به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در کرمانشاه، نسخ خطی، گنجینه‌هایی بی‌بدیل و ارزشمند هستند که بهترین راه نگهداری از آنها، سپردن آن به دست متولیان و حفظ آن در شرایط مناسب است. در استان کرمانشاه نیز نسخ خطی ارزشمندی در خانه‌های مردم وجود دارد که به نوعی بازگوکننده مواریث علمی و فرهنگی این استان متمدن و تاریخی است.

به‌تازگی بخشی از فضای کتابخانه بزرگ امیرکبیر کرمانشاه (حدود 30 مترمربع) برای نگهداری از این اسناد باارزش تاریخی و فرهنگی اختصاص یافته است تا علاوه بر نگهداری از آنها در شرایط استاندارد، بتواند مورد استفاده پژوهشگران نیز قرار گیرد. در این بخش بیش از ۸۵۰ نسخه که شامل ۲۰ نسخه خطی، ۶۵۳ چاپ سنگی و ۱۶۲ چاپ سربی است، در شرایطی استاندارد نگهداری می‌شود.

فرهیختگان و فعالان ادبی استان نیز می‌توانند با توصیه به مردم در راستای واگذاری این نسخ به ارگان‌های مربوطه، در حفظ این هویت اصیل فرهنگی تاثیرگذار باشند که در این گزارش نظر تنی چند از آنها را جویا شدیم.
 
اسناد ارزشمندی از اورامانات توسط دلالان به خارج از کشور رفته است
حبیب الله مستوفی، در این رابطه به خبرنگار ایبنا گفت: در ارزشمندبودن این میراثِ متأسفانه مدفون در صندوقچه‌ها و زیرزمین‌های نمور و همچنین لزوم دسترسی پژوهشگران به آنها شکی نیست؛ اگرچه منطقه ما در سال‌های گذشته توسط واسطه‌های سودجو با سوءاستفاده از ساده‌بودن اهالی، ناجوانمردی‌هایی در این مورد شده و اسناد مهمی به خارج از کشور منتقل شده است؛ اما ممکن است هنوز اسناد بکری موجود باشند.

این ادیب، فرهنگ‌پژوه و فعال فرهنگی منطقه پاوه و اورامانات تلاش در این مورد را بر حسب مورد، توسط پژوهشگران ضروری دانست.

نقش آیت‌الله مرعشی در جلوگیری از نابودی نسخ خطی
سعید امامی، شاعر و پژوهشگر کرمانشاهی نیز به خبرنگار ایبنا گفت: ما در خصوص حافظان و مرمت‌کنندگان نسخ خطی، یک الگوی بسیار بزرگ داریم که حضرت آیت‌الله مرعشی نجفی است؛ ایشان با همت شخصی و کرامت وجودی خود از نابودی هزاران نسخه خطی جلوگیری کرد؛ به‌طوری که حتی نماز و روزه استیجاری متقبل می‌شدند تا با پول آن بتوانند نسخ خطی قدیمی را بخرند و به دلیل همین همت والا، امروز کتابخانه مرعشی نجفی در قم از بزرگترین کتابخانه‌های ایران و مملو از نسخ خطی است.

امامی افزود: بنابراین در این‌باره باید الگوهای بزرگی چون ایشان به جامعه معرفی شوند تا تلاش و کوشش مستمر و این کار ارزشمند جزئی از سبک زندگی مردم شود.

این شاعر یادآور شد: آگاهی‌بخشی به آحاد جامعه در خصوص ارزش نسخ خطی و آثار مثبت آن بر فرهنگ و جامعه و آیندگان نکته‌ای کلیدی محسوب می‌شود؛ زیرا وقتی مردم از ارزش و اثرات مثبت حفظ و مرمت آثار خطی آگاه شوند، در این راه کوشا خواهند بود و قدر و منزلت این آثار را بهتر درک می‌کنند.

از کارشناسان توانمند برای حفظ نسخ خطی استفاده شود
وی گفت: علاوه بر این اقدامی که باید همسو و هماهنگ با آگاهی‌بخشی جامعه صورت بگیرد، وجود مراکز و موسساتی دولتی یا وابسته به دولت برای پشتیبانی مالی از این طرح و خرید آن به قیمتی منصفانه از مردم و نگهداری و مرمت آنها به‌صورت کاملاً علمی و کارشناسی شده است؛ چون برای فرسوده‌نشدن و قابل استفاده ماندن و صحافی نسخ خطی بی‌تردید باید از کارشناسان این رشته و آگاهان به این امور استفاده کرد.

این شاعر کرمانشاهی ادامه داد: به عقیده من حفظ، نگهداری و مرمت گنجینه‌های خطی که بی‌تردید از اثرگذارترین شاخصه‌های فرهنگی هستند، نیازمند یک حرکت جهادی با همکاری و هماهنگی مردم و دولت است.

 

ثریا صفری، نویسنده و فعال ادبی کرمانشاهی هم به خبرنگار ایبنا گفت: اگر در خانه یک نسخه خطی قدیمی و تاریخی داشته باشیم، شاید نتوانیم آن‌گونه که لازم است از آن به‌درستی نگهداری کنیم، تا برای آیندگان بماند و به نظر می­‌رسد که در این زمینه نیاز به یک فرهنگ‌سازی داریم که همه و در ابتدا خودمان به این باور برسیم که آنچه از گذشتگان به ما رسیده، صرفا متعلق به خود ما نیست و طیف وسیعی از جامعه را دربرمی‌گیرد و باید در جایی امن و با شرایط بهتر نگهداری شود.

وی افزود: علاوه بر فرهنگ‌سازی در این مورد، سازمان میراث فرهنگی نیز با اعلام فراخوان­‌هایی می­‌تواند از افرادی که اینگونه نسخه‌­های خطی قدیمی را در اختیار دارند، درخواست کند که آنها را به این سازمان تحویل دهند، تا هم در جایی با شرایط بهتری نگهداری شوند و هم اینکه از روند از بین‌رفتن آنها جلوگیری شود.

صفری با ذکر مثالی ادامه داد: به‌عنوان مثال در موزه­‌ها، اشیاء و نسخه­‌های خطی زیادی مشاهده می‌­شوند که درون محفظه‌های شیشه‌­ای به‌صورتی نگهداری می­‌شوند که حتی هوا هم قابل نفوذ به داخل آن محفظه نیست؛ نباید در خصوص حفظ این نسخه‌های گران‌بها غفلت کنیم. 

مدیرکل عمومی کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه هم از نسخه‌های خطی به‌عنوان سفیران فرهنگ و زمان یاد کرد و به خبرنگار ایبنا گفت: نحوه نگهداری از کتب خطی باید از نظر شرایط رطوبت و دما و نور مطابق استانداردها باشد تا آسیب نبینند.

معصومه حسنی‌ خونسار با بیان اینکه ترمیم و مرمت کتب آسیب‌دیده و فهرست‌نویسی کتب خطی در دست قرار دارد، افزود: دیجیتال‌سازی نسخ خطی از دیگر برنامه‌هایی است که در اولویت کارهای کتابخانه‌های استان قرار دارد.

به گفته مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان کرمانشاه، این اقدام موجب می‌شود تا همه منابع به صورت دیجیتال درآید و محققان بدون لمس کتاب‌ها بتوانند در بهترین شرایط و کمترین زمان به نسخ خطی دسترسی پیدا کرده و از آنها استفاده کنند.

در پایان باید یادآور شد که حفظ نسخه‌های خطی ارزشمند در خانه‌ها، سرانجامی جز فرسودگی بیشتر به دنبال ندارد؛ از همین رو به اعتقاد کارشناسان، بهتر است صاحبان این نسخ، آنها را به بخش نگهداری از اسناد این قبیل کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی بزرگ تحویل دهند تا ضمن حفظ میراث گذشتگان، چراغ راه آیندگان همچنان روشن باشد.