کمال کمایی، مدیرعامل تعاونی ناشران خوزستان، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان، با بیان اینکه در همه کشورهای دنیا زمانی که قصد اجرای رویدادی با جنبه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی را دارند، در ابتدا کشورهای مشابه‌ای که این رویداد را برگزار کردند، مورد ارزیابی قرار داده و پس از آشنایی با مسائل، چالش‌ها وحواشی‌ها تجربه آنان را متناسب با ‌کشور خودشان، بومی‌سازی کرده و اجرا می‌کنند، گفت: اما در کشور ما برای برگزاری رویداد بزرگ فرهنگی چون نمایشگاه کتاب یا چنین کاری انجام نمی‌شود و یا با نواقص پیش می‌رود.

مدیرعامل تعاونی ناشران خوزستان با اشاره به اهدف نمایشگاه کتاب تهران طی چند سال متوالی بیان کرد: هدف از برپایی نمایشگاه کتاب تهران در طی چند دوره برگزاری یک گردهمایی با جمع آوری منابع مکتوب بود که در آن فضای یکپارچه، ناشران و خریداران بتوانند حضور یافته و منابع را تهیه کنند. تا سال‌ها نمایشگاه کتاب همین نقش را دنبال کرده و به دنیای دیجیتال ورود نکرده بود.

وی با بیان اینکه نمایشگاه کتاب تهران با موانع و چالش‌های زیادی  پیش رو بوده است، توضیح داد: از فضای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی، ازدحام زیاد، عبور و مرور افراد، هزینه‌های زیاد اقامت برای ناشران شهرستانی، عادلانه نبودن تقسیم غرفه‌ها، تخصیص امکانات، دسترسی مردم به بن‌ها، غرفه‌ها و نبود ارتباط قوی بین ناشر، نویسنده و مردم  را می‌توان از جمله مشکلات این نمایشگاه برشمرد. در غرفه‌ها تنها فروشنده‌ها قرار داشتند و مخاطبانی که کتاب خریداری می‌کردند. نمایشگاه کتاب سالیان سال با این روند به کار خودش ادامه داد. تا اینکه اپیدمی کرونا ما را به صورت غیرمستقیم به یک فضای جدید برای برپایی نمایشگاه کتاب تهران سوق داد.

کمایی ادامه داد: هرچند خیلی از کشورها که وارد فضای جدید مجازی شدند تجربه کافی ندارند، اما تلاش می‌کنند مشکلات فضای جدید را حل کنند. کشور ما نیز در حال گذر از این تجربه جدید است و مرحله ورود به حوزه کتابفروشی‌های آنلاین، فروش آنلاین، نوشتن و نشر کتاب به صورت آنلاین را پشت سر می‌گذارد.

مدیر انتشارات «پژوهندگان راه دانش خوزستان» درخصوص دیدگاه موافقان نمایشگاه مجازی کتاب تهران عنوان کرد: ناشرانی که هرسال دغدغه تخصیص غرفه را داشتند، حرکت نمایشگاه مجازی را مثبت ارزیابی می‌کنند و از اینکه دسترسی برای همه آسان شده خوشحال‌اند. هر فردی اینترت داشته باشد، می‌تواند به سادگی با یک تلفن همراه  وارد سایت نمایشگاه شده و با یک جستجو به منابع دسترسی پیدا کند. پست رایگان برای خرید زیر 50 هزار تومان، توزیع و فروش بن، تجربه هماهنگی ناشران از محل نشرشان با پست همه از جمله عواملی هستند که مزایای نمایشگاه مجازی را بیشتر می‌کند.

وی معتقد است: نمایشگاه مجازی کتاب تهران در کنار مزایا ابهامات و چالش‌هایی را نیز به دنبال دارد. نبودن فضای ارتباطی جهت ارائه نشست‌ها، ارتباط با نویسنده، مترجم و ناشر درخصوص قراردادی که بین آنها در نمایشگاه بسته می‌شد. اما در نمایشگاه مجازی این موضوعات به درستی تعریف نشده است.

کمایی دیدگاه مبهم ناشران از فروشگاه مجازی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران را، یکی دیگر از دغدغه‌های ناشران در نمایشگاه مجازی برشمرد و افزود: در چندسال گذشته خانه کتاب با همکاری موسسه «کتاب بین» به مدت دو سال فعالیت در فروشگاه مجازی را برای ناشران ایجاد کرد که پس از مدتی غیرفعال و ناشران جدا شدند. در حال حاضر نیز موسسه خانه کتاب متولی نمایشگاه مجازی کتاب تهران است و ناشرانی که تجربیات ناخوشایند یرایشان در آن فروشگاه رقم خورده بود، نگران عادلانه نبودن کیفیت نمایشگاه و تکرار تجربه گذشته هستند. اگر فعالیت فروشگاه مجازی خانه کتاب ادامه داشت اکنون برای برگزاری نمایشگاه مجازی چند قدم جلوتر بودیم.

مدیر انتشارات پژوهندگان راه دانش موانع دیگر نمایشگاه مجازی را ظرفیت بازدید از نمایشگاه بیان کرد و گفت: ظرفیت نمایشگاه مجازی یک و نیم میلیون نفراست. در حالی که با تجربه حضوری که در نمایشگاه فیزیکی داشتیم این امکان وجود دارد که در شرایطی حجم بازدیدکنندگان بیشتر از این تعداد ‌شود. وقتی تقریبا ۴۰ میلیون نفر دسترسی مستقیم به‌ اینترنت دارند در زمان 6 روزه نمایشگاه و به خصوص درساعات غروب یا شب مراجعه به سایت نمایشگاه افزایش یافته و برای رویدادی که علاقه‌مندان زیادی دارد، دسترسی به سایت نمایشگاه محدود می‌شود.

وی اضافه کرد: باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ظرفیت بازدید از نمایشگاه مجازی را در این شش روز در مقیاسی قرار دهد که با این موانع روبه رو نشود و اگر در طول برگزاری نمایشگاه بخواهد این مشکل را اصلاح کند، بازدیدکنندگان زیادی زمان را از دست می‌دهند.

کمایی فضای دیجیتال را یکی از ابزارهای مطلوب برای بالا بردن سرانه مطالعه در جامعه دانسته و  بیان کرد: بر اساس آمارهای اعلام شده زمان هفت دقیقه برای سرانه مطالعه هر فرد در جامعه سرانه بسیار پایینی است اما با ایجاد فضای دیجیتال هر نفر از هر مکانی می‌تواند با مراجعه به این فضاها کتاب را به صورت آنلاین مشاهده و سفارش خریدکتاب دهد که همین عامل علاوه بر آسان کردن دسترسی مردم به کتاب موجب می‌شود بخشی ازسرانه مطالعه ‌افرد ارتقا یابد.

کمایی حرکت‌های رو به جلو وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه کتابخوانی را قابل تحسین دانسته و تصریح کرد: وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی باید بتواند با سیاست مشخص، ایجاد ضوابط و قوانینی چون منع نرم افزارهای تبلیغاتی و درج آگهی درخصوص پلتفرم‌های کتاب؛ ساز و کاری فراهم نماید تا افرادی که به صورت آنلاین برای مطالعه کتاب به سمت این پلتفرم‌ها می‌روند،  با دیدن تبلیغات دچار حواس پرتی نشده و مسیر مطالعه آنان منحرف نشود.

وی گفت: اگر نتوانیم اعمال نظری درست بر روی پلتفرم‌های آنلاین کتاب داشته باشیم ممکن است افراد به جای سوق دادن به مطالعه در تبلیغات مختلف این سایت‌ها سرگردان شوند. فضای دیجیتال به همان اندازه که اثرگذار، کمک کننده وسرعت بخش است  به همان مقیاس، می تواند باعث سردرگمی و پیچیدگی شده و مشکلات جانبی بسیار زیادی را به وجود آورد که نه تنها اثر مثبتی ندارند بلکه می‌توانند اثر معکوسی را ایجاد کنند.