کتاب «اصول نگارش ساده فارسی» ادامه داد: به علت روابط سیاسی نامناسب میان ایران و یمن، این رشته در سال 2008 بسته شد. بعد از انقلاب 2014 یمن، شرایط تغییر کرد و در سال 2016 تدریس زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه صنعا از سر گرفته شد.
وی کمبود استاد را یکی از مشکلات این دانشگاه دانست و گفت: رشته زبان و ادبیات فارسی با دو استادیار، یک مدرس و یک مربی برنامه‌های آموزشی خود را شروع کرد. در حال حاضر 5 استاد در دانشگاه صنعا این رشته را در مقطع لیسانس تدریس می‌کنند. در بخش عمومی خواندن، درک مطلب، دستور زبان فارسی، نگارش و جمله‌سازی، در بخش درس‌های عمومی، فرهنگ اسلامی و فرهنگ ملی و در بخش تخصصی ادبیات فارسی، شعر و نثر، ترجمه، نقد ادبی و ادبیات تطبیقی برخی از دروسی هستند که به دانشجویان آموزش داده می‌شود.
بخیت با بیان اینکه دانشجویان دوره لیسانس طی چهار سال باید 132 واحد بگذرانند، درباره وضعیت کتابهای درسی گفت: متاسفانه دسترسی به کتابهای جدید نداریم. کتابهای در دسترس ما، اطلاعاتی قدیمی دارند و مناسب دانشجویان غیرایرانی نیست.
تلاش برای تدریس مجدد زبان فارسی در دانشگاه سلطان قابوس
سجاد امیری، مدیر مرکز آموزش زبان فارسی در مسقط عمان به عنوان آخرین سخنران با بیان اینکه سال 1388 تفاهم‌نامه‌ای میان ایران و دولت عمان جهت تاسیس مرکز آموزش زبان فارسی به امضا رسید گفت: سال 1392 اولین مرکز آموزش زبان فارسی در حوزه خلیج فارس با تشکیلاتی مستقل در عمان فعالیت خود را آغاز کرد. با شیوع کرونا و لغو حضور در دانشگاه‌ها، تدریس مجازی زبان فارسی را برای زبان‌آموزان عمانی آغاز کردیم که همچنان ادامه دارد.
وی ادامه داد: در دانشکده ادبیات و علوم اجتماعی دانشگاه سلطان قابوس، تا دو سال قبل واحدهای اختیاری آموزش زبان فارسی داشتیم که توسط استادی عمانی تدریس می‌شد اما حدود دو سال است که این واحد را ارائه نمی‌دهند. لذا از خرداد ماه سال گذشته تلاش شد این دو واحد اختیاری مجدد راه‌اندازی شود. تفاهم‌هایی صورت گرفت که استاد این رشته برای دانش‌افزایی به ایران سفر کنند تا شرایط تدریس دوباره فراهم شود. تلاش‌هایی هم برای تاسیس کرسی زبان فارسی در دانشگاه عمان انجام شده اما تاکنون به نتیجه نرسیده است.
این نشست مجازی به همت بخش بین‌الملل اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران و با همکاری رایزنی فرهنگی ایران در آفریقای جنوبی برگزار شد.
جمعه ۳ بهمن ۱۳۹۹ - ۱۵:۱۵
نظر شما