به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست مجازی «چالش‌های اقتصادی ناشران در دوران کرونا» با حضور سید‌علی‌رضا بهشتی، مدیر نشر «روزنه» شنبه(18 بهمن‌ماه) برگزار شد. مصطفی اسد‌زاده، عضو پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دبیری این نشست را برعهده داشت.
 
بهشتی با بیان این مطلب که اگر به هر تهدید از زاویه صحیح نگاه شود به فرصت تبدیل خواهد شد، درباره تاثیر شیوه ویروس کرونا بر صنعت نشر گفت: اقتصاد صنعت نشر، ضعیف است و با شیوع ویروس کرونا بین فعالان این حوزه وحشتی ایجاد شد. نقدینگی شب عید از دست رفت، فروش نمایشگاه هم که برای ناشران بزرگ تا یک ماه و برای ناشران کوچک بیش از 2 ماه، اضافه فروش حاصل می‌کرد، لغو شد. از حمایت‌های دولتی تشکر می‌کنیم اما مشکل اصلی صنعت نشر، نبود خوداتکایی و وابستگی به یارانه‌‌های دولتی است که زمینه آسیب‌پذیری ناشران را افزایش داده.    
 
وی با بیان این مطلب که در علم اقتصاد، ثابت شده یارانه‌ها باید موقت و هدفمند باشد؛ اما یارانه‌های نشر متوجه مشکلات اصلی نشر نیست، افزود: کتاب به‌عنوان کالای معصوم تلقی و احساس می‌شود نیازمند حمایت است. یارانه‌های حوزه نشر، باید موقت و هدفمند باشند در غیر این صورت مصرف‌کننده تصور می‌کند، یارانه‌ دائمی است در ‌حالی‌که حمایت‌ها باید برای حل مسائل اصلی حوزه نشر هزینه شود.
 
 توزیع مشکل اصلی صنعت نشر است
مدیر نشر روزنه مشکل اصلی نشر در ایران را توزیع دانست و بیان کرد: با توجه به اینکه در مجموع 400 کتاب‌فروشی در کشور وجود دارد؛ به‌نظر می‌رسد فقط بین 2 تا 4 میلیون نفر یعنی کمی بیش از 5 درصد، از مردم ایران در معرض کتاب قرار دارند؛ بنابراین گویا، صورت مساله توزیع پاک شده است. تولید سالانه 100 هزار عنوان کتاب موجب شده تا کتاب‌فروشی‌ها فرصت عرضه این میزان کتاب را نداشته باشند. کشور ترکیه که مشابهت‌های فرهنگی زیادی با ایران دارد، سالانه سه‌هزار عنوان کتاب تولید می‌کند؛ علاوه‌براین سالانه در دنیا 100 هزارعنوان کتاب به‌زبان انگلیسی منتشر می‌شود. باید پرسید، آیا به اندازه 100 هزار عنوان کتاب در ایران پدید‌آور داریم؟ به‌نظر می‌‌رسد، 90 هزار عنوان از 100 هزار عنوان کتاب تولیدی، از کاه پُر شده که وضع بحرانی را ایجاد کرده است؛  علاوه‌بر توزیع بین عرضه و تقاضا نیز توازن وجود ندارد.  
 
وی ادامه داد: برای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، توجه دولت به معیار‌های کیفی با اهمیت است؛ از‌جمله صدور مجوز که البته می‌دانیم تسهیلات قابل توجهی نیز در پی دارد. تولید سالانه 20 تا 25 هزار کتاب در سال کافی است. ناشر خوب، ناشری است که نویسنده با قلم با کیفیت به جامعه معرفی کند.                
 
بهشتی به اهمیت برندسازی در صنعت نشر اشاره و عنوان کرد: نقد کتاب را باید جدی بگیریم درحالی‌که در کشور‌های دیگر بی‌رحمانه به نقد آثار می‌پردازند در کشور ما نقد با واکنش‌های مختلفی همراه می‌شود؛ بنابراین باید مراجع نقد در کشور تشکیل شود و متفکران در این امر نقش و وظیفه قابل توجهی دارند.  
           
بهشتی برگزاری نمایشگاه‌های کتاب را یکی از راه‌حل‌های قابل توجه برای رفع مشکل توزیع دانست و گفت: اگر سال 1368 را زمان شکل‌گیری بازار واقعی کتاب در ایران بدانیم، بهترین اقدام برای دسترسی به کتاب برگزاری نمایشگاه‌های کتاب است. نمایشگاه مجازی کتاب تهران، نشان داد که مشکل توزیع و دسترسی قابل حل است. برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران، فقط از دست خانه کتاب و ادبیات ایران و دولت برمی‌آمد بنابراین زیرساخت‌های این نمایشگاه با رفع نواقص، با هدف رفع مشکل توزیع کتاب، باید حفظ شود. یارانه تنها بخشی از مشکلات ناشران را بر‌طرف می‌کند در‌حالی‌که نمایشگاه مجازی کتاب برای ناشران به‌ویژه ناشران نوپا، سود‌آوری بیشتری دارد. امید‌واریم با تغییر دولت تجریه نمایشگاه مجازی کتاب نباید از بین برود و به‌نظر می‌‌رسد دولت باید بر نقطه مزیت خود بایستد، نقطه مزیت دولت پول نیست بلکه زیر‌ساخت نمایشگاه مجازی کتاب است.  
 
نمایشگاه مجازی در اردیبهشت‌ماه تکرار شود
 مدیر نشر روزنه با بیان این مطلب که 85 درصد مشتری‌های نمایشگاه مجازی این نشر، شهرستانی بودند، درباره مشارکت فنی بخش خصوصی در برگزاری نمایشگاه مجازی ادامه داد: شاید مشارکت بخش خصوصی در کشور‌‌های دیگر موفقیت‌آمیز باشد، اما به‌نظر نمی‌رسد تجربه این همکاری در کشور ما محقق شود؛ چراکه بخش خصوصی باید چند در تعامل با هزار نفر ناشر  که سلائق و سوابق متنوعی در حوزه‌های مختلف فرهنگی و سیاسی دارند، وارد معامله شود که ملاحظاتی را در پی خواهد داشت؛ بنابراین فقط خانه کتاب و ادبیات ایران می‌تواند مجری این نمایشگاه باشد. امیدوارم این نمایشگاه در اردیبهشت‌ماه تکرار شود.    
  
وی میزان استقبال غیر‌قابل پیش‌بینی از نمایشگاه مجازی در دو روز ابتدایی را موجب بروز مشکل در ارائه خدمت به مخاطبان دانست و درباره تخفیف 20 درصدی نمایشگاه بیان کرد: برای کاهش آسیب به کتاب‌فروشان، پیشنهاد می‌کنم، تخفیف 20 درصدی نمایشگاه حذف شود.         
 
بهشتی درباره تجربه نشر روزنه با شیوع ویروس کرونا بیان کرد: اردیبهشت‌‌ماه را با بحران عبور کردیم اما به مرور با فروش روزانه، در ماه‌های دیگر سال کرونایی، بحرانی را تجربه نکردیم؛ اما به‌نظر می‌رسد بسیاری از ناشران موفق به عبور از بحران نشدند.
 
مدیر نشر روزنه، نبود نگاه اقتصادی به صنعت نشر را یکی از مشکلات این صنعت دانست و بیان کرد: این تصور که کتاب، کالای معصومی است، موجب شده تا فعالان این حوزه با نیت سود اقتصادی وارد این بازار نشوند؛ اما برخی ناشران هستند که عملکردشان در نمایشگاه‌های کتاب نشان می‌دهد، با توجه به مدل‌های اقتصادی فعالیت می‌کنند. باید به نشر مانند بسیاری از صنایع بزرگ دیگر، اقتصادی نگاه کرد. نشر در بسیاری از کشور‌های پیشرفته جزو پول‌سا‌ز‌ترین صنایع هم برای ناشر و هم برای نویسنده محسوب می‌شود و پدید‌آور خوب، بهره‌مندی بیشتری از فروش کتاب خود دارد. برای تقویت بُعد اقتصادی نشر، باید بخش خصوصی وارد میدان شود. با تقویت این نگاه در بین ناشران، حتی ناشران با سابقه 30 ساله شاید از گرودنه خارج شوند.
 
بهشتی با بیان این مطلب که با شیوع کرونا به‌عنوان برهه استثنائی، ناشران نیازمند حمایت دولت هستند، افزود: دولت باید به داد ناشران برسد؛ البته هر‌ کمک باید موقت و هدفمند باشد تا ناشر در مقابل طوفان‌های مختلف آمادگی داشته باشد. کمک دولت باید با تحلیل و عمیق انجام شود.
 
وی درباره ابزار تبلیغ برای فروش کتاب گفت: تبلیغ برای کتاب در ایران موجب افزایش فروش نمی‌شود. زمانی هزینه برای تبلیغ کتاب موثر است که به ازای هر یک تومان هزینه، 10 برابر سود برای ناشر داشته باشد.     
                      
مدیر نشر روزنه درباره تولید کتاب الکترونیکی و تاثیر آن بر بازار نشر بیان کرد: تولید این کتاب‌ها در ایران هنوز اقتصادی نشده است. نشر روزنه پیش‌ از کرونا  یک تا دو درصد و در دوره کرونا  25 درصد سود روزنه را به خود اختصاص داد. از نظر فناوری، تولید این دست کتاب‌ها مشکلی وجود  ندارد اما عادت مطالعه این کتاب‌ها هنوز عمومیت پیدا نکرده است.