به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، صنعت نشر طی سال‌های اخیر با عبور از فراز و فرود‌های متعدد در بخش تامین مواد اولیه، تلاش کرده است با ته‌مانده رمقی که در جان دارد، به مسیر خود ادامه بدهد و حیات داشته باشد. در این میان نشر کتاب کودک و نوجوان به دلیل حساسیت‌ها و خاص بودن مواد اولیه با مشکلات و چالش‌های مضاعفی همراه بوده است. بسیاری از کارشناسان و فعالان این حوزه معتقدند که شرایط فعلی کتاب کودک چندان خوب نیست و وضعیت کاغذ ویژه برای تولید کتاب در این حوزه یکی از دغدغه‌های جدی ناشران این حوزه است، هرچند در این میان موضوعاتی چون راهکارهای توسعه ویترین کتاب کودک و انتظارات جامعه نشر در گام دوم انقلاب نیز از جمله مباحث جدی و مهمی است که فعالان این حوزه در آغاز دولت سیزدهم با تاکید بر آن به دنبال رفع موانع هستند.
 
این موضوع بهانه‌ای شد تا به سراغ چهار نفر از ناشران فعال در حوزه کودک و نوجوان برویم و نظراتشان را درباره وضعیت صنعت چاپ و نشر در این بخش، جویا شویم.
 
توزیع و فروش؛ یک دغدغه مهم
مریم بیرقی، مدیر نشر گیسا و عضو انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان از جمله مشکلات ناشران کودک را مساله توزیع و فروش آثار این حوزه دانست و گفت: این موضوع معمولا به وضعیت اقتصادی مردم برمی‌گردد، امروز کتاب کودک از سبد کالایی مردم در حال حذف‌شدن است و کالاهای ضروری جای آن را گرفته است.
 
وی افزود: در سوی دیگر تعداد ناشران فعال در این حوزه، همچنین عناوین کتاب خیلی بیشتر شده و این موضوع رقابت در میان ناشران کودک را زیاد کرده است.
 
بیرقی با اشاره به ورود ناشران کتاب‌های آموزشی به حوزه کودک، توضیح داد: این ناشران به لحاظ اقتصادی و توزیع توانمندتر از ناشران کودک بودند و این موضوع موجب تنگ‌شدن عرصه فعالیت برای ناشران قدیمی و کوچک شده است.
 
وی با بیان اینکه امیدواریم در دولت سیزدهم زمینه برای کاهش نرخ مواد اولیه برای ناشران خصوصا در بخش کودکان فراهم شود، عنوان کرد: این موضوع موجب می‌شود تولیدکننده بتواند در قیمت‌گذاری کتاب، حداقل سود را در نظر بگیرد و مردم بتوانند کتاب خریداری کنند.
 
بیرقی در ادامه با تاکید بر اینکه باید تلاش کنیم کتاب‌های جدید کودک و نوجوان به کتابخانه‌های عمومی و مدارس راه پیدا کنند، گفت: دولت با اختصاص بودجه برای خرید کتاب توسط نهاد کتابخانه‌های عمومی یا وزارت آموزش و پرورش می‌تواند به نوعی از نشر کودک و نوجوان حمایت کرده و زمینه تولید آثار جدید و به روز را فراهم کند.
 
وی خرید کتاب از ناشران را کمک به بحث سیستم توزیع کتاب دانست و یادآور شد: این خریدها در ادوار گذشته وجود داشته اما در حوزه کودک و نوجوان خیلی محدود و کم بوده و انتظار داریم که بودجه این بخش بیشتر شود، زیرا مردم زیاد قدرت خرید کتاب ندارند و با نوسازی و تجهیز کتابخانه‌های عمومی می‌توانند به کتاب‌های جدید دسترسی داشته باشند.
 
راه‌اندازی کتابخانه‌های کودک و نوجوان در مجتمع‌ها
نادر قدیانی، مدیر نشر قدیانی، یکی از قدیمی‌ترین‌های نشر کتاب کودک و نوجوان است. او با اشاره به شیوع بیماری کرونا و تاثیر آن بر دنیا، گفت: از سال 98 که کرونا شروع شد،‌ خانواده‌ها و کودکان اقبال بیشتری از کتاب‌های کودک و نوجوان کردند زیرا فرزندانشان زمان زیادی در منزل بودند و این فرصت خوبی برای مطالعه بود.
 
وی ادامه داد: در این میان به نظر می‌رسد طی یکسال و نیم گذشته می‌شد شرایطی پیش‌بینی کرد که بچه‌ها را بیشتر به سمت کتاب و کتابخوانی هدایت کرد اما به دلایل مختلف از این موقعیت بهره‌برداری نشد.
 
قدیانی با بیان اینکه تامین مواد اولیه برای یکسری از کتاب‌های بزرگسال انجام شد، عنوان کرد: اما برای کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان که بیشتر مصرف کاغذ و مقوای گلاسه دارند حمایتی نشد و بسیاری از ناشران این حوزه به سختی روزهای خود را گذراندند؛ درحالی که توقع داشتیم دولت بیشتر حمایت و توجه کند.
 
وی یادآور شد: در این میان ما از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتظار داریم در تعامل با وزارت آموزش و پرورش تفاهم‌نامه‌ای امضا کنند تا یکسری کتابخانه‌های کوچک با محوریت کتاب‌های کودک در مجتمع‌های ساختمانی راه‌اندازی شود.
 
قدیانی با توضیح درباره این ایده، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خرید کتاب ناشران بودجه در اختیار دارد و می‌تواند با خریداری کتاب به ناشران کمک کرده، از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش نیز با توصیه به خانواده‌ها و معلمان مطالعه غیردرسی را در این شرایط تحصیل از راه دور تقویت کند.
 
به ظرفیت تشکل‌های صنفی توجه شود
معمولا در کشورهای مختلف کتاب از اولویت‌های فرهنگی هر جامعه‌ای به شمار می‌آید و نبود این اولویت طی دهه‌های اخیر در میان خانواده‌های ایرانی،‌ به یکی از چالش‌های جدی ناشران کودک و نوجوان تبدیل است. در این زمینه محمدحسن محمدی، عضو هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان، گفت: معتقدم دولت در محصولات فرهنگی باید حمایت‌های ویژه‌ای انجام بدهد و از جمله وظایف آن‌ها است که در مسائلی که روی زندگی و کسب و کار فرهنگی تاثیر دارد حمایت کند.
 
وی افزود: کسب‌وکارهای فرهنگی ریشه و بنیان هر جامعه‌ای به شمار می‌آید و تغذیه روح جامعه است و از بنیان‌های فکری جامعه حتما باید حمایت شود؛ اما طی سال‌های مختلف این موضوع به نسبت دهه‌های قبل کمتر شده است.
 
محمدی با اشاره به مشکلات ناشران متوسط و ضعیف در تولید کتاب، گفت: تامین مواد اولیه شامل کاغذ و زینک یکی از چالش‌های جدی ناشران به‌خصوص در حوزه کودک است که خیلی کمرنگ شده و اثری از آن نمی‌بینیم.
 
وی همچنین درباره توزیع کاغذ دولتی به ناشران، عنوان کرد: به‌نظرم توزیع سهمیه هر بخش از حوزه نشر را می‌توان به فعالان و دست‌اندرکاران همان بخش محول کرد، به عنوان مثال ما یک تعاونی داریم که سهیمه کاغذ کودک را به‌راحتی می‌شد به این تعاونی داد.
 
به گفته محمدی، توقع و خواسته ما این است که توزیع کاغذ فقط در یک مجموعه متمرکز نباشد؛ بلکه از ظرفیت‌های نشر و تشکل‌های صنفی توجه شود و سود نهایی بین همه تشکل‌ها تقسیم شود‌، زیرا با شناختی که هیات مدیره از ناشران حوزه خود دارد می‌تواند توزیع بهتری در میان اعضا انجام دهد.
 
در پایان باید اضافه کرد که ناشران کودک و نوجوان اگرچه سعی می‌کنند با تولید آثار خوب و مناسب بازار کتاب در این حوزه را حفظ کنند اما این‌روزها کاهش روند انتشار کتاب‌های جدید و حتی تجدید چاپ زنگ خطری جدی برای جامعه فرهنگی است. اگر از رواج تولید کتاب‌های کم‌کیفیت و بی‌کیفیت، انتشار مجموعه داستان‌هایی بدون هویت و با تصویرگری‌های نامناسب که عمدتا قیمت ارزانی دارند عبور کنیم، قیمت بالای برخی کتاب‌های کودک از سوی بعضی ناشران به دلیل پرداخت هزینه‌هایی مثل تصویرگری و .. خانواده‌ها را به سمت آثاری با قیمت پایین سوق می‌دهد؛ موضوعی که می‌تواند موجب خارج‌شدن انتشار کتاب‌های خوب و مناسب از ریل بازار نشر شود.
 
در این میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سیزدهم با مشورت با فعالان این حوزه می‌تواند با توجه و تمرکز به حوزه کتاب کودک و نوجوان و تامین مواد اولیه مورد نیاز ناشران این حوزه‌، شرایط را برای چاپ کتاب‌های کاربردی، مفید و اثرگذار فراهم سازد.